Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde, Şanlıurfa İline bağlı bir ilçe olan Hilvan, kuzeyinde Adıyaman ile Siverek, doğusunda yine Siverek, güneyinde Merkez ilçe, güneybatısında Bozova, batısında da Adıyaman ili ile çevrilidir. Şanlıurfa Platosunun kuzeydoğu kesiminde yer alan ilçe toprakları güneydoğudan batıya doğru gittikçe azalan dalgalı bir arazi yapısına sahiptir.
İlçe topraklarını kuzeydeki doğal sınırı oluşturan Fırat Nehri ile Karacadağ’ın batı yamaçlarından kaynaklanan Çam Çayı ve küçük dereler sulamaktadır. Hilvan Ovasının bir bölümü Atatürk Baraj Gölü’nün suları altında kalmıştır. Şanlıurfa’ya 55 km. uzaklıktaki ilçenin yüzölçümü 1.278 km2 olup, 2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre; toplam nüfusu 38.411’dir.
İlçenin bitki örtüsü Step görünümündedir. Akarsu boylarında söğüt, kavak gibi ağaç toplulukları görülmektedir. Karasal İklimin hüküm sürdüğü ilçede, yazları kurak ve çok sıcak, kışları yağışlı ve kısmen ılıman geçer.
İlçe ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Yetiştirilen tarımsal ürünlerin başında, arpa, buğday, burçak, darı, fiğ, kenevir, mercimek, mısır, nohut, biber, bostan, soğan, sarımsak gelmektedir. Ayrıca çeltik, bakliyat sanayi bitkileri, Antep fıstığı, zeytin, karpuz, kavun, üzüm, narinciye ve sebze yetiştirilmektedir. Güneydoğu Anadolu Projesi kapsamında olan Şanlıurfa ve ilçelerinde tarım üretimi sürekli artış göstermiştir. Hilvan’da sulama suyu sağlandıktan sonra pamuk üretimi önemli derecede artmıştır. Hayvancılık ilçe halkının bir diğer geçim kaynağı olup, dağlık ve engebeli kesimde sığır, koyun ve keçi yetiştirilir. Yağ, peynir, yün, deri, süt ve et üretilmektedir. İlçede sanayi kuruluşu olarak Toprak Mahsulleri Ofisinin siloları, yem fabrikaları, halı ve yün ipliği fabrikası bulunmaktadır.
Hilvan’ın tarih öncesine ait yeterli bilgi bulunmamaktadır. Bugünkü yerleşim 1820’de Karacurum (Karacurun) ismi ile göçer aşiretleri tarafından kurulmuştur. Bu dönemde köy meydanında bulunan kara dibek taşından dolayı da Karacurun ismi verilmiştir. Bu yerleşimin ardından çevredeki diğer aşiretler de gelerek buraya yerleşmiştir.
Cumhuriyet döneminde Karacurun Siverek ilçesine bağlı olan Hoşin (Uluyazı) nahiyesine bağlı köy niteliğinde idi. Uluyazı nahiyesine göre daha çok gelişmiş, bazı köyler buraya bağlanmış ve bu nedenle de 1926 yılında Hilvan ismi ile Urfa ilinin ilçesi konumuna getirilmiştir.
Nevala Çori
Nevala Çori adıyla tanınan yerleşme Fırat Nehri'nin sağ kıyısında ve onun bir kolu olan Kantara Deresi'nin yanında yer alır. Hilvan ilçesine bağlı olan Kantara Köyü'nün sınırları içindeki bir yerleşme yeri, kireç bir tepenin altında uzunluğu 100 metre , genişliği 50 metre olan kurumuş iki dere tarafından sınırlanan bir terasın üzerinde bulunur. Şanlıurfa Müzesi ile Almanya/Heidelberg Üniversitesi arasında ortaklaşa olarak 1983 yılında başlatılan Nevala Çori kazısı, 1989 yılında kazı alanı genişletilerek devam etmiş ve 1991 yılında baraj sularının yükselmesi nedeniyle sona erdirilmiştir.
M.Ö.8000–7000, M.Ö.3000–2800 yı llarında sürekli olarak iskan edilen bu alanda küçük buluntu olarak çakmaktaşından yapılmış ok uçları ve kazıcı aletler bulunmuştur. Bunun yanında, kadın ve erkek figürinleri, kireçtaşından hayvan figürinleri ve çok sayıda insan başına rastlanmıştır. Nevala Çori yerleşmesi, insanların, yerleşik hayata geçmeye başladığı, yoğun avcılığın yanı sıra bitki ve hayvanları evcilleştirmeye çalıştığı bir dönemi yansıtır. Depo olarak kullanılabilecek çok sayıdaki taş yapının, bilinen en eski taban mozaiğinin, taş yontularla donanmış kült yapısının ve birçok sanat eserinin bulunmuş olması, bu yerleşmenin bu geçiş dönemine ait merkezi bir yer olduğunu göstermektedir.