İskilip

[bakunin]

İç Anadolu Bölgesi ile Karadeniz Bölgesi arasında toprakları dağılan İskilip Çorum iline bağlı bir ilçedir. İlçenin kuzey, kuzeydoğu ve doğusu Osmancık, kuzeyi Kargı, doğu ve güneydoğusu Merkez, güneyi Sungurlu, batısı Bayat, kuzeybatısı da Kastamonu ile çevrilidir. Kuzey Anadolu dağlarının iç sıraları ilçe topraklarını engebelendirir. Bunların başında da 2.065 m. yüksekliğindeki Kös Dağı gelmektedir. Kızılırmak ilçenin en önemli akarsuyu olup, taşıdığı alüvyonlarla ilçenin güney ve güneydoğusunu tarıma elverişli ovalara dönüştürmüştür. Ayrıca dağların yüksek kesimlerinde yaylalar daha alçaklarda ise çam ormanları bulunmaktadır. Çorum’a 55 km. uzaklıktaki ilçenin yüzölçümü 1.678 km2 olup, toplam nüfusu 47.924’tür.

İlçenin ekonomisi tarım, hayvancılık ve küçük sanayie dayalıdır. Yetiştirilen belli başlı ürünler, buğday, arpa, şeker pancarı, baklagiller, pirinç, patates, elma, üzüm ve armuttur. Aynı zamanda Çorum’un en çok elma üretilen ilçesidir. Bölgede yaygın biçimde hayvancılık yapılmaktadır. Koyun, Ankara keçisi ve sığır beslenir. Hayvansal ürünlerden süt, deri, yapağı ve tiftik ilçenin geçim kaynakları arasındadır.

İskilip Kalesi​

İlçenin tarihi Hititlerle başlamaktadır. MÖ.700’lerden günümüze gelen başta kaya mezarları olmak üzere, o döneme ait kalıntılar ve Hattuşaş’a yakınlığı da buna açıklık getirmektedir.MÖ.700’de Paphlagonya yöresinin şehirlerinden olan İskilip, o dönemde Andrapa ismi ile tanınmıştır. Yöre Frigler, Galatlar, Romalılar ve Bizanslılar döneminde yerleşime sahne olmuştur. Roma döneminde önemli bir yerleşim merkezi olup, tarihi kaynaklarda burada 1000’e yakın evin bulunduğu yazılıdır. Nitekim o dönemden Deri Hamamı, Roma Hamamı ve Ankara-Çankırı yolunun buradan geçtiğini belirten Mil Taşı günümüze kadar ulaşmıştır. Bizanslılardan sonra Danişmentliler buraya hakim olmuştur.

Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra Anadolu Selçukluları buraya hakim olmuş, Çorum ve yöresi Emir Danişmet Ahmet Gazi tarafından ele geçirilmiş ve Türkmen boyları buraya yerleştirilmiştir. XIII.yüzyıl başlarında Moğolların hakimiyeti sırasında bir kısım Tatar aşiretinin İskilip’e yerleştirilmiş oldukları söylenmektedir. Osmanlılar 1391’de Kastamonu ile birlikte bölgeye hakim olan Çandaroğulları Beyliğinden Çorum yöresini ve İskilip’i ele geçirmişlerdir. Yıldırım Beyazıt’ın Timur ile yaptığı Ankara Savaşı’nda (1402) yenilmesinden sonra Anadolu’nun siyasi düzeni değişmiş, bazı Tatar Beyleri Timur ordusunun eline geçmiştir. Çelebi Mehmet’in yeniden Osmanlı İmparatorluğu’nu düzenlemesinden sonra Timur ordusuna katılan ve Ona destek veren yöredeki Tatar Beyleri ve aşiretlerinin Rumeli’ye yerleştirildiği de söylenmektedir.

İskilip Kaya Mezarları​

XIX.yüzyıl sonlarında 1890’da Amasya Sancağına bağlanmış, daha sonra Yozgat’a ve Ankara Vilayeti’nin Çorum Sancağına bağlı bir kaza merkezi idi. Cumhuriyetin ilanından sonra da Çorum iline bağlı bir ilçe durumuna getirilmiştir.

İskilip’te günümüze gelebilen eserler arasında; Şeyh Muhiddin-i Yavsi Camisi, Ulu (Büyük) Cami, Tabakhane Camisi, Yeni Cami, Hanönü Camisi, Evlik Köyü Camisi, Sinan Paşa Hamamı, İskilip Kaya Mezarı, İskilip Kalesi, İskilip Sivil Mimari Örnekleri bulunmaktadır.

 

[bakunin]

İskilip Kalesi

Çorum İskilip ilçesinde, yaklaşık 100 m. yüksekliğinde doğal bir kayanın üzerine yapılmıştır. Hititler döneminden kalan kalenin yapımında moloz taşlar kullanılmıştır. Hitit döneminden sonra da kale değişik dönemlerde kullanılmıştır.

Güney yönündeki kapıdan içerisine girilen kalenin güneyinde kayalara oyulmuş mezarlar bulunmaktadır. Yukarıya doğru daralacak biçimde yapılan kalenin dört yanına burçlar yerleştirilmiştir. Osmanlı döneminde yerleşime sahne olmuş, içerisine bir mahalle bir mescit yapılmıştır.

İskilip Kaya Mezarı

Çorum İskilip ilçesi merkezinde, doğal bir kaya üzerine yapılmış olan kalenin güney ve güneydoğu eteklerinde Roma dönemine ait kaya mezarları bulunmaktadır. Bunlardan güneydoğudaki kaya mezarının iki sütunlu dikdörtgen bir girişi vardır. Buradaki sütunların başlıklarında birer aslan figürü oturmuş olarak tasvir edilmiştir. Ayrıca sütunların arasındaki üçgen alınlık içerisinde de karşılıklı yatar durumda kanatlı iki aslan figürü daha vardır.

Mezar odası kare planlı olup, içerisinde iki tane ölü klinası bulunmaktadır.

Sinan Paşa Hamamı

Çorum, İskilip’te Sultan II.Bayezid’ın veziri Sinan Paşa Cami, sıbyan mektebi ve han ile birlikte bir de hamam yaptırmıştır.

Hamam soğukluk,sıcaklık ve halvet bölümlerinde oluşmaktadır. XX.yüzyılın ikinci yarısında harap bir duruma gelen hamam 1956 yılında yeniden onarılmıştır. Orijinal durulunda kubbeli olan hamamın bölümlerinden soğukluğun üzeri tavanla örtülmüştür. Soğukluktan sivri kemerli bir kapı ile sıcaklığa geçilmektedir. Bu bölümlerin üzeri kasnaklı birer kubbe ile örtülmüştür.

Şeyh Muhiddin Yavsi Camisi

Çorum, İskilip ilçesinde, Meydan Çarşısında bulunan Şeyh Muhiddin Yavsi Camisi, Ebusuud Efendi’nin babası Şeyh Muhiddin Yavsi tarafından tek kubbeli olarak yaptırılmıştır. ŞeyhMuhiddin Yavşi’nin babası Osmanlı matematikçisi astronomu Ali Kuşcu’nun kardeşi Mustafa’dır.

XV. Yüzyıla tarihlenen cami, sonraki yıllarda, Ebussuud Efendi tarafından ibadet mekanının yanına eklenen bir bölümle ibadet mekanı genişletilmiştir. Bu bölümün de üzeri kubbe ile örtülmüştür. Böylece cami kasnaklı iki kubbeli bir görünüme ulaşmıştır.

Yapı kesme taş ve tuğladan yapılmıştır. Yanına taş kaide üzerine yuvarlak gövdeli tek şerefeli bir minare eklemiştir. Caminin yanında iki de küçük türbe bulunmaktadır.

Ulu (Büyük) Cami

Çorum İskilip’te bulunan Ulu Camiyi 1839 yılında Mimar Çöcükçüolu Hasan Usta yaptırmıştır.

Caminin yapımında Çorum Ulu Camisi örnek alınarak, Osmanlı mimarisindeki ulu cami plan tiplerine uygun olarak yaptırılmıştır. Kesme taş ve tuğladan yapılan cami dikdörtgen planlıdır ve üzeri ahşap kubbe ile örtülmüştür. Caminin içerisindeki mihrabı çinilerle kaplıdır. Yanında kare taş kaide üzerine oturtulmuş, yuvarlak gövdeli tek şerefeli bir minaresi bulunmaktadır.

Tabakhane Camisi

İskilip’te Tabakhane Camisi’ni XV.yüzyılda Şeyh Habib yaptırmıştır. Caminin ilk yapımı sonraki dönemlerde yapılan onarımlarla özgün biçimini kaybetmiştir.

Kareye yakın dikdörtgen planlı caminin üzeri ahşap bir kubbe ile örtülüdür. Giriş kapısı mermer ve taş söveli olup, orijinal şeklinden günümüze gelebilen tek elemandır.

Yeni Cami

İskilip’teki Yeni Cami’yi XVIII.yüzyılda Kazasker Cafer Efendi yaptırmıştır. Camide taş ve tuğla duvarlar da kullanılmıştır.

Cami, kare planlı olup üzeri kubbe ile örtülmüştür. Mihrap ve minberinde belirgin bir özelliği bulunmamaktadır. Caminin yanındaki kare taş kaide üzerine yuvarlak gövdeli tek şerefeli tuğla minaresi oturtulmuştur.

Hanönü Camisi

İskilip Hanönü Camisi’nin kitabesi günümüze ulaşamadığından ne zaman ve kimin tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir. Ayrıca vakıf kayıtlarında da cami ile ilgili bir kayda rastlanamamıştır.

Cami kare planlı kesme taş ve tuğladan yapılmıştır. Üzeri ahşap bir çatı ile örtülmüştür. Caminin iç mekanındaki ağaç işçiliği ve tavanı oldukça ilgi çekicidir. Yanında kare kaide üzerine oturtulmuş, tek şerefeli yuvarlak gövdeli bir minaresi bulunmaktadır.

Evlik Köyü Camisi

İskilip, Evlik Köyü’nde bulunan bu camiyi Akşemsettin’in oğlu yaptırmıştır. XV. yüzyıla tarihlenen cami günümüze orijinal görünümünden oldukça uzak olarak gelebilmiştir.

Cami, kare planlı olup, üzeri sonradan ahşap bir çatı ile örtülmüştür. Yanında taş kaide üzerine yuvarlak gövdeli minaresi eklenmiştir.