Şavşat

[bakunin]

Karadeniz Bölgesi’nde, Artvin İline bağlı bir ilçe olan Şavşat, doğuda Ardahan il merkezi ile Hanak İlçesi, kuzeydoğuda Posof İlçesi, güney ve güneybatıda Ardanuç, batıda Artvin Merkez ve Borçka İlçesi, kuzeyden de Gürcistan ile çevrilidir. Dağlık ve engebeli bir arazi üzerine yayılmış bulunan Şavşat İlçesinin dört yanı yüksek dağlarla çevrilidir. 3.537 m.ye yükselen Karçkal dağları, ilçenin batı ve kuzeybatı yönünü sınırlandırır. Kuzeyde 2.250 m. yükseklikteki Sivritepe (Arsiyan) dağları ile 3.000 m.yi aşan Cin Dağları bulunmaktadır. Doğuda Ardahan-Artvin sınırlarını teşkil eden Yanlızçam silsilesinden 2.650 m. yükseklikteki Sahara Dağları, Güneyde ise 3.050 m.yi bulan Karagöl Dağları vardır.

Şavşat ilçesi Akarsu bakımından zengindir. İlçede çok sayıda buzul gölü bulunmaktadır. Göllerin en büyüğü Karagöl dağlarında bulunan ve bu dağa kendi adını veren Karagöl’dür. Bol miktarda alabalık bulunan gölden sulama amaçlı olarak yaralanılmaktadır. Meşeli Köyü orman içi mevkiinde Milli parklar kapsamı içerisinde bulunan ikinci bir Karagöl mevcut olup piknik, mesire yeri özelliğine sahiptir. Pınarlı köyü yakınlarında Balık Gölü, Arsiyan yaylasında ise Kız Gölü, Boğa Gölü ve Koyun Gölü isminde göller bulunmaktadır.

Şavşat Kalesi​

İlçenin yüzölçümü 1.317 km2 olup, 2000 Yılı Genel Nüfus Sayım sonucuna göre; toplam nüfusu 25.624’tür.

İlçe ekonomisi büyük ölçüde tarımsal üretime dayalıdır. Tarımsal üretim, ağırlıklı olarak, geleneksel aile tipi işletme yapısı şeklinde görülür. İlçede yetiştirilen başlıca ürünler patates, armut, elma, ayva, erik, kiraz, kızılcık ve cevizdir. İlçe ekonomisinde önemli yeri bulunan hayvancılık, giderek azalmaktadır. Bunun yanı sıra arıcılık ve seracılık da yapılmaktadır.

İlçe sınırları içerisinde şifalı maden suları bulunmaktadır. Bunlardan Çermik-Çoraklı Köyü sınırları içerisinde bulunan sıcak su kaplıcası romatizmal hastalıklara iyi gelmektedir.

Şavşat adı eski kitap ve haritalarda "Şevşad, Şavşid, Şavşeti, Şavşet” olarak geçmektedir. Şavşat, Türkçe kökenli bir sözcük olup, sonradan Gürcü dilinde Kara anlamında "Şav" ile orman anlamında gelen "Şad" sözcüklerinin birleşmesinden ortaya çıkmıştır. Buna göre Şavşat Karaorman anlamını taşımaktadır.Nitekim Şavşat, gür ve zengin ormanlarla kaplıdır. Bir başka araştırmaya göre de; Oğuz partlarının batı uç beyliği olan Küçük Arsaklılar’ın Tayk Eyaleti’ni yedi sancağa ayrıldığı, bunlardan birisinin de Savuş/Savşi adlı Saka oymağının yurdu olan "Şavşeti" sancağıdır. Buradan da Şavşat isminin "Şavşi Yurdu" anlamına geldiği anlaşılmaktadır.

Tibet (Bagratlı) Kilisesi (Cevizli Manastırı)​

Yörenin M.Ö VIII. yılından beri yerleşime sahne olduğu sanılmaktadır. Nitekim bölgedeki kazılarda ve temel açmalarda MÖ.VIII.yüzyıla ait olduğu saptanan bakır ve tunç baltalara rastlanmıştır. Eski ve orta çağda Şavşat, çevre yörelerle birlikte sırasıyla Hurri, Urartu, Kulk, Saka, Part, Sasani, Bizans, Şaman, Hazar, Bagratlıların hakimiyetine girmiştir. 1068 yılında Alparslan tarafından Selçukluların eline geçmiştir. Daha sonra Moğolların istilasına uğramış İlhanlı Devleti kurulunca da 1263-1551 yılları arasında, 282 yıl Çıldır Atabekleri tarafından yönetilmiştir. Çıldır Atabeklerinin idaresinin sürdüğü yıllarda Şavşat 1414 yılından 1459 yılına kadar Karakoyunlu; 1459 yılından 1504 yılına kadar Akkoyunlu egemenliğine girmiştir.

Şavşat yöresi Yavuz Sultan Selim zamanında Osmanlı topraklarına dahil olmuştur. Kanuni Sultan Süleyman devrinde Livana sancağı kurulmuş, Şavşat da bu sancağa bağlanmıştır. Daha sonra Lala Mustafa Paşa Çıldır Eyaleti’ni kurmuş ve Şavşat bu eyalete bağlanmıştır. Yavuz Sultan Selim’in Trabzon Valiliği sırasında Rize ilinin Osmanlı topraklarına katılması sonrasında, Artvin, Ardanuç, Şavşat ve Borçka çevreleri de Osmanlı topraklarına dahil olmuştur. Yavuz Sultan Selim’in Trabzon’dan ayrılması üzerine Şavşat, Ardanuç , Oltu, Tortum ve Artvin yeniden Osmanlı Devletinden ayrılmışlardır. Batum Kars ve Ardahan 1878’de imzalanan Berlin Antlaşması ile Rusya’ya bırakılmıştır. Bu arada 1829’da Ardanuç Sancağına bağlanmış olan Şavşat da Rusya’ya bırakılan topraklar arasında idi. Berlin Antlaşması ile Osmanlı-Rus sınırı kesinleşmiş, bunun sonucu olarak da Artvin Ardanuç, Borçka ile birlikte Şavşat da Osmanlı topraklarından ayrılmış bulunuyordu.

Sahara-Karagöl Milli Parkı​

Cumhuriyetin kuruluşunda Rusya ile yapılan Gümrü antlaşması sonucunda bu topraklar yeniden Türkiye’ye bırakılmıştır. Şavşat , 27 Şubat 1921 tarihinde Ardahan Sancağına bağlı olmak üzere ilçe haline getirilmiş, 7 Temmuz 1921 tarihinde ise Artvin İline bağlı ilçe konumuna getirilmiştir.

Şavşat’ta bulunan tarihi eser ve doğal güzellikler: Şavşat Kalesi, Biliban Kalesi, Dutlu Kalesi, Parih Kalesi, Tukharis Kalesi, Ustamis Kalesi, Tibet (Bagratlı) Kilisesi (Cevizli Manastırı), Kemalpaşa Kilise Camisi, Zor Mustafa Bey Türbesi, Sahara-Karagöl Milli Parkı, Sahara Yaylası, Ortaköy Vadisi, Ilıca Köyü Kaplıcası'dır.

 

[bakunin]

Şavşat (Satlel) Kalesi

Şavşat’ın 2 km. güneydoğusunda Söğütlü (Şatlel) Köyü’ndedir.Bagrat Krallığı döneminde moloz taştan yapılmıştır. Benzerleri ile karşılaştırıldığında IX.yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır.

Atabekler ve XVI.yüzyılda da Osmanlılar tarafından kullanılmıştır. Evliya çelebi bu kaleden Şavşadistan içinde sarp bir yerdedir diye söz eder.

Günümüze oldukça harap bir halde gelmiştir.


Bilbilan Kalesi

Yapım tarihi kesinlik kazanamamış olan bu kale,Şavşat´ın 8km doğusunda Hanlı (Hantuşet) Köyü´nde bulunmaktadır.Köyün büyüklerinden duyduklarıma göre,kale içinde bulunan kilise yapısının (tahminen şapel),köye uğursuzluk getirdiği düşüncesiyle,kale birkaç kez yıkılmaya çalışılmıştır.Ancak hala belli bölümleri günümüze kadar gelebilmiştir.Anlatılanlara göre Milli Mücadele döneminde köylüler düşmandan korunmak için bu kaleye sığınmışlardır.

Dutlu Kalesi

Şavşat’ın 11 km. güneybatısında Dutlu Köyü’nün doğusundadır. Yapım tarihi kesinlik kazanamamıştır.


Parih Kalesi

Şavşat’ın 16 km. güneybatısında, Balıklı Köyü’ndedir. Gürcü Kraliçesi Tamara tarafından X.yüzyılın ortalarında yaptırılmıştır.

Tukharis Kalesi

Şavşat’ın 6 km. batısında Kayadibi Köyü’nün arkasındaki tepe üzerindedir.

Moloz taştan yapılmış olan kale harap bir konumdadır. Yapım tarihi de kesinlik kazanamamıştır. Günümüzde harap bir durumdadır.

Ustamis Kalesi

Şavşat’ın 12 km. güneyinde Eskikale Köyü’ndedir. Yapım tarihi kesinlik kazanamamıştır.


Kemalpaşa Kilise Camisi

Şavşat İlçesi Yeniköy Mahallesi’nde bulunan bu cami halk arasında Merkez Camisi olarak tanınmaktadır.

Şavşat’ın Rus istilası sırasında 1900’de kilise olarak yaptırılmıştır. 1924 yılında bu kilise camiye çevrilmiş ve günümüzde cami olarak kullanılmaktadır.


Şavşeti, Şavşid (Şavşat)


Yörenin M.Ö VIII. yılından beri yerleşime sahne olduğu sanılmaktadır. Nitekim bölgedeki kazılarda ve temel açmalarda MÖ.VIII.yüzyıla ait olduğu saptanan bakır ve tunç baltalara rastlanmıştır. Eski ve orta çağda Şavşat, çevre yörelerle birlikte sırasıyla Hurri, Urartu, Kulk, Saka, Part, Sasani, Bizans, Şaman, Hazar, Bagratlıların hakimiyetine girmiştir.

Şavşat adı eski kitap ve haritalarda "Şevşad, Şavşid, Şavşeti, Şavşet” olarak geçmektedir. Şavşat, Türkçe kökenli bir sözcük olup, sonradan Gürcü dilinde Kara anlamında "Şav" ile orman anlamında gelen "Şad" sözcüklerinin birleşmesinden ortaya çıkmıştır. Buna göre Şavşat Karaorman anlamını taşımaktadır.Nitekim Şavşat, gür ve zengin ormanlarla kaplıdır. Bir başka araştırmaya göre de; Oğuz partlarının batı uç beyliği olan Küçük Arsaklılar’ın Tayk Eyaleti’ni yedi sancağa ayrıldığı, bunlardan birisinin de Savuş/Savşi adlı Saka oymağının yurdu olan "Şavşeti" sancağıdır. Buradan da Şavşat isminin "Şavşi Yurdu" anlamına geldiği anlaşılmaktadır.

ŞAVŞAT KALESİ

Artvin'in Şavşat ilçesinde 950 rakımda yüksek bir kayalığın üzerine konumlandırılmış Şavşat Kalesi, ilçe merkezine 3 kilometre uzaklıkta, Artvin-Ardahan yolu güzergahında yer alıyor.

Hazine adına kayıtlı olup sur içi alanı 4 bin metrekare olan, sur duvarları ve kuleleri günümüze kadar daha sağlam durumda ulaşabilen kale, 1987 yılında koruma altına alınmıştı.

İç alanda yıkılmış durumda bir şapel ve ana kayaya oyulmuş sarnıç dikkat çekiyor. Alanın diğer kısmı ise sur duvarlarının içe çökmesi ile oluşan moloz taş yığınlarıyla kaplanmış durumdadır. Oval plana sahip yapının, ne zaman yapıldığı ve terk edildiği konusunda yeterli bilgi bulunmamakla birlikte, kalenin, 17. yüzyılda Osmanlı'ya bağlı ocaklık merkezi olarak kullandığı, Evliya Çelebi'nin Seyahatname adlı eserinde yer alıyor.


Tibet (Bagratlı) Kilisesi (Cevizli Manastırı)

Şavşat İlçesi, Cevizli Köyü’ndedir. Tbeti Manastırı’ndan günümüze bir kilise ve bir şapel ulaşmıştır.
Kilise Gürcü kralı Kuropalates Gurgen’in ölümünden sonra oğlu Aşot Kuhi (899–918) tarafından inşa ettirilmiştir. Meryemana’ya adanmış olan kilise Piskopos Stephane tarafından kutsanarak ibadete açılır. Manastır kısa sürede sonra bölgenin önemli dini ve kültür merkezi haline gelir. 995 yılında burada yazılmış olan ve çok büyük sanatsal değer taşıyan bir İncil bugün St. Petersburg Halk Kütüphanesi’ndedir.
Dıştan onaltıgen içten yuvarlak bir plana sahip olan bu kilisenin üzerine bilinmeyen bir nedenle, 11. yüzyılın ilk yarısında yeni bir kilise inşa edilir. Kilise 12. ve 13. yüzyıllarda birkaç önemli onarım daha geçirir. Bu onarımlar sırasında kilisenin dış duvarları düzgün kesme taşlarla kaplanır ve yine dış duvarlara kabartma tekniğinde süslemeler yapılır.
Bölgenin İslamlaşmasından sonra kilise cami olarak kullanılmaya başlanır. 1885 yılında kubbesine yıldırım düşmesi sonucu hasar görmüş olan kilisenin camii işlevi 1889 yılında sona erer. Bir süre yanındaki okulun tiyatro salonu olarak kullanılan kilisenin 1953 yılında kubbesi ile birlikte batı bölümü tamamen yıkılır.
Manastır kilisesi, kuzeyine bitişen şapeliyle birlikte 22.40x22.80 m. boyutlarındadır. Kilisenin orijinal planı, sonradan yapılan eklemelerle çok değişmiştir. Günümüze harap halde ulaşan kilise serbest haç planlıdır. Kiliseye giriş batı haç kolunun kuzey duvarından sağlanır.
Orta mekan dört serbest destek üzerinde yükselen kubbe ile örtülmüş ve dört yönde haç kolları ile genişletilmiştir. Doğuda apsis ve iki yanında ikişer katlı birer oda vardır. Kilisenin batı haç kolunda bir galeri katı ve kuzey haç kolunun dış duvarına bitişik bir şapel bulunur.
Kilisenin günümüze ulaşan doğu ve güney duvarları düzgün kesme taşlarla örülmüştür. Duvar yüzeyleri üç kademeli kör kemer dizileri ile hareketlendirilmiştir. Dışta pencere ve kapı çerçevelerine kabartma tekniğinde geometrik ve bitkisel bezemeler işlenmiştir.

Zor Mustafa Bey Türbesi

Şavşat’ın Köprülü Köyü’ndeki türbe, XVI.yüzyılda yaşamış Zor Mustafa Bey’e aittir. Dört sütun üzerine, üzeri kubbe ile örtülü açık bir türbedir.