Batı Karadeniz Bölgesi’nde, Kastamonu İli’ne bağlı bir ilçe olan İhsangazi batısında Araç ilçesi, doğusunda Kastamonu merkez ilçesi, güneyinde Çankırı ili Ilgaz ilçesi ile çevrili olup, Ilgaz Dağılarının zirvesi iki il arasında doğal sınırı oluşturmaktadır. İlçe, Ilgaz dağlarının kuzey eteklerinde kurulmuştur. İlçe toprakları dağlık, ormanlık ve engebeli bir arazi yapısına sahiptir. Ilgaz Dağı eteklerinden kaynaklanan Ilgaz Çayı ilçe merkezinden geçerek Araç’a doğru akmaktadır. Toplam nüfusu 7.420’dir.
İlçe, Karadeniz ardı iklim bölgesine girmekte olup, genel olarak karasal iklim hüküm sürer. Yazları sıcak, kışları karlı ve donludur. Yağış genellikle ilkbahar ve sonbaharda yağar. Bu yağış kışın kar şeklindedir.
İlçe ekonomisi tarım, hayvancılık ve ormancılığa dayalıdır. Yetiştirilen başlıca ürünler, buğday, arpa, şeker kamışıdır. Ayrıca sebze ve meyve de yetiştirilmektedir. Son yıllarda tekstil üretimi yapan özel sektöre ait iki küçük tekstil atölyesi kurulmuş ve üretim faaliyetleri devam etmektedir.Hayvancılığa bağlı olarak süt ve süt ürünleri değerlendiren peynir fabrikası ve süt toplama merkezi bulunmaktadır.
Yörede arkeolojik kazı ve yüzey araştırması yapılmadığından, ilçenin geçmiş tarihi ile ilgili bilgi bulunmamaktadır. Tarihi kaynaklara göre yörede Bizanslılar, Anadolu Selçukluları, Candaroğulları hakim olmuştur. 1392 yılında Kastamonu ile birlikte Osmanlı topraklarına katılmıştır. Ankara Savaşı’ndan (1402) sonra Sinop’ta yaşayan İsfendiyar Bey yöreye hakim olmuştur. Osmanlı birliğini yeniden kurmayı başaran Çelebi Sultan Mehmet İsfendiyar Bey’i kendisine bağlamış ve Candaroğullarının Osmanlılara katılmasını sağlamıştır. Bunun ardından 1461’de Fatih Sultan Mehmet zamanında yöre, kesin olarak Osmanlı toprakları içerisine alınmıştır.
Osmanlı döneminde, bu yerleşimle ilgili Muhasebe-i Vilayeti- Anadolu defterlerinde bir kayda rastlanmamıştır. Ayrıca Osmanlı dönemine ait herhangi bir eseri de bulunmamaktadır.
Kastamonu’nun 1836 yılına ait mahkeme kararlarında buradan Mergüze kazası olarak söz edilmektedir. Ayrıca 1869, 1879, 1903 yılında yayınlanan Kastamonu Salnamelerinde Mergüze, Araç ilçesine bağlı bir nahiye olarak geçmektedir.
İhsangazi 1968 yılına kadar Mergüze adı ile bilinmekte olup, 1968 yılında Belediye teşkilatının kurulmasından sonra merkeze yakın olan İhsangazi köyünün adı ilçe merkezine verilmiştir. 1968 yılına kadar Araç ilçesine bağlı bir nahiye olan Mergüze, 1988 yılında İhsangazi ismi ile Kastamonu’ya bağlı ilçe konumuna getirilmiştir.
İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler arasında, Sipahiler (Dereköy) Kaya Mezarı, İncigez Kaya Mezarları ve Haracoğlu Türbesi bulunmaktadır.
Sipahiler Kaya Mezarları
Kastamonu İhsangazi ilçesi Sipahiler Mahallesi Dere Sokağı’nın kenarında, yaklaşık 150 m. yüksekliğinde tepe üzerinde kaya mezarları bulunmaktadır.
Bu kaya mezarlarının MS.V.-VI.yüzyıllarda yapıldığı sanılmaktadır. Kaçak kazılar nedeni ile duvarları tahrip olan bu kaya mezarı birbirlerinden ayrı iki kat halindedir. Katlar arasında da bir bağlantı bulunmamaktadır. Buradaki mezar odasında yuvarlak bir pencere vadiye bakmaktadır. Mezarın altında ikinci bir bölüm bulunmaktadır. Bu mezarın içerisinde de duvarların oyulması ile cesetlerin konulduğu yerler açılmıştır.
İncigez Kaya Mezarı
Kastamonu İhsangazi ilçesi ile İncigez yolunun sağında, bir tarlada bulunan kaya içerisine oyulmuş bir mezar bulunmaktadır. Bu mezarın yapım tarihi tesbit edilememiştir. Tek odadan oluşan küçük bir kaya mezarıdır.
Haracoğlu Türbesi
Kastamonu İhsangazi ilçesinde, İsalar Mahallesi’ndeki Haracoğlu Türbesi’nin Horasanlı Şeyh Saadeddin-i Haraci’ye ait olduğu sanılmaktadır. Türbenin ne zaman ve kimin tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir. Ayrıca Şeyh Sadettin Haraci’nin burada yaptırdığı dergah ve diğer yapılardan günümüze hiçbir iz gelememiştir.
Türbe taş duvarlı bir bahçe içerisinde, tuğladan çokgen planlı yapılmış, üzeri çatı ile örtülmüştür. Mimari yönden bir özelliği bulunmayan bu türbe yakın tarihlerde yeniden yapılmıştır.