Doğu Karadeniz Bölgesi’nde, Gümüşhane İli’ne bağlı bir ilçe olan Şiran, doğuda Kelkit, batıda Alucra, Kuzeyde Torul, güneyde Refahiye ilçeleri ile çevrilidir. İlçe toprakları Şiran Ovası diye isimlendiriliyorsa da bu alan ovadan çok platoyu andırmaktadır. İlçenin kuzeyinde Tersun dağları doğudan batıya doğru uzanır. Güneyinde Çimen dağları,doğusunda Çilhoroz Dağı yer almaktadır. İlçenin doğusundan batısına doğru, güneyinden geçen Kelkit Çayı en önemli akarsuyudur. Ayrıca Akbulak Deresi, Yukarıkulaca Deresi, Yeşilbük Deresi, Karaca Suyu, Zunzurt Suyu ise Kelkit Çayına dökülen akarsulardır. Deniz seviyesinden 1.311 m. yükseklikteki ilçenin yüzölçümü 992 km2 olup, 2000 yılı Genel nüfus sayım sonuçlarına göre toplam nüfusu 26.397’dır.
İlçenin iklimi Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu Bölgeleri iklimi arasında bir geçiş iklimi özelliği göstermektedir. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve yağışlı geçer.
İlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Yetiştirilen başlıca ürünler, şeker pancarı, buğday, patates, arpa ve elmadır. Az miktarda baklagiller, armut ve vişne yetiştirilmektedir. Son yıllarda sebze ve meyvecilik gelişim göstermektedir. Hayvancılıkta sığır, koyun, kıl keçisi besiciliği yapılmakta olup modern kovanlarla arıcılık da yapılmaktadır. İlçede süt ve boya fabrikası vardır.
İlçenin tarihi ile ilgili bilgiler yeterli değildir. Yöredeki diğer yerleşim alanları dikkate alındığında burada da Hattilerin, Hititlerin, Urartuların, Kimmerlerin, medlerin, perslerin, Pontus Krallığı’nın, Romalıların ve Bizanslıların hüküm sürdüğü sanılmaktadır.Trabzon Rum İmparatorluğu döneminde Kheriana (Kherison) ismi ile tanınan bir merkez idi. Osmanlı döneminde bir süre karaca olarak isimlendirilmiştir. Burasının Selçuklular tarafından kurulduğu sanılmaktadır. Osmanlı yönetimine Yavuz Sultan Selim’in Akkoyunlularla 1473 yılında yaptığı Otlukbeli Savaşı’ndan sonra geçmiştir.
XVII. Yüzyılda Erzurum Vilayetinin Erzincan sancağı ile Trabzon vilayetinin Gümüşhane sancağı arasında değişik zamanlarda yönetilmiştir. Nitekim Erzurum Kadılığının 1219 tarihli bir mahkeme ilamında ilçenin 200-250 yıllık geçmişi olduğu anlaşılmaktadır. Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nden de ilçe merkezinin Erenkaya Köyü’nde olduğu ve daha sonra bugünkü yerine taşındığı anlaşılmaktadır.
Tanzimatın ilanından sonra Erzurum’a bağlanan Şiran, 1839 Osmanlı vilayet kanunu ile Kelkit ile birlikte Erzincan’a, 1865’te yeniden Gümüşhane sancağına bağlanmıştır. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra Bayburt sancağına bağlanmış, Bayburt sancağının lağvedilmesi ile de yeniden Gümüşhane sancağına bağlanmıştır.
Cumhuriyetin ilanından sonra, sancakların il olması ile, Gümüşhane il olmuş, Şiran da 1925’te ilçe konumuna getirilmiştir.
İlçede günümüze gelebilen eserler arasında, Çakırkaya Kaya Kilisesi, Çevrepınar Köyü Kilisesi, Dilekyolu Köyü Kilisesi, Günbatur Köyü Kilisesi, Çanakçı Köprüsü, Tursun Köprüsü, Evren Köyü Camisi, Kavaklıdere Köyü Camisi, Gökçeler Köyü Çeşmesi, Firdevs Hanım Türbesi ile doğal güzelliklerden, Tomara Şelalesi bulunmaktadır.
GÖKÇELER KÖYÜ ÇEŞMESİ
Yapı, Şiran İlçesi Gökçeler köyündedir. Çeşme yan yana üç bölümden oluşmaktadır.Yapı daha önce Köyün başka bir bölümünden taşınmıştır. Yoğun Orijinal freskler taşımaktadır. Tarihi çeşmeler içerisinde mimari tarzıyla farklılık arz etmektedir.
EVREN KÖYÜ CAMİİ
Yapı, Şiran İlçesi Evren köyündedir.19.yy’da yapılan Caminin taşları çaputlu köyünden getirilmiş, içten kubbesi orijinal olup, Sütun ve üzerindeki kemerler taş örmeyle tamamlanmış, pencereleri sivri kemerlidir.
KAVAKLIDERE KÖYÜ CAMİİ
Yapı, Şiran İlçesi Kavaklıdere köyündedir.Dikdörtgen plan üzerine, düzgün yontma taşla yapılmıştır.Tek apsisi halen mevcuttur. Camiye çevrildiği dönemde kuzeyden giriş kapısı açılmıştır. Batı kapısı kapatılmıştır.
Tursun Köprüsü
Gümüşhane, Şiran ilçesinde bulunan köprünün ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. Bazı kaynaklarda Roma döneminden kaldığı söylenirse de yapı üslubu daha geç dönemlerde yapıldığını göstermektedir.
Moloz taştan yapılmış, tek gözlü bir köprü olup, günümüze oldukça harap bir durumda gelmiştir.
ÇANAKÇI KÖYÜ KÖPRÜSÜ
Şiran İlçesi Çanakçı Köyü deresi üzerinde Çanakçı-Ören kale köyüne ulaşan yolun üzerine inşa edilmiştir. Yapı tek kemerli yüksekliği ve eni 5 metredir.Köprü sert kesme taşlardan yontularak yapılmış, üzerinde hicri 1424 tarihli Arapça yazılı bir yazı bulunmaktadır.Yapı halen kullanılmaktadır.
ÇEVREPINAR KÖYÜ KİLİSESİ
Şiran İçlisi Çevrepınar Köyündedir. Şiran-Gümüşhane yolunun batısında 12.5 eninde 10 metre boyunda 4 ana sütun üzerine oturtulmuş, ana kubbede buna bağlı küçük sütunlar ile 6 adet kubbesi bulunmaktadır.Sütün başlıkları geometrik desenlerle şekillendirilmiş sütunlar kurşun eritilerek üst,üste konulmuştur.Yapının ses yankısının sağlanması için ana kubbede karşılıklı küpler konularak ses dizaynı sağlanmaya çalışılmıştır.Kilise giriş kapısı işlemeli olup, Papaz yeri diye anılan kısım harap olmakla birlikte özelliğini korumaktadır.
ÇAKIRKAYA KİLİSESİ
Şiran İlçesi Çakırkaya Köyü Kozağaç Mevkiinde bulunan Çakırkaya Kilisesi Kaya Kütlesinin gayet itinalı bir işcilikle oyulması suretiyle meydana getirilmiştir.Doğu-Batı istikametinde sıra destek sütunuyla üç nefe ayrılmıştır.Payeler arasında kalan dört sütunun meydana getirdiği kare bölümü örten kubbeli tonoz pandantifli olarak kullanılmıştır.Ana ve yan apsislerde nişleri bulunan kilisenin batı duvarındaki iki sıra niş dizisi ise ahşap bir galerinin daha önceleri var olduğunun izlenimini vermektedir.Normal mimari unsurlarla yapılan Çakırkaya kilisesinin batısında dikdörtgen planlı apsisinde üç büyük niş bulunan bir şapel mevcuttur.Kayalıklar üzerinde ana kayaya oyulmuş üç nefli ve yanında küçük bir şapeli bulunan kaya kilisesidir.
DİLEK YOLU KİLİSESİ
Şiran İlçesi Dilekyolu Köyündedir.Yapı,12.30 metre ve 8.60m boyutlarında sert kesme taşlardan yontularak yapılmış 1956 yılında okul amaçlı kullanıma açılarak ana yapının iç kısmı ek duvarlarla örtüldüğünden mimari özelliği kaybolmuş,sadece papaz yeri diye adlandırılan kısım özelliğini korumaktadır.Ayrıca kiliseye ait olduğu sanılan 2 m boyundaki sütun ve sütun başlıkları bulunmaktadır. Kilisenin kitabesi bulunmamaktadır. Köy halkı tarafından Cami olarak kullanılmaktadır.
Firdevs Hanım Türbesi
Gümüşhane Şiran ilçesinde, Çildağı’nda bulunan Firdevs Hanım Türbesi sekizgen palanlıdır.
Kesme taştan yapılan türbenin üzeri içten tromplu kubbe ile örtülüdür. Türbenin dikdörtgen söveli iki plaster arasına açılan bir kapısı bulunmaktadır.
Türbenin mimari yönden herhangi bir özelliği bulunmamaktadır.
Tomara Şelalesi
Gümüşhane Şiran İlçesine 25 km. uzaklıkta bulunan Seydibaba Köyü’ndeki Tomara Şelalesi 15-120 m. genişliğinde kayalık bir alandan çıkarak 25 m. yükseklikten aşağıya dökülmektedir.
Kayalara vurarak yatağına dökülen şelalenin sesi 2 km. uzaklıktan duyulmaktadır. Vadide suyun akış düzeninde oluşturulan alanlar rafting yapılabilecek durumdadır. Ayrıca şelale ve çevresinde zengin bir doğa zenginliği bulunmaktadır.
Şelale çevresinde dinlenme ve piknik yapmak amaçlı tesisler bulunmaktadır.