Doğu Karadeniz Bölgesi’nde, Gümüşhane İli’ne bağlı bir ilçe olan Kürtün, kuzeyde Giresun ili Çanakçı ilçesi, kuzeydoğuda Trabzon ili Şalpazarı , Tonya, Maçka ilçeleri, doğuda Gümüşhane ili Torul ilçesi, güneyinde Alucra ilçesi ve batıda Doğankent ilçesi ile çevrilidir.
Harşit çayı kenarında Tirebolu-Torul transit karayolu üzerinde kurulmuştur. İlçe toprakları dağlık ve engebeli bir arazi yapısına sahiptir. İlçenin en önemli akarsuyu Harşit Çayı ilçe topraklarını suladıktan sonra Tirebolu yakınlarından Karadeniz’e dökülür. Yeşil ormanlık alanlarla çevrili olan ilçede deniz seviyesinden 800 m. yüksekliğe kadar yayvan yapraklılar, bundan 2.500 m. yüksekliğe kadar olan alanlarda da iğne yapraklı ağaçlar bulunmaktadır. Bunların daha yükseğinde ise, otlaklar, çayırlar ve meralar bulunmaktadır. İlçe topraklarını Harşit Suyu sulamakta olup, bunun üzerinde sulama amaçlı Kürtün Barajı yapılmıştır.
Deniz seviyesinden 602 m. yükseklikteki ilçenin yüzölçümü 810 km2 olup, 2000 nüfus sayımına göre toplam nüfusu 15.546’dır.
İlçenin ekonomisi tarım, hayvancılık ve ormancılığa dayalıdır. Tarım arazisinin kısıtlı olmasına rağmen uygun alanlarda yetiştirilen başlıca tarımsal ürünler; mısır, kuru fasulye, soğan, patates, arpa, yulaf, buğdaydır. Ayrıca yem bitkisi olarak yonca, çayır, korunga ve fiğ yetiştirilir. Sebze ve meyvecilik de yapılmakta olup, kızılcık, elma, kuşburnu armut, kiraz, vişne yetiştirilen başlıca meyvelerdir. Hayvancılıkta büyük ve küçükbaş hayvan besiciliği yapılmaktadır. Örümcek ormanlarındaki göknarlar ilçe ekonomisinde önemlidir. İleri düzeyde olmamakla beraber ipek halı dokumacılığı ve küçük el sanatları yapılmaktadır.
İlçede arkeolojik araştırmalar yapılmamakla beraber çevredeki antik kalıntılar ve rastlantı sonucu ortaya çıkan buluntular, yörenin eski bir yerleşime sahne olduğuna işaret etmektedir. Çevredeki yerleşim alanlarında olduğu gibi burada da Hititlerin, Urartuların, Selçukluların ve Akkoyunluların egemen olduğu sanılmaktadır. Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon’u fethinden sonra Trabzon sancağının sınırlarını çizerken Kürtün ismine rastlanmış olması, yörenin Selçuklular döneminde de yerleşim yeri olduğunu göstermektedir. Osmanlılarla Akkoyunlular arasında yapılan Yassıçimen Antlaşması’nda Kürdün, bir tampon bölge olarak gösterilmiştir. Osmanlı döneminde Cezere ismi ile burada bir kale olduğu da bilinmektedir.
Fatih’in Trabzon’u 1461 yılında fethinden sonra da il olarak Gümüşhane İli ile birlikte Trabzon’a bağlanmıştır. Cumhuriyet döneminde Gümüşhane’nin 1925 yılında müstakil il olması sonucu olarak Kürtün de Torul ilçesinin bir nahiyesi olarak Gümüşhane İline bağlanmıştır.
İlçede günümüze gelebilen eserler arasında; Kürtün Kalesi, Süme Kalesi, Orta Mahalle Kilisesi, Kızlar Manastırı, Meryemana Kilisesi, Sarıbaba Köyü Köprüsü, Meryemena Mahallesi Köprüsü, Meryemana Mahallesi Çeşmesi, Aşağı Mahalle Çeşmesi ile doğal güzelliklerden,Örümcek Ormanları Tabiat Alanı bulunmaktadır.
SÜME KALESİ
Kale,Kürtün İlçesi, Özkürtün Beldesi Kale Mahallesindedir.Osmanlı döneminde 1400’lü yıllardaTrabzonda bulunan Rum Pontus devletine karşı savunma amaçlı yapıldığı tahmin edilmektidir.Kale Erikbeli Vadisi üzerinde ve dönemin tek(yaya) ulaşım yolu olan Erikbeli yolunun hemen üzerinde inşa edilmiştir.Özkürtün İlçe Merkezine 6 km mesafede olan Kaleye dört mevsim ulaşım imkanı bulunmaktadır.
KÜRTÜN KALESİ
İlçenin Yukarı Uluköy mahallesinin doğusunda olup,mahalleye tam hakim tepededir.Tepeye bakıldığında kaleyi görmek mümkün değildir.Çünkü kale tepenin içi oyularak inşa edilmiştir.Tepenin 8-10 metre kuzey yönünden yaklaşık 4 m2 genişliğinde bir girişi bulunmaktadır.Ancak söz konusu giriş çeşitli nedenlerle taşlarla doldurulmuştur.İçerisine giriş mümkün değildir.Yöre halkının bu kaleye izafeten bu bölgeye “Kaleyanı” adı vermişlerdir.Halkın anlattığına göre kaleye merdivenlerle inilmekte,iç meken bir çok kat ve galeriden oluşmaktadır.Kalenin giriş kısmı dörtgen olup,köşeleri oval olarak bir çeşit harçtan yapılmıştır.Kalenin M.S 6. yüzyılda Roma İmparatorluğu döneminde yapıldığı tahmin edilmektedir.
MERYEMANA MAH.KİLİSE ÇEŞMESİ
Yapı,Kürtün İlçesi Yaylalı Köyü Meryamana Mahalle Kilisesi avlusundadır.Kilisenin güneyinde yeralan çeşmenin kemeri düzgün yontma taşla yapılmış olup, kitabesi,lülesi ve yalağı tahrip olmuştur.
AŞAĞI MAH.ÇEŞMESİ
Yapı, Kürtün İlçesi Yaylalı Köyü Aşağı mahallesindedir.Yuvarlak tek kemeri düzgün yontma taşla yapılmıştır.Tek lüleli ve tek yalaklıdır. Lüle etrafı iç kemerle tamamlanmıştır.Günümüze kadar sağlam vaziyette gelmiştir.
SARIBABA KÖYÜ KÖPRÜSÜ
Yapı, Kürtün İlçesi Sarıbaba Köyündedir. Tek kemeri yontma taştan inşa edilen yapının diğer kısımları moloz taşla tamamlanmıştır. Köprünün bulunduğu dere üzerinde 9 adet daha tarihi kemer köprü mevcut iken, büyük bir sel felaketi sonucu hepsi yıkılmış geriye tek bu köprü kalmıştır. Bu köprü söz konusu sel felaketinde tahribe uğradığı halde ayakta kalmış ve köylüler tarafından onarılarak, korkulukları sonradan ilave edilmiştir.
MERYEM ANA KÖPRÜSÜ
Büyükçit Köyü Vadisinde Çit deresi üzerinde Yaya amaçlı kullanımı için Meryem Ana manastır kilisesine ulaşım amacıyla yapılmıştır.Tek ve geniş gözlüdür.Hafif sivri kemerli küçük taşların ustalıklı dizilmesiyle inşa edilmiştir.Yapının yan duvarları ise moloz taşla örülmüştür.Günümüzde sağlam vaziyette, kullanılmaktadır.
KIZLAR MANASTIRI
Yapı, Kürtün İlçesi Yaylalı Köyündedir. Üçgensi çatısı tabiat şartlarına bağlı olarak yıkılmıştır. Tek nefli,tek apsislidir. Yöre kızlarının eğitim ve ibadet amaçlı olarak kullandıkları bir manastırdır. Manastır çevre duvarlarıyla avlu içerisine alınmıştır.
ÖRÜMCEK ORMANLARI TABİAT KORUMA ALANI
Örümcek Ormanları Tabiat Koruma alanı içerisinde yer alan 4 (Dört) adet Göknar Tescil edilerek koruma alına alınmıştır. Örümcek Ormanları Çifte Köprü mevkiinde Doğu Karadeniz Göknarları türüne ait olan bu ağaçlardan ikisi 169 nolu bölmede,diğer ikiside 159 nolu bölmededir. 61.5 metre boyundaki Karadeniz Göknar’ının Avrupanın en uzun Göknarı olduğu söylenir. Yine Örümcek Ormanları sınırları içerisinde bulunan doğu ladin ağaçları ise, 57.6 metreyle en boylu ve 192.0 (cm) çaplada en büyük çap ve çevreye sahip ağaçlar arasında yer almaktadır.
Jeolojik Yapı : Kretase ve tersiyer yaşlı kayaçlar eğemendir.Bunlar tabandan tavana doğru, volkano-sedimenter, sedimenter volkanik ve plitonik kayaçlar şeklinde stiflenmiştir.
Fauna: Tilki, ayı, kurt, sincap, domuz, karaca.
Flora: Doğu ladini, Doğu Karadeniz göknarı, Doğu kayını, Sakallı kızıl ağaç, adi porsuk.
Ulaşım: Gümüşhane’ye 74 km. mesafede olan Özkürtün Beldesine 22 km. uzaklıktadır.Gümüşhane- Özkürtün arası asfalt olup, Özkürtün ile TKA arası toprak yol kalitesindedir.
Mevcut Kullanım: Saha ziyaret amaçlı kullanılmaktadır.
ORTA MAHALLE KİLİSESİ
Yapı, Kürtün İlçesi,Yaylalı Köyü Orta mahallesindedir.5 genden oluşan tek apsisi,benzer kiliselerden farklılık arz etmektedir.Tek nefli, üçgensi örtülü çatısı ve mazgal pencerelerinin azlığı yörede kış aylarının soğuk oluşuyla ilintilidir.Yapının köşeleri ve kapı girişi düzgün yontma taşla,diğer kısımları ise moloz taşla örülüdür.
MERYEM ANA KİLİSESİ
Yapı, Kürtün İlçesi Yaylalı Köyü Meryemana Mahallesindedir. Tek apsisli, tek nefli ,düzgün yontma taşlarla örülmüş yapı, üçgensi dik çatıyla örtülmüştür. Kilisenin hemen doğusunda yapı bitişiğinde orijinal kemerle geçişi yapılan bir mahsen bulunmaktadır.Güney tarafında 5 metre mesafede ise tabiat şartlarına bağlı olarak tahrip olmuş kilise çeşmesi bulunmaktadır.Benzer kiliselerden farklı olarak girişi güneydendir.