Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde, Diyarbakır İli’ne bağlı bir ilçe olan Hazro, doğu ve güneyinde Silvan, batısında Merkez ilçe, kuzeyinde de Lice ile çevrilidir. Diyarbakır’ın en dağlık kuzeydoğu kesiminde yer alan Hazro, Güneydoğu Toroslarının uzantısı olan Uzuncaseki Dağı (1.576 m.) ile engebelenmiştir. Yöreyi Batman Çayı’nın kollarından Sarım Çayı ve küçük dereler, küçük akarsular sulamaktadır. Bu akarsuların aralarındaki parçalanmış vadilerde küçük ovalar bulunmaktadır. Diyarbakır’a 52 km. uzaklıktadır. Denizden 1.030 m. yükseklikteki ilçenin yüzölçümü 419 km2 olup, toplam nüfusu 23.971’dir.
İlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. İlçede buğday, arpa, nohut, üzüm badem ve az miktarda pirinç, susam, mercimek, pamuk yetiştirilmektedir. Ayrıca sebzecilik ve meyvecilik de yapılmakta olup kavun ve karpuz da yetiştirilir. Dağlık bölümlerde küçükbaş hayvanlar yetiştirilmektedir. İlçenin çevresinde zengin petrol demir ve kükürt yatakları da bulunmaktadır.
Hazro’nun Asurlular döneminde kurulduğu sanılmaktadır. Asurluların Hataro ismi ile yaptıkları kaleden ötürü buraya Hazro isminin verildiği sanılmaktadır. Persler, Makedonyalılar, Romalılar ve Bizanslılar yöreye egemen olmuşlardır. Arapların Anadolu’ya yaptıkları akınlar sırasında, Onların eline geçmiş, Malazgirt Savaşı’ndan sonra da bazı Türk boyları buraya yerleşmiştir. Anadolu Selçukluları, Anadolu Beylikleri ve Artuklular buraya hakim olmuşlardır. XIV.yüzyılın başlarında buradaki Artuklu yönetimine son verilmiş, 1502’de de Safavilerin eline geçmiştir. Yavuz Sultan Selim’in Mısır seferi sırasında 1515’te Osmanlı yönetimine girmiş, bundan sonra Diyarbakır eyaletine bağlı bir sancak olan Hazro, Tanzimat döneminde bucak haline getirilmiştir.
Ulu Camii
I.Dünya Savaşı’na kadar bu durumunu koruyan Hazro, Güney Cephesinde görevli olan Mustafa Kemal tarafından ziyaret edilmiştir. 1917 (Rumi 1333) tarihinde bir alay askeriyle Hazro’ya gelen Mustafa Kemal, bölgenin ileri gelen beylerinden olan Mehmet Budak tarafından ağırlanmıştır. O günün savaş şartlarında da vatanseverliğini gösteren Mehmet Budak, Mustafa Kemal ve askerlerine yiyecek, buğday, birkaç kesim hayvan, para ve altın vermiştir. Atatürk Cumhuriyetin kuruluşundan sonra Mehmet Budak’ı milletvekili yapmıştır.
Cumhuriyet Döneminin başlarında küçük bir bucak olan Hazro’da 1943’te belediye teşkilatı kurulmuş, ardından ilçe Haziran 1954 tarihinde Silvan’dan ayrılarak Diyarbakır iline bağlı bir ilçe olmuştur.
İlçede günümüze gelebilen eserler arasında; Tercil, Ayındır ve Mihrani kalelerinin kalıntıları, Diyarbakır sivil mimari örneklerinden evler ve Ulu Cami bulunmaktadır.
Hazro Ulu Cami
Diyarbakır Hazro ilçesinde, ilçeye egemen bir tepe üzerinde kurulmuştur. Kitabesi bulunmadığından ne zaman ve kimin tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir. Onarım ve eklemelerle özelliğini büyük ölçüde yitirmiştir. Bazı kaynaklarda XIII.yüzyılda Eyyubiler döneminde yapıldığı belirtilmektedir. Bazı kaynaklarda da Osmanlı mimarisine benzerliğinden ötürü XVI.XVII.yüzyıllarda yapıldığı belirtilmektedir.
Dikdörtgen planlı bir yapı olup, kesme taştandır. Giriş kapısı ve mihrap nişi mukarnas ve geometrik bezemelerle görkemli bir konuma getirilmiştir. Ön cephesi iki katlı olup sivri kemerli alternatif taş döşeli görünümü ile dikkati çekmektedir.