Şükrü
Çeviri & Balonlama
19. yüzyılın sonuna kadar Kürt(Kurmanç-Zaza),Türkmen ve Ermeni halklarının birlikte yaşadığı Pertek ilçesinin etnik yapısı, zaman içinde değişmiştir. Geçmişte merkez ilçe yoğun olarak, Osmanlı tarafından 16. yüzyılla başlayan süreçte Türkleştirme amacıyla Harput ve çevresine yerleştirilen, yörede gakkoş olarak bilinen Harput asıllı Sünni-Hanefi inancındaki Türkmen'lerden oluşurken, köylerde ise yoğunlukla Kurmanç ve Zaza Kürdü Alevileri ile birlikte Ermeniler yaşamaktaydı. Ermeni tehciri ve köylerden kente göçüş, büyük oranda etnik dağılımı değiştirmiştir. Çeşitli köylerde Ermeniler'den kalan çeşitli yıkık kiliseler ve mezarlar bulunmaktadır. Bununla birlikte Osmanlı ve Selçuklu dönemlerinden kalma camiler, hamamlar ve yıkık konaklar da vardır.
Nüfusun % 50,82'sinin ilçe merkezinde, % 49,18'inin ise köylerde yaşadığı Pertek ilçesinin, kendisine bağlı 51 yerleşim biriminin (3 Nahiye ve 48 köy) 5'inde sadece Sünni inanca sahip halk, 5'inde Alevi ve Sünni inanca sahip halk birarada yaşar. Geri kalan 41 yerleşim birimin tamamına yakını ise Alevi yurttaşlardan oluşmaktadır.
Sosyolojik olarak ilçe nüfusunu oluşturan halk, başlıca Türk-Sünnileri ve Kürt/Zaza-Alevileri olmak üzere iki farklı kesimden oluşmakla birlikte, Sünni inancın Hanefi mezhebine bağlı Kürtler de (Şavaklılar) yaşamaktadır. Gerek mezhep gerekse etnisite olarak mozaik bir yapıya sahip olan Pertek'in etnik dağılımına dair kesin bir oran verilmesi mümkün olmamakla birlikte, 2007 yılında, Ankara Üniversitesi-Etnoloji Anabilim Dalı tarafından yapılan bilimsel bir araştırmaya göre Türk-Sünnilerinin yoğun olarak ilçe merkezinde, Kürt/Zaza-Alevilerinin ise yoğun olarak Pertek'e bağlı köylerde ikamet ettiği söylenebilir. Fakat son yıllardaki göçlerle birlikte ilçe merkezindeki Türk-Sünni ve Kürt/Zaza-Alevi oranında aleviler daha baskındır. (köylerin %90 ında aleviler yaşar) İlçenin, seçimlerdeki siyasal eğilimine dair yapılan analizler de bunu doğrulamaktadır.
Pertek bölgesinde Sünni inanç Türk'lük ile, Alevi inanç sistemi ise Kürt'lük ile bütünlenmiş durumdadır. Mezhep ve etnisite, Pertek ilçesinde aynılık taşıyan kavramlar olarak algılanmaktadır. Pertek'teki Türk nüfusun tamamı Sünni, Kürt/Zaza nüfusun ise ezici çoğunluğu Alevidir. Sünni-Hanefi mezhebine bağlı Kürtler'in büyük bölümü için, yapılan alan çalışmaları verileri doğrultusunda, büyük oranda Türkleşme eğilimi gösterdikleri söylenebilir.
Pertek ilçesinin Elazığ il merkezine, Elazığ'ın kendi ilçelerinden bile daha yakın bir mesafede olması fakat resmi anlamda Tunceli ilinin bir ilçesi olması, Dersim ve Harput kültürünün bir bileşimi olan mozaik bir Pertek kültürü ortaya çıkarmıştır. Karşılıklı saygı ve hoşgörüye dayalı huzur ortamı, çeşitli mezhepsel ve etnik provokasyonlarla nadiren bozulmaya çalışılmışsa da, Pertek halkının sağduyusu sayesinde yıllardır kayda değer hiçbir sorun yaşanmamıştır.
İlçe nüfusunun çoğunluğunu oluşturan Kürt/Zaza-Alevileri Tunceli-(Dersim) bölgesinin kültürel özeliklerini taşımaktadır ve genel olarak kullanılan dil Kürtçe'nin Kurmanci lehçesidir. Bazı köylerde Zazaca da konuşulmaktadır. Alevi halkın tüm gelenek ve görenekleri, tamamen Dersim kültürünün bir parçasıdır. Tunceli vilayeti genelinde Alevi inanca sahip olan halk, etnisite bakımından Zaza, Kürt, Türkmen ve Ermeni olmasına karşın, Pertek ilçesinde Alevi inanca sahip halk, yoğun olarak Kürtlerden ve Zazalardan oluşmaktadır.
Türk-Sünniler ise, Sünni inancın Hanefi mezhebine bağlıdır. Tamamen Elazığ-Harput yöresinin kültürel özellikleri taşıyan Türk-Sünnilerinin tam olarak kullandıkları şive ise Harput şivesidir ve kendilerini genellikle Elazığ'lılık kavramı içinde tanımlarlar. Gelenek ve görenekler, birebir Harput kültürünü yansıtır.
Kültürel olarak, yoğunlukla Elazığ-Harput yöresinin özelliklerini taşıyan Çemişgezek ve Pertek ilçelerinin merkez ilçe halkları, etnolojik açıdan da bu yöreyle ilişkilidirler.
Bazı Osmanlı belgelerinde, Pertek ilçe merkezi yerli halkının ve merkeze bağlı Sağman ile Dereli köylerinin Karakeçili Türkmen aşiretine mensup olduğu geçer. Karakeçili aşiretinin, Ertuğrul Gazi ve Süleyman Şah idaresinde Fırat nehrini takip ederek Anadolu'ya geldikleri ve bu göçle birlikte Karakeçililerin bir bölümünün Elazığ ve çevresine yerleştikleri bilgisi, aynı kaynaklarda mevcuttur. Bununla birlikte bu aşiretin, Elazığ'da toplam 44 köyü kurduğu ve Pertek merkez ilçe yerlileri ile Sağman ve Dereli köy halkının da Elazığ'daki Karakeçili'lerin uzantısı olduğu söylenir. Bu tezi destekleyecek belgeler Osmanlı kayıtlarında bulunmaktadır. Benzer kaynaklar, Çemişgezek ilçesinin yerli halkı ve Çemişgezek'e bağlı toplam 10 köyde de aynı aşirete mensup insanların yaşadığı bilgisini verir. Özellikle Pertek ve Çemişgezek ilçelerinde yaşayan bazı insanların, köken olarak aynı aşiret ismini vermesi, merkez ilçe yerli halklarının kendilerini "Harput'luluk" kavramı dahilinde tanımlamaları ve Harput yöresinin kültürel özelliklerini taşımaları, bu kaynakları doğrular niteliktedir.
Nüfusun % 50,82'sinin ilçe merkezinde, % 49,18'inin ise köylerde yaşadığı Pertek ilçesinin, kendisine bağlı 51 yerleşim biriminin (3 Nahiye ve 48 köy) 5'inde sadece Sünni inanca sahip halk, 5'inde Alevi ve Sünni inanca sahip halk birarada yaşar. Geri kalan 41 yerleşim birimin tamamına yakını ise Alevi yurttaşlardan oluşmaktadır.
Sosyolojik olarak ilçe nüfusunu oluşturan halk, başlıca Türk-Sünnileri ve Kürt/Zaza-Alevileri olmak üzere iki farklı kesimden oluşmakla birlikte, Sünni inancın Hanefi mezhebine bağlı Kürtler de (Şavaklılar) yaşamaktadır. Gerek mezhep gerekse etnisite olarak mozaik bir yapıya sahip olan Pertek'in etnik dağılımına dair kesin bir oran verilmesi mümkün olmamakla birlikte, 2007 yılında, Ankara Üniversitesi-Etnoloji Anabilim Dalı tarafından yapılan bilimsel bir araştırmaya göre Türk-Sünnilerinin yoğun olarak ilçe merkezinde, Kürt/Zaza-Alevilerinin ise yoğun olarak Pertek'e bağlı köylerde ikamet ettiği söylenebilir. Fakat son yıllardaki göçlerle birlikte ilçe merkezindeki Türk-Sünni ve Kürt/Zaza-Alevi oranında aleviler daha baskındır. (köylerin %90 ında aleviler yaşar) İlçenin, seçimlerdeki siyasal eğilimine dair yapılan analizler de bunu doğrulamaktadır.
Pertek bölgesinde Sünni inanç Türk'lük ile, Alevi inanç sistemi ise Kürt'lük ile bütünlenmiş durumdadır. Mezhep ve etnisite, Pertek ilçesinde aynılık taşıyan kavramlar olarak algılanmaktadır. Pertek'teki Türk nüfusun tamamı Sünni, Kürt/Zaza nüfusun ise ezici çoğunluğu Alevidir. Sünni-Hanefi mezhebine bağlı Kürtler'in büyük bölümü için, yapılan alan çalışmaları verileri doğrultusunda, büyük oranda Türkleşme eğilimi gösterdikleri söylenebilir.
Pertek ilçesinin Elazığ il merkezine, Elazığ'ın kendi ilçelerinden bile daha yakın bir mesafede olması fakat resmi anlamda Tunceli ilinin bir ilçesi olması, Dersim ve Harput kültürünün bir bileşimi olan mozaik bir Pertek kültürü ortaya çıkarmıştır. Karşılıklı saygı ve hoşgörüye dayalı huzur ortamı, çeşitli mezhepsel ve etnik provokasyonlarla nadiren bozulmaya çalışılmışsa da, Pertek halkının sağduyusu sayesinde yıllardır kayda değer hiçbir sorun yaşanmamıştır.
İlçe nüfusunun çoğunluğunu oluşturan Kürt/Zaza-Alevileri Tunceli-(Dersim) bölgesinin kültürel özeliklerini taşımaktadır ve genel olarak kullanılan dil Kürtçe'nin Kurmanci lehçesidir. Bazı köylerde Zazaca da konuşulmaktadır. Alevi halkın tüm gelenek ve görenekleri, tamamen Dersim kültürünün bir parçasıdır. Tunceli vilayeti genelinde Alevi inanca sahip olan halk, etnisite bakımından Zaza, Kürt, Türkmen ve Ermeni olmasına karşın, Pertek ilçesinde Alevi inanca sahip halk, yoğun olarak Kürtlerden ve Zazalardan oluşmaktadır.
Türk-Sünniler ise, Sünni inancın Hanefi mezhebine bağlıdır. Tamamen Elazığ-Harput yöresinin kültürel özellikleri taşıyan Türk-Sünnilerinin tam olarak kullandıkları şive ise Harput şivesidir ve kendilerini genellikle Elazığ'lılık kavramı içinde tanımlarlar. Gelenek ve görenekler, birebir Harput kültürünü yansıtır.
Kültürel olarak, yoğunlukla Elazığ-Harput yöresinin özelliklerini taşıyan Çemişgezek ve Pertek ilçelerinin merkez ilçe halkları, etnolojik açıdan da bu yöreyle ilişkilidirler.
Bazı Osmanlı belgelerinde, Pertek ilçe merkezi yerli halkının ve merkeze bağlı Sağman ile Dereli köylerinin Karakeçili Türkmen aşiretine mensup olduğu geçer. Karakeçili aşiretinin, Ertuğrul Gazi ve Süleyman Şah idaresinde Fırat nehrini takip ederek Anadolu'ya geldikleri ve bu göçle birlikte Karakeçililerin bir bölümünün Elazığ ve çevresine yerleştikleri bilgisi, aynı kaynaklarda mevcuttur. Bununla birlikte bu aşiretin, Elazığ'da toplam 44 köyü kurduğu ve Pertek merkez ilçe yerlileri ile Sağman ve Dereli köy halkının da Elazığ'daki Karakeçili'lerin uzantısı olduğu söylenir. Bu tezi destekleyecek belgeler Osmanlı kayıtlarında bulunmaktadır. Benzer kaynaklar, Çemişgezek ilçesinin yerli halkı ve Çemişgezek'e bağlı toplam 10 köyde de aynı aşirete mensup insanların yaşadığı bilgisini verir. Özellikle Pertek ve Çemişgezek ilçelerinde yaşayan bazı insanların, köken olarak aynı aşiret ismini vermesi, merkez ilçe yerli halklarının kendilerini "Harput'luluk" kavramı dahilinde tanımlamaları ve Harput yöresinin kültürel özelliklerini taşımaları, bu kaynakları doğrular niteliktedir.