Gümüşhane

[bakunin]

Genel Bilgiler

Yüzölçümü : 10.227 km²

Nüfus : 186.953 (2000)

İl Trafik No : 29

Doğu Anadolu ile Karadeniz Bölgesi arasında, Çin-Trabzon Tarihi İpek Yolu Güzergahı üzerinde, tarih ile doğal güzelliklerin kucaklaştığı, zengin Gümüş Madeni ocaklarından dolayı Gümüşhane adını taşıyan bir ildir.

Gümüşhane, Milattan Önce 3000 ‘lere uzanan tarihi içerisinde bir çok uygarlıklara ev sahipliği yaparak bu kavimler mozaiğinin izlerini günümüze taşımaktadır.

Denize 100 km. uzaklıkta olan ilin klima özelliğini sahip havası, sahip olduğu eşsiz doğal güzellikleri, yer altı resim sergisini andıran zengin oluşumlu mağaraları, 450 ‘ ye yakın yaylası, çok sayıda antik kentleri, doğal park alanları,zengin flora ve faunası bakir bir turizm potansiyeline sahiptir.

Coğrafya

Gümüşhane, Karadeniz Bölgesi’nin Doğu Karadeniz Bölümü sınırları içerisinde yer almaktadır. Gümüşhane 38 derece 45 dakika-40 derece 12 dakika Doğu Boylamları ile 39 derece,45 dakika-40 derece 50 dakika Kuzey enlemleri arasında olup,Doğusunda Bayburt Batısında Giresun, Kuzeyinde Trabzon, Güneyinde Erzincan illeri bulunmaktadır. Toplam alanı 6575 km2 2000 verilerine göre toplam nüfusu 186.953 olan ilin deniz seviyesinden yüksekliği ortama 1400 m.dir.

Topoğrafya

Yer Şekilleri :
Gümüşhane ili yeryüzü şekilleri bakımından ele alındığında;ilin tamamen dağlarla kuşatılmış olduğu görülmektedir. Gümüşhane fiziki coğrafya özellikleri bakımından sınıflandırılacak olursa Kuzeyden Zigana –Trabzon Dağları (Çakır Göl Tepesi 3063 m.),Güneyden Çimen Dağları(Akdağ 2710 m.),Batıdan Giresun Dağları (Sarıyer Tepeleri 2919 m.) ile Kelkit ve Harşit Çayı vadilerinin daralma bölgeleri,Doğudan ise Pulur Dağları ve Soğanlı Dağları ile bu iki değişik kitlenin birbirine yaklaştığı kesimdeki eşiklerle çevrili olduğu gözlenir.

Gümüşhane ve çevresinin yeryüzü şekilleri üç ana bölüm halinde incelenebilir. Bunlar;Ovalar,Vadiler ve Dağlık ( Yaylalar)alanlardır. Ancak Gümüşhane ve çevresinin Jeomorfoloji haritası incelendiğinde dengenin dağlardan yana fazlaca bozulmuş olduğu dikkati çeker.

Dağlar :
İlin %59,6’lık bölümünü oluşturan dağlık alanlar genellikle il sınırları ile Kuzey kesimlerini kaplarlar. Bu dağlar sıradağların uzantıları şeklinde olup,iç kesimlere doğruda tek dağlar olarak bulunurlar. Oldukça engebeli bir arazi üzerinde yer alan Gümüşhane’nin Kuzeyi’ni Zigana Dağları ile Trabzon Dağlarının Güney kısımları oluşturmaktadır. Yine Kuzey yönünde derin yarılmış Karadeniz dağları ve Soğanlı Dağları Duvarı andıran sıralar halinde ili çevrelemektedir. Genel hatlarıyla ele alındığında Doğ-Batı doğrultusunda silsileler halinde devam eden Zigana Dağları ,Gümüşhane Dağları ve Çimen Dağları yukarıda ifade edilen şablona uymaktadır. Bunlardan başka yükseltileri 1800 m. ile 2700 m. arasında değişen; Kostan Dağı,Teslim Dağı, Vauk Dağı, Tersun Dağı, Pöske Dağı, Soğanlı Dağları ile Gavur Dağları önemli yükseltiler arasında bulunmaktadır. Ayrıca merkez ilçede bulunan ve şehre ayrı bir görüntü veren yükseltileri 2000 m. civarında olan Kuşakkaya ve Alemdar Tepeleri de tek dağlar olarak alınabilir.

Tüm bu dağlık kütleler içerisinde Gavur Dağı’nın ayrı bir yeri vardır. Çünkü bu saha buzullaşmaya yarayan ve buzullaşmanın izlerini günümüze kadar taşıyan ülkemizin de ender rastlanan alanlarından biridir. Gavur Dağları ;Doğu Karadeniz Dağları dahilinde olup,Pleistosen Buzullaşmasına uğramıştır. En yüksek zirvesi olan Abdal Musa Zirvesi (3331m.)Doğu Karadeniz Bölümünde yer alan Kaçkar Doruğundan (3932 m.)den sonra ikinci sırada gelmektedir. Gavur Dağları’nın diğer ilginç bir yönü ise dağın üzerinde taban yüksekliği 2720-2970m.arasında değişen 12 büyük sirk gurubunun tespit edilmiş olmasıdır Ayrıca bu sirk göllerinin yanı sıra buzul aşındırmasının delili olan sürgüler, hörgüç kayalar, tekne, vadiler ve modern depoları da bulunmaktadır.

Ovalar :
Oldukça engebeli olan Gümüşhane arazisi içerisinde ovaların payı %11’dirBu alan içerisinde ise iki önemli ova yer almaktadır. Bunlar Kelkit ve Şiran ovalarıdır. Her iki ovanın toplam alanı il genelindeki ova oranının %8’ini oluşturmaktadır. Geri kalan %3’lük alan ise parçalanmış olarak,dağınık düzlük alanları ifade etmektedir. Kelkit Çayı vadi tabanını oluşturan ve Kelkit-Şiran ovaları olarak tanınan ovalardan Kelkit Ovası,yaklaşık 1450-1750m.ler arasında yer almaktadır. Doğuda Mormuş Düzlüğü üzerinde bir eşik ile Bayburt Ovasından ayrılan Kelkit Ovası,Doğu-Batı yönünde eğimli olup,toplam yüzölçümü 280 km2 kadardır. Pleistosene ait eski alüvyonların hakim olduğu Kelkit Ovası, batıda engebeli bir saha ile Şiran Ovası’ndan ayrılmıştır. Şiran Çayının drenaj alanının oluşturan Şiran Ovası yaklaşık 1250-1500 m’ ler arasında yer alır. Eosen yaşlı flişlerin yaygın olduğu ovanın yüzölçümü 256 km2’yi bulur. Söz konusu her iki ovanın toplam yüzölçümleri 536 km2 olup ,6575 km2’lik il yüzölçümü içerisinde kayda değer bir yer tutmaktadır.

Yaylalar-Platolar :
Kabaca akarsular tarafından derince yarılmış,yüksek düzlükler olarak adlandırabileceğimiz Platolar-Yaylalar il genelinde oldukça önemli yer tutarlar. (%29.4) Genel arazi yapısı içerisinde Plato-Yaylaların daha düzlük bir yapı içerisinde olmaları,yaz sıcaklarında serin havası ve otlaklarının mevcudiyeti gibi nedenlerden dolayı ilde yaylalar Mayıs ayının ortasından Ekim ayının ortalarına kadar yoğun olarak kullanılan mekanlardır.

Akarsular-Göller :
Gümüşhane ilinin akarsu Şebekesini; Harşit Çayı ve Kelkit Çayı ile bu çayların yan kolları oluşturmaktadır. İl topraklarının güney kesimindeki akarsular Orta Karadeniz bölümünde,Karadeniz’e dökülmektedir. Tüm akarsular kaynaklarını il sınırları içerisinden alırlar. Çimen, Zigana ve Gümüşhane dağlarının zirveleri aynı zaman da su bölümü çizgilerine tekabül etmektedir.

Harşit Çayı, Vauk Dağı’nın Kuzey eteklerinden ve Sifon Deresi ismiyle kaynağını almaktadır. Harşit Çayı Karadeniz’e dökülünceye kadar il sınırları içerisinde 142 km mesafe kat eder.Samsun’un Çarşamba ilçesinde Yeşil ırmak olarak Karadeniz’le buluşan Kelkit Çayı’nın bir kolu Teslim Dağından,diğer kolları da Spikor ve Çimen Dağlarında doğarak Kelkit’te birleşmektedir.İlde bu iki önemli akarsu dışında yazları yer yer kuruyan bir çok küçük derelerde mevcuttur.

İklim :
Gümüşhane ili her yönüyle olduğu gibi iklim özellikleri bakımından da Doğu Anadolu ile Karadeniz bölümü arasında bir geçiş teşkil etmektedir. Yüksek Zigana duvarları ile Karadeniz’in bunaltıcı nemli havasına set çeken kop engeliyle de Doğu Anadolu’nun şiddetli soğuklarının gelmesini engelleyen Gümüşhane ilimiz dünya üzerinde ender yörelere sahip olan hoş bir iklime sahiptir. İlimiz Doğu Karadeniz Bölgesinin iç kısmında 39-41 derece Doğu Boylamları , 40-41 derece Kuzey Enlemleri arasında karasal bir iklime sahiptir.

Rüzgar : İlimizde yıllık ortalama rüzgar hızı 9.9 (m/sec) ‘ dir. Yıllık hakim rüzgar batı yönünden esmektedir.

Basınç : İlimizde ortalama yerel basınç (hpa) : 879.6
“ En yüksek yerel basınç (hpa) : 897.8
“ En düşük yerel basınç (hpa) : 853.0

Sis ve Nem : Rasat süresi : 55 yıl
Ortalama sisli günler sayısı(%) : 4.9
Ekim ayı sisli gün sayısı (%) :0.7 gün (en sisli ay)
Ağustos ayı sisli gün sayısı(%) :0.2 gün (en az sisli ay)

Sıcaklık: Gümüşhane’de en sıcak Ağustos ayı ortalama sıcaklık (30.3 Derece)
En soğuk ay Ocak ayı ortalama sıcaklık (–0.1 derece) olduğu görülmektedir.

Buharlaşma : Rasat süresi : 19 yıl
Ortalama buharlaşma (mm) : 952.3
Günlük en çok buharlaşma (mm) :12.5

Yağışlar : Ortalama yıllık yağış miktarı(mm) :409.2

Mikroklima : Gümüşhane de açık ve güneşli geçen gün sayısı ortalaması 79 gündür. Kapalı geçen gün sayısı ortalaması ise 68 gündür. En bol güneşlenme Temmuz, en az güneşlenme Ocak ve Aralık aylarında olmaktadır. İlde kış ve bahar ayları yağışlı mevsimlerdir. Ancak kışları genellik yağışlar kar şeklinde,baharları ise yağmur şeklindedir.

Bitki Örtüsü ve Doğal Hayat

Flora (Bitki Örtüsü) :
• Gümüşhane’nin 2100 metre rakıma kadar olan kısımlarında ; çam, gök nar, ladin, mazı, meşe, titrek kavak, ve Özbek kavağı, büyük yapraklı ıhlamur, dağ akça ağacı, ak söğüt, adi ceviz, sakallı kızılağaç, kiraz, yabani elma, mahlep, sarıçam, kadran ardıcı,bodur ardıç, boyacı sumağı, erik ılgın, yabani fındık, kuşburnu, alıç ve tespiti yapılamayan yüzlerce odunsu bitki bulunmaktadır.

• Merkezde peygamber çiçeği, ablan otu, başlık otu, saman çiçeği, bodur mazı ve henüz tespiti yapılamayan yüzlerce otsu ve endemik bitki çeşidi bulunmaktadır.

Fuana (Hayvan Varlığı) :
• Gümüşhane’de florada olduğu gibi, faunada da çeşitlilik öne çıkmaktadır.

• Tavşan, tilki, sansar, karaca,çengel boynuzlu dağ keçisi, ayı, gelincik, porsuk, sincap, kirpi, yarasa, kurt, yaban domuzu, bıldırcın, tavşancıl, akbaba, kartal, atmaca, ur kekliği, kırlangıç, güvercin, kumru, guguk,, baykuş, ibibik, ağaç kakan, karatavuk, kiraz kuşu, ala karga, saksağan, kuzgun ve tespiti yapılamayan en az 30 çeşit mevcuttur.

Tarihçe

Doğuda Bizer ve Muşkilerin yaşadığı Skidides ile batıda Pariyadres dağlarına uzanan ve Güneyde Satala (Sadak) ovası ile çevrili Gümüşhane bölgesinde tam bir kavimler mozaiği oluşmuştur. Yapılan araştırmalarda elde edilen buluntular ancak M.Ö. 3000-2000 arasına tarihlenen ilk Tunç Çağı’nın aydınlatılmasına yardımcı olmaktadır. Bulunduğu coğrafi konum itibariyle tarihisel olaylar karşısında daima tampon bölge olarak kalan Gümüşhane’de mimari eserlerin çoğu günümüze ulaşamamıştır.

Kapadokya yazılı kaynaklarında bir zenginlik kaynağı olarak sık sık adı geçen ve yoğun ticari ilişkilere konu olduğu belirtilen gümüşün, Asur koloni dönemindeki yoğun çıkarımlar nedeniyle yataklar zenginliklerini büyük ölçüde yitirmiş ve eski çıkarım izleri hemen hemen silinmiştir.

Gümüşhane yöresinin Azzi ülkesi adıyla, güneyinden Suşehri’ne kadar uzanan topraklarına ise Hayaşa ülkesi olarak anıldığı Hititler zamanında zenginlik kaynağı yine gümüştür. Hititler alışverişte değer ölçüsü olarak gümüşü kullanıyorlardı.

Hitit İmparatorluğu gerek batıdan gelen Frigllerin ve gerekse kuzey komşuları Kaşkarların saldırıları sonucu zayıflayınca Urartular bölgeye hakim oldular. (M.Ö. 860) Asurların zayıflamasından da faydalanan Urartular bölgedeki nüfuzlarını artırdılar. Aynı yıllarda Ege adalarında ticaretle uğraşan Argonotlar “Konuk kabul etmeyen hırçın deniz” diye tabir ettikleri Karadeniz’in madenleriyle ünlü yöresine koloniler kurdular. (M.Ö. 756) Böylece Gümüşhane yöresi madenleri de uygarlığa açılmıştır. Bu gelişmeyle birlikte Urartu kültürü ve maden işçiliği Argonotlar aracılığıyla Ege adalarına dek yayıldı.

M.Ö. 560’ lı yıllarda Medler Gümüşhane yöresini ele geçirdiler. Ancak Medler yine aynı sülaleden gelen Ahamemiş sülalesinden II.Kiros (Kuraş) ‘ın başkaldırısı ile yıkılmış ve M.Ö. 550 de Pers Krallığı kurulmuştur. Gümüşhane’de bu sınırlar içinde olup yılda 300 gümüş talen vergi ödemekle yükümlü tutulmuştur. Persler Yunanlılarla yaptıkları savaşlarda yöre insanını da kullanmış, nitekim Kserkes’in M.Ö 480’de Yunanistan’a yaptığı sefere Khalip (Khaledi-Haldi= Gümüşhane, Trabzon ve çevresinde yaşadığı belirtilen halk ) Askerleri de katılmıştır. Heredot bu seferde Khaliplerin küçük kalkanlar, kısa mızraklar ve eğri kılıçlarla donandığını yazmaktadır. Bazı kaynaklar ise bu sefere Çoruh Havzasında yaşayan Muşkillerin katıldığını kaydederler.

İmparator II. Artakserkses döneminde (M.Ö.400 ) Bölgeyi güneyden kuzeye dolaşmış olan tarihçi Ksenefon ise, Pers ordusunda paralı askerlik yapan Makedonyallıların Babil yöresinde Karduklara yenildiklerini, daha sonra ki geri çekilme sırassında Gümüşhane yöresinden de geç tiklerini yazmaktadır.

M.Ö 350’lerde zayıflamaya başlayan Pers İmparatorluğu’na Makedonya Kralı Büyük İskender son verdi. (M.Ö. 334 ve 331 ) İskender orduları Gümüşhane yörelerine kadar uzanamadılar Yöre bu yüzden M.Ö 4.yüzyıl başında siyasal bir boşluğun içine düştü. Büyük İskender’in hakimlerinden Flikos’un Gümüşhane’de gümüş madeni bulması üzerine buraya önem verdiği söylenir. Ege adalarından biri olan Kios adasının tiranı Mitridates Ktistes doğuda İris (Yeşilırmak) ve Lykos (Kelkit) havzasına dek uzanan toprakları ele geçirdi. (M.Ö.301 ) Pontos Krallığının kurucusu olan 1.Mitridates öldükten sonra yerine oğulları geçti. vunma üstünlüğünü korumak için yüzlerce kale yapıldı. Ordunun zor duruma düştüğü zamanlarda da bu dağlık bölgeye iyi bir saklanma yeri oluyordu. Pontos Krallığının üstünlüğü Kerona savaşında sarsılınca iç çalkantılar başlamış, Lykos (Kelkit) yakınlarındaki Kabira dolaylarında Romalılarla yapılan ikinci büyük savaşta da yenilince Gümüşhane dağlarına çekilmişlerdir . Yöredeki Roma hakimiyeti M.Ö.20. yılda başlamış ve M.S. 395’lere kadar devam etmiş.Kavimler göçü neticesinde Roma İmparatorluğu Doğu ve Batı Roma diye ikiye ayrılınca Gümüşhane yöresi Doğu Roma (Bizans) sınırları içinde kalmıştır.
Bzans İmparatorluğu döneminde Gümüşhane yöresi de Bzans-Hazar askeri işbirliğinde önemli rol oynamıştır. Kral Jüstinyen zamanında Keçi Kale Kalesi (Kale Bucağında) onartılmıştır.

Roma ve Bizans dönemlerinde yörede kurulu kente Argyropolis adı verilmiştir.Yöredeki savaşların asıl sebepleri tarihi İpek Yolu üzerinde bulunması ve madenleri ile ün şyapmış olmasıdır. 7. ve 8. yüzyıllarda bölge birkaç defa el değiştirmiştir.

Halife Hz. Ömer zamanında ( 634-644) Erzincan ve Erzurum Arapların eline geçince Gümüşhane’ de bu egemenliği tanıdı . Halife Hz. Osman zamanından, Emevi ve Abbasilere kadar olan dönem içerisinde el değiştiren yöre Çağrı Bey’ in 1016 yılında Anadolu’ya yaptığı ilk akın sırasında Türklerin eline geçmiştir.

1071 Malazgirt Savaşından sonra yöre Selçuklu Egemenliğine girmiş , son olarak da 1467 ‘de Akkoyunlular yörede egemen olmuşlardır.

1461 yılında Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon Rum İmparatorluğuna son vermesiyle bölgede Osmanlı etkisi görülmeye başlanmıştır. Gümüşhane, Trabzon Rum İmparatorluğunun fethedilmesinden sonra Osmanlı hakimiyetine girmiş ve bu hakimiyet 1461 ‘den 1467’ye kadar sürmüştür. Bu tarihten sonra Gümüşhane Akkoyunluların hakimiyetine girmiştir. Bu hakimiyet 1473 yılında Fatih ile Uzun Hasan arasında vuku bulunan Otluk beli savaşı ile sona ermiştir.1514 yılında Yavuz Sultan Selim tarafından kesin olarak alınmış ve Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Kanuni Sultan Süleyman (1520/1566 ) İran Seferi sırasında Harşit Vadisinden geçerken Gümüş madeninin bulunduğu eski Gümüşhane yöresinin imar edilmesini emretmiş, böylece buraya 50 ev ve Süleymaniye Camii yapılmıştır. 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşı ile 7 Temmuz 1916 tarihinde Ruslar’ın doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz de yaptıkları işgaller ve bunun sonucundaki göçler Gümüşhane’de hayat bırakmamıştır. Ruslar 16 Temmuz 1916 da Bayburt’u aldıktan sonra yollarına devam ederek 19 (20) Temmuz 1916 günü Gümüşhane’ye girmişlerdir. Türk birlikleri fazla karşı koyamayınca Ruslar aynı gün Torul’a girmişlerdir. Böylece Trabzon yolu Ruslar’a açılmıştır.

22 Temmuz 1916 günü Kelkit üzerine yürüyen Rus Ordusu akşama doğru burayı ele geçirmiştir. Gümüşhane ve çevresi bu işgaller karşısında ve özellikle Ermeni zulmü altında ezilirken Rusya’da Bolşevik ihtilalinin çıkması ve iç çalkantılar sebebiyle Ruslar 18 Aralık 1917 Erzincan mütarekesini imzalamış ve ordularını geri çekmeyi kabul etmiştir. Ancak Ermeniler katliamlarına devam etmişlerdir. Bunun üzerine mütareke geçersiz sayılarak yeniden savaş başlamış ve bu suretle Torul 14 Şubat Gümüşhane 15 Şubat ve Kelkit 17 Şubat 1918 de Rus işgalinden kurtarılmıştır. Osmanlı hakimiyetinin ilk zamanlarında Erzurum eyaletine bağlı iken sonraları Trabzon’a bağlanan Gümüşhane sancağı 20 Nisan 1924 tarih ve 491 sayılı kanunun 89. maddesinde “Vilayet” başlığı altındaki kanunla 1925 yılında il olmuştur. 1925-1926 tarihli Trabzon salnamesinde “Gümüşhane Vilayeti merkez ilçe ile birlikte Bayburt, Kelkit, Torul ve Şiran olmak üzere 5 ilçe, 5 Bucak ve 377 köyden oluştuğu, 16943 evde 101153 kişinin yaşadığı şehirde hastane olmadığı…

Vilayetin ticari durumunun Trabzon-Bayburt-Erzurum büyük yol üzerinde ve İran Transit yolu üzerinde bulunduğundan oldukça iyi olduğu, aslında tarım memleketi olan vilayetin bazı yerlerinde ürünleri yerel ihtiyacı karşılamadığından, halkın bir kısmının işçilik, meyvecilikle, katırcılıkla geçindiği” belirtilmektedir. Gümüşhane’nin il olması ile birlikte Ahmet DURMUŞ (Evren-Dilek) Bey Vali olarak atanmıştır. Cumhuriyet döneminin ilk Belediye Başkanı ise Osman Bey (Ataç) olup, 1922-1934 tarihleri arasında görev yapmıştır. Bayburt’un 1989 tarihinde il olması ve ayrıca yeni ilçelerin oluşturulması ile idari taksimata değişiklik meydana gelmiştir. 1988 yılında Köse 1990 yılında Kürtün ilçe olmuştur. Mustafa Kemal Atatürk’ün Cumhurbaşkanlığı döneminde Gümüşhane’de yol ve köprü yapımına önem vermiş, tarım geliştirilmeye çalışılmıştır.

Kronoloji

M.Ö.3000-2000 İlk Tunç Çağı,
M.Ö.2000-1750 Orta Tunç Çağı Asur Kolonileri Dönemi,
M.Ö.1750-1200 Son Tunç Çağı Azizi –Hayyaşa dönemi,
M.Ö.1200-720 Urartu Dönemi,
M.Ö.720-665 Kimmer-İskit akınları dönemi,
M.Ö.665-560 Göçler Dönemi,
M.Ö.560-550 Med Egemenliği Dönemi,
M.Ö.550-331 Persler Dönemi,
M.Ö.331-64 Pontos Krallığı Dönemi,
M.Ö.64-M.S.395 Roma Dönemi,
M.S.395 Bizans Döneminin Başlaması,
M.S.634-644 Gümüşhane yöresinin ilk kez Arap egemenliğine girmesi,
M.S.656-661 Gümüşhane yöresinin yeniden Bizans egemenliğine girmesi,
M.S.685-705 Abdülmelik Dönemi Yörenin Arapların egemenliğine girmesi,
M.S.705-715 Bizanslıların yeniden Gümüşhane’de hakimiyet kurması,
M.S.1204 Trabzon Rum İmp. egemenliği dönemi,
1461 Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon Rum İmp. Yıkması,
(Gümüşhane’de Osmanlı etkisi görülmeye başlamıştır.)
1473 Otlukbeli Savaşı ile Gümüşhane’nin belirli bir bölümünün
Osmanlı toprağı olması,
1514 Çaldıran seferi sonucu Gümüşhane’nin Osmanlı toprağı olması
7 Temmuz 1916 Rusların Gümüşhane’yi İşgali,
15 Şubat 1918 Gümüşhane’nin Rus işgalinden kurtarılması.

İlçeler

* Kelkit
* Kürtün
* Köse
* Şiran
* Torul

 

[bakunin]

Müzeler ve Ören Yerleri

Eski Gümüşhane

Harşit Irmağı’na dökülen, Musalla Deresi’nin yamaçlarında ve bugünkü kent merkezinin 4 km. güneybatısında bulunan ilk yerleşim yeridir. Zaha/Zanka daha sonra Argyropolis, Canca, Eskişehir adlarıyla bilinen yerleşimin ilk kuruluşuna ilişkin bilgiler kesin değildir. Yörede yaklaşık 35 kale kalıntısı bilinmektedir.

Bunların Roma ya da Bizans dönemlerinde yapıldığı sanılmaktadır.

Santa Harabeleri

Yağmurdere bucağı sınırları içerisinde olup, merkez ilçeye 90 km. uzaklıkta bulunmaktadır. Yerleşimin 17. yüzyılda kurulduğu sanılmaktadır. Santa yerleşimi 9 mahalleden ve 300’ü aşkın yapıdan oluşmaktadır.

Satala Antik Kenti (Sadak Köyü)

Kelkit ilçesinin 17 km. güneydoğusunda Sadak köyündedir. Yörede XV. Legio Apollinaris armalı tuğla parçaları bulunmasıyla, buranın antik Satala kenti olduğu kesinleşmiştir. Bizans tarihçisi Prokopius, kentin tepelerle çevrili bir ovada kurulduğunu, İmparator Iustinianus’un surları onarttığını bildirmektedir. Satala kenti, Roma Lejyon Kampı çevresinde kurulup, gelişmiş ve imparatorluk döneminde Latin kültür merkezi olmuştur.

Satala Kalesi su kemerleri, tiyatro, agora ve diğer yapı kalıntıları kent ve çevresinde görülebilir durumdadırlar. Satala Kalesi’nin, Bizans İmparatoru Iustinianus tarafından onartıldığı bilinmektedir.

Karaca Mağarası

Karaca Mağarası Gümüşhane’nin 17 km. kuzeybatısında ,Torul İlçesine bağlı Cebeli Köyünün Karaca Mahallesi yakınlarındaki Kırantaş Mevkiinde denizden 1550m.yükseklikte yer almaktadır. Mağaraya Gümüşhane Torul Karayolunun 12.km.sinden sola dönerek Krom deresi , Cehennem Vadisi Kanyonu, İmara Manastırı yolu istikametinde 5 km ilerledikten sonra ulaşılır.

1-Şekli: Mağaranın toplam alanı 1500 m2 uzunluğu ise (giriş kısmı ile en uc nokta arasında)105 m. dir. Yatay yönde gelişme göstermiş ve yaklaşık elipse benzeyen dört ayrı salonun birbirine birleşmesinden meydana gelmiştir. Bu salonlardan ikisi , çatlak kısımlardan sızan suların oluşturduğu damlataşları ile ikiye bölünmüş ve böylece salon sayısı altıya çıkmıştır.

2-Oluşum: Damlataşı oluşumları bakımından hem çok zengin hem de damlataşı oluşumları çeşitli renk ve şekilleri arz eder. Mağara içerisindeki damlataşı şekillerini şöyle sıralamak mümkündür: Sarkıtlar,dikitler,sütunlar,bayrak şekilleri, org desenli duvarlar,mağara çiçekleri,mağara incileri, traverten havuzları ve traverten basamakları. Mağara damlataşı şekillerinin en güzel ve en görkemli örneklerine sahiptir.

Akçakale Mağarası

Gümüşhane’nin doğusunda ve şehir merkezine yaklaşık 10 km. mesafede bulunan Akçakale Mağarası,merkeze bağlı Akçakale Köyünün Arsa mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Gümüşhane – Bayburt karayolunun 4. km’ sinden Kuzeye dönülerek 6 km’ lik bir yol ile mağaraya ulaşılır. Mağara Mart 1996’da Mustafa Levent tarafından bulunmuştur. Mağarada bu güne kadar yapılan bilimsel araştırmalar ve proje çalışmaları K.T.Ü. Jeoloji Mühendisliği Bölüm Başkanı Prf. Dr. Remzi DİLEK ve ekibince yürütülmektedir.

1-Şekli : Yaklaşık 18.500 m2’lik iç alana sahip olan mağara kalın katmanlı ve bol çatlaklı üst kratese kalkerlerinin yer altı suları tarafından aşındırılması ile meydana gelmiştir. Mağaranın ağzı deniz seviyesinden 1585 m. yüksekte yer almakta ve içeriye doğru derinleşerek uç kısımdan 1490 metreye kadar alçalmaktadır. Mağaranın uzunluğu 290 m.dir. Tavan yüksekliği ise bazı kesimlerde 40 m.yi geçmektedir. Mağara havalandırma zonunda (vados zon) yer almakta ve düzenli bir akarsu bulunmamaktadır. Buna karşılık dört ayrı yerde küçük gölcükler oluşmuş bulunmaktadır.

2-Oluşum: Mağaranın havası serin (17-20 derece ), nem değeri ise nispeten yüksektir (%68.74) . Mağara Gelişim dönemi itibarı ile olgunluk dönemine ulaşmıştır. Mağarada sarkıt,dikit, mağara incisi, mağara çiçeği, flama, duvar travertenler gibi eşsiz güzellikte damlataşları bazı kesimlerde önemli yoğunluklara ulaşmaktadır. Bu nedenle önemli bir turizm potansiyeline sahiptir. Mağaranın turizme kazandırılma çalışmaları hızla sürdürülmektedir.

Arılı Mağarası

Gümüşhane’nin batısında Arılı Köyünün sınırları içerisindir Köye 1km. uzaklıktadır. Mağaraya Torul’dan 30km stabilize yolla ulaşılır.

1-Şekliar bir girişi olan mağara ,geniş odacıklardan oluşmaktadır. Giriş kısmından sonra çok sayıda salon ve odacıklar bulunmaktadır. Tavan yüksekliği 10m.’yi bulmakla birlikte yer yer alçak salonlar da mevcuttur.

2-Oluşum:Beyazdan lacivert’ e kadar çeşitli renk tonlarının hakim olduğu sarkıt ve dikitler ilginç bir görünüm arz eder. Geniş ve dar sütunların oluştuğu mağarada ,damlataşları oldukça güzel örneklerdendir.

İkisu Mağarası

İkisu Mağarası Torul Gümüşhane Kara yolu üzerinde bulunan İkisu köyünün Bahçecik Mahallesi Üstündeki kayalık felez üzerindedir. Mağaraya Bahçecik Mahallesinden bir saatlik bir yürüyüşle ulaşılabilir. Mağaranın ağzının 90 derecelik dik kaya yüzeyinde olması girişi zorlaştırmaktadır.

1-Şekli:Mağaraya giriş oldukça zordur . Girişteki geniş ve yüksek salonun tabanı küçükbaş hayvan gübresi ve en üstte kalın guana (yarasa gübresi) ile örtülüdür. Karaca Mağarasından daha büyük ve daha zengin oluşumlara sahip olduğu anlaşılmaktadır.

2- Oluşum:İkisu Mağarası Harşit Çayının Kuzeyindeki dağların zirvelerini oluşturan kireçtaşı kayaları içinde gelişmiştir. Bu kireçtaşları Malm-alt Kretase yaşındadır. Oldukça saf ve yer yer dolomitize olmuştur. Giriş salonundan sonraki bölümler mağaranın sonuna kadar dikit sarkıt ve sütunlarla süslüdür. Duvarlar ve tabanın büyük bir bölümü damlataşlarla kaplıdır. Bazı bölümlerde ise su ile dolu damlataş havuzları vardır.

Ardıçlı Mağarası

Ardıçlı Mağarası Merkez Dörene Köyü yakınındaki Loncunos Harabelerinin biraz yukarısında üç bacak tepenin kayalık dik yamacındadır. Mağaraya Dörene Köyüne gittikten sonra bir saatlik yol yürüyerek ulaşılır.

1-Şekli:Mağaranın geniş ve yüksek bir girişi vardır. Bu kısımda yakın tarihte insanların barındığını gösteren kazı izleri vardır. Mağara orta bölümlerde çok daralmakta ve yarık şeklini almaktadır. Son bölümde 15 m. lik dik bir inişle geniş bir salona ulaşılır.

2-Oluşum: Mağaranın genelinde damlataşı oluşumları azdır. Mağaranın son kısımlarında duvarlar tamamen damlataşları ile kaplıdır. Ayrıca son bölümdeki salon sarkıt ve dikitlerle süslüdür.

Üçbacalı Mağara

Üçbacalı Mağara Gümüşhane Şiran karayolunun üzerinde bulunan Karamustafa Köyü kuzeyinde yükselen dağlık alanın tepesindedir. Burası, ortalama yüksekliği 2100 m. olan bir platodur.Mağara,platonun 600 m. kuzeydoğusundadır.

1- Şekli : Üçbacalı Mağara yatay ve dar bir girişten sonra, tavan çökmesi sonucu gelişmiş geniş bir dikey girişe daha sahiptir. Dikey giriş 10 m. çapında ve 4 m. derinliğindedir. Bu dikey girişten sonra mağaranın tabanı kaya bloklarla kaplıdır. Daha sonra 10 ve14 no lu ölçüm noktaları arasında geniş fakat çok basık bir salon yer alır. Bu salonun tabanı toprak ve yarasa gübresi ile kaplıdır. Daha sonra mağara dar bir kanyon şeklinde devam eder. Tavan yüksekliği 10-19 m. civarındadır.

2- Oluşum : Acık gri ve oldukça saf kireçtaşlarının mağara oluşumlarına büyük etkisi olmuştur. Mağaranın orta bölümü ve son bölümü damlalaş oluşumları bakımından oldukça zengindir. Mağaranın sonunda 10 m .uzunluğunda ve 1 m. derinliğinde bulunan göl mağaranın su varlığını göstermektedir. Bu gölden yağışlı havalarda aşağıya akan sular bol miktarda damlataşı oluşumlarına neden olmaktadır.

Altıntaş Mağarası

İlimiz Köse ilçesi Altıntaş ve Yenice Köyleri arasında mağara sırtı mevkiindedir. Bu iki köyü birbirine bağlayan araç yoldan 5 dakikalık bir yürüyüşle mağaraya ulaşılabilir.

1- Şekil :Toplam uzunluğu 295 metre olan mağaranın girişe göre en derin noktası 37 metredir. Yatay yönde gelişmiş mağaradır.

2- Oluşum : Mağara Malm-Alt Kretase yaşlı kireçtaşları içinde gelişmiştir.Bu kireçtaşları gri,bej renkli resifal karekterde massif görünümdedir.Çok kırıklı ve faylı olması nedeniyle yoğun bir şekilde karstlaşmıştır.Altındaş mağarasında bol miktarda sarkıt,dikit,sütun,çeşitli renk ve desende rengarenk damlataşı şekilleri çok motifli bir şekilde mağaranın içini süslemektedir.

Diğer Mağaralar

İlde bulunan diğer mağaralar ise şunlardır: Kartalkaya Mağarası, ,K. Ardıçlı Mağarası, Kaban başı Mağarası,Arsa Mağarası,Köprübaşı Mağarası, Ambela Mağarası,Taşbaşı Mağarası,Üstü açık Mağarası,Yaylım Mağarası, İnönü Mağarası,Geremezini Mağarası, Mamatlar Mağarası , Cingora Mağarası, Küçük Cingora Mağarası, Karşı Mağara, Köroğlu Mağarası Kırkgöz Mağarası.

 

[bakunin]

ÇEŞMELER


ALINYAYLA (MACARA) ÇEŞMESİ

Yapı,Torul İlçesine 23 km.mesafede Alınyayla (Macara) köyündedir.Sivri kemerli,tek lüleli,tek yalaklı kemer üç yivli geçişle süslenmiştir.

GÖĞÜS MAHALLESİ ÇEŞMESİ

Yapı Torul İlçesine 32 km.mesafede Güzeloluk Köyünün Göğüs Mahallesindedir.Sivri kemerli,tek lüleli ve tek yalaklı olup,kitabesi bulunmamaktadır.

SOĞUKSU MAH.ÇEŞMESİ

Yapı Torul İlçesi Merkez Soğuksu Mahallesindedir. Kitabesinde 1260 yılında Gorgodosoğlu Osman Ağa tarafından yapıldığı yazılmaktadır.Sivri kemerli,üç lüleli orijinal bir yapıdır.

YAYIKÇILAR ÇEŞMESİ

Yapı, Torul İlçesine 23 km mesafedeki Gümüştuğ Köyü Yayıkçılar mahallesindedir. Çeşme iki kemerli olup,iç sivri kemerli,dış ise yontma taşla yapılı yuvarlak kemerlidir.Sonradan ilaveli kurunu vardır.İki lülelidir.

MERYEMANA MAH.KİLİSE ÇEŞMESİ

Yapı,Kürtün İlçesi Yaylalı Köyü Meryamana Mahalle Kilisesi avlusundadır.Kilisenin güneyinde yeralan çeşmenin kemeri düzgün yontma taşla yapılmış olup, kitabesi,lülesi ve yalağı tahrip olmuştur.

AŞAĞI MAH.ÇEŞMESİ

Yapı, Kürtün İlçesi Yaylalı Köyü Aşağı mahallesindedir.Yuvarlak tek kemeri düzgün yontma taşla yapılmıştır.Tek lüleli ve tek yalaklıdır. Lüle etrafı iç kemerle tamamlanmıştır.Günümüze kadar sağlam vaziyette gelmiştir.

MANATLI MAH.ÇEŞMESİ

Yapı, Torul İlçesi Uğurtaş Köyü Manatlı Mahallesindedir. Su haznesi ve yalağı tahrip olan yuvarlak kemerli çeşmenin alınlık üzerinde kitabe yeri mevcuttur.

ALPULLU MAH.ÇEŞMESİ

Yapı, Uğurtaş Köyü Alpulu Mahallesindedir.Düzgün yontma taşla yapılan yuvarlak kemerin çevresi moloz taşlarla tamamlanmış, kitabesi bulunmamakta, su haznesi akmamaktadır.

ALPULLU MAH.ÇEŞMESİ-2

Yapı, Uğurtaş Köyü Alpulu mahallesindedir.Yuvarlak Kemerli olup, tek yalağı ve tek lülesi vardır. Kitaesi bulunmamaktadır.

İMERA (OLUCAK) MANASTIR ÇEŞMESİ

Yapı, Merkez Olucak (İmera) Köyü Manastır Kilisesinin yanındadır.Çeşme kaynağından çıkan su fazla miktarda olup, içme suyu olarak kullanılması yanında Köyün sulama suyu ihtiyacınıda karşılamaktadır. Yapı iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Düzgün yontma taşlarla karşılıklı yapılmış iç bölüme geçişi sağlayan çift duvarlar mevcuttur.İkinci bölümde ise su kaynağını içine alan ve geniş sahanlığı olan mekanı vardır.

OSMAN AĞA ÇEŞMESİ

Torul Soğuksu Mahallesinde yer alan bu çeşme,üzerindeki kitabesinden anlaşılacağı üzerine 1264/1848 yılında Korkudaş-zade Osman Ağa tarafından yaptırılmıştır.Köfeki taşından inşa edilen çeşme,iki sütun üzerine yükselen sivri kemer ve beşik çatıdan oluşmaktadır.Çeşmenin sütunlarının alt kısımlarında birer dinlenme taşı vardır.Üç adet demir oluktan suyu bolca akan çeşmenin aynalığında sağlı,sollu iki niş ve ortasında ise kitabesi yer almaktadır.

IŞIK KÖYÜ ÇEŞMESİ

Torul’un Işık Köyünde yer alan bu çeşme hafif kemerli olup,yontma taştan yapılmıştır.Çeşmenin üzerinde 48x38 cm boyutlarında köfeki taşı üzerine sülüsle yazılı kitabesi vardır.Kitabedeki tarihe göre Çeşmenin 1171/1757 yılında yapıldığı anlaşılmaktadır.

SADAK KÖYÜ ÇEŞMESİ

Yapı, Kelkit İlçesi Sadak Köyü Tarihi Camisi yanındadır. 1830’lu yıllarda yapılmıştır. Düzgün yontma taşla yapılan eserin iki lülesi ve bir yalağı vardır.

GÖKÇELER KÖYÜ ÇEŞMESİ

Yapı, Şiran İlçesi Gökçeler köyündedir. Çeşme yan yana üç bölümden oluşmaktadır.Yapı daha önce Köyün başka bir bölümünden taşınmıştır. Yoğun Orijinal freskler taşımaktadır. Tarihi çeşmeler içerisinde mimari tarzıyla farklılık arz etmektedir.

AŞAĞI MAH. (HALİLLİ) ÇEŞMESİ

İlçeye 12 km.mesafede Büyükçit Köyü aşağı mahalle (Halilli) dedir.1.97 metre yüksekliğinde 0.60 metre kalınlığında sivri kemerli,tek lüleli çeşmenin kitabesi mevcuttur.Çeşmenin önünde bir orijinal yalağı bulunmaktadır.

ORTA MAH.ÇEŞMESİ

İlçeye 12 km.mesafede Büyükçit Köyü Orta mahallede olan çeşme 2.40 metre yüksekliğinde 1.08 metre kalınlığında iki lüleli orijinal kitabesi tahrip olmuş çift sivri kemerli bir çeşmedir.

BELEN KÖYÜ ÇEŞMESİ

Yapı,İlçeye 11 km mesafede Belen Köyündedir. Çeşme köyün orta yerinde 5 metre boyunda,1 metre eninde kesme taşlardan yapılmış olup,halen suyu akmaktadır.Çeşmenin hangi tarihte yapıldığını gösteren her hangi bir kitabesi yoktur.

GÜMÜŞTUĞ KÖYÜ BAŞ (YUKARI) MAH.

Yapı,Torul İlçesine 23 km.mesafede Gümüştuğ köyü Baş (Yukarı) mahalle yerleşimindedir.Tek lüleli olup, iç kemeri sivri,dış kemeri yuvarlaktır.Kitabesi mevcut değildir.

KÖR ÇEŞME

Yapı,İlçe Merkezine 36 km.mesafede Söğüteli köyünün babullu Mahallesindedir.600 yıllık olduğu söylenen çeşme düzgün yontma taştan yapılmıştır.Taşları orjinaldir.Yaklaşık 2 metre yüksekliğinde ve 2 metre genişliğinde olan çeşmenin akan bir kornası vardır.

YUSUF AĞA ÇEŞMESİ

Yapı,İlçe Merkezine 36 km.mesafede olan Söğüteli Köyünün Kazıkbeli Yaylasındadır.Yaklaşık 600 yüzyıllık olduğu söylenen çeşmenin taşları orjinaldir.1.5 metre uzunluğunda ve 1 metre yüksekliğinde olan çeşme,düzgün kesme taşlar ile yapılmış,bir yalağı mevcuttur.Yapının üzerinde küçük bir kemer vardır.Çeşmeye bitişik olarak daha sonra bir yalaklı küçük bir çeşme daha ilave yapılmıştır.

BÜYÜKÇİT KÖYÜ GRUP YOLU ÜZERİNDEKİ HAYRAT ÇEŞMESİ

İlçeye 12 km.mesafede Çit deresi Grup yolu üzerinde kitabesinde Aydın Ailesi tarafından hayrat olarak yapıldığı yazılmaktadır.Tek lüleli çeşme iki kare sütun üzerine revaklarla tek kemere geçilmiş olup,çevresi moloz taşlarla desteklenmiştir.

HIDIR-İLYAS ÇEŞMESİ

Yapı Eski Gümüşhane ( Süleymaniye Mahallesinde)’dir.Tek lülesi ve tek yalağı vardır. Düzgün yontma taşla yapıldığı görülen çeşme büyük oranda tahrip olmuştur.

ORTA MAH. ÇEŞMESİ

Yapı, Yaylalı Köyü Orta Mahallesindedir. Yontma taşla kemeri tamamlanmış tek musluklu ve tek yalaklıdır. Kitabesi mevcut değildir.

MİR AHMET RAŞİT ÇEŞMESİ

Yapı, Gümüşhane’nin merkez Güzeller Mahallesindedir.Kitabesinden anlaşılacağı üzere M.1202 yılında Mir Ahmet Raşit tarafından yaptırılmıştır.Köfeki taşından yüksek ve geniş bir kemerle inşa edilen çeşmenin üzerinde 45x37.5 cm boyutlarındaki köfeki taşı üzerine süslü yazılı kitabesi vardır.Ayrıca çeşmenin sağ ve sol üst köşelerinde yazılar vardır.Çeşmenin suyu akmaktadır.Hazne duvarlarının taşları yer, yer sökülmüştür.

Kitabenin anlamı:

1-Sevgili,saygı değer ve göz nuru olan (Mir Ahmed Raşid)bu Rüstem mahallesini ihya eyledi.
2-Hayırlar sahibi o kişi, yola çıkıp bu çeşmeyi yeniden yaparak konutlara su akıttı;aferin ona!
3-Kurnadan doğru bir tarih düştü;(bu) kaynak suyu Mir Ahmed Raşid’indir.

DAĞDİBİ ÇEŞMESİ

Yapı, Torul İlçesine bağlı Dağdibi Köyündedir.Kitabesinde 1298 tarihinde yapıldığı yazılmaktadır.Tek lüleli olup,sivri kemerli yapıdır. Sonradan koruma amacıyla çeşmeye ilave yapılmıştır.

KOMİSERİN ÇEŞMESİ

Yapı, Eski Gümüşhane (Süleymaniye Mahallesi) ne giderken yolun sol tarafındadır.Tek lülesi ve tek yalağı vardır.Alınlığı sivri kemerle tamamlanmıştır.

KABAKÖY ÇEŞMESİ

Çeşme Merkez Kabaköydedir.Kuzeybatı köşesinde sokağa çıkıntılı olarak düzgün kesme taşlardan yapılmıştır.Sokağa bakan kuzey ve doğu cepheleri kuzeydoğu köşesinde yer alan ayak üzerine oturan yuvarlak iki kemer göz açıklığına sahiptir.Çeşmeye iki sıralı taş basamaklarla bu kemer gözlerden giriş sağlanmaktadır.Kapalı olan batı ve güney cephelerinde musluklar ile oturacaklar yer almıştır.Şadırvanı andıran çeşmeyi 19.yy’la tarihlendirmek mümkündür.

BÜYÜKÇİK KÖYÜ ÇEŞMESİ (CAMİ YANI)

Çeşme, İlçeye 12 km.mesafedeki Büyükçit Köyündedir.Yuvarlak kemerli,tek lüleli çeşme, kitabeli olup,yanları moloz taşla örülmüştür.1.45 metre yüksekliğinde 11 metre kalınlığındaki çeşme Köyün ortasında Caminin yanında yer almaktadır.

GÜZELOLUK KÖYÜ YUKARI MAH. (MERKEZ) ÇEŞMESi

Yapı, İlçenin 32 km.güneybatısında Güzeloluk köyündedir.Üç lüleli,iki nişli ve sivri kemerlidir. Bir büyük, bir küçük iki yalağı vardır.

ARILI KÖYÜ ÇEŞMESİ

Yapı, Torul İlçesi Arılı Köyü içindedir.Düzgün yontma taşlarla yapılmış,Tek lülesi,çift yalağı olan çeşmenin lüle çevresinden başlayarak dışa doğru dört kemer çıkıntısına sahiptir. Tüm kemerlerde taş süslemeciliğinin çok güzel örnekleri sergilenmiştir. Orijinal şekliyle günümüze kadar gelmiştir.

EMİRLER MAH.ÇEŞMESİ

İlçe Merkezine 17 km.mesafede Büyükçit Köyü Emirler Mahallesi Camii yanında 2.22 metre yüksekliğinde 0.80 metre kalınlığında orijinal kesme taşlı ,her iki yanı moloztaş duvar örgülü tamir kitabeli çeşme tek lülelidir.

VANK KÖYÜ ÇEŞMESİ

Yapı,Merkez Süleymaniye mahallesinden Vank köyüne giderken yolun sağ tarafındadır. Haznesi bulunan çeşmenin yan kenarları kademeli olup,örtü sistemi beşik tonoz şeklindedir.

DALTABAN ÇEŞMESİ

Sadullah efendi Camiinin Güneybatısında yer alan Daltaban çeşmesi 1. dünya savaşı sırasında “ Cihat-ı ekber” hatırasına yapılmıştır.Sekizgen mermer zemin üzerine dört cepheli ve üç bölüm halinde yükselen bir tarzda köfeki taşıyla yapılmıştır.Çeşmenin musluklarının yer aldığı 1. katı kenarları 1 metre uzunluğunda dört kare cepheden oluşmaktadır.Her cephede yaprak motifleri arasında birer musluk vardır.İkinci katı 70 cm. boyutlarında dört kare cepheden oluşmaktadır.Doğu-Kuzey ve Güney cephelerinde madolyon şeklinde birer mermer kitabe yer almaktadır.Batı cephesindeki yeri boştur.3 bölümü yedi cepheli bir sütundan oluşmakta, iki bölümün ortasında yükselmektedir.Doğu cephesindeki kitabede Osmanlı padişahı Mehmet Reşad’ın adı yazmaktadır.

 

[bakunin]

CAMİLER


AKSÖĞÜT KÖYÜ CAMİİ

Yapı, Kelkit İlçesi Aksöğüt Köyündedir.Kare Plan üzerine yapılı olan Caminin giriş kapısı kuzuyde olup, kapının sağ ve solundaki pencereler sivri kemerlerle tamamlanmış, alınlıklar ise düzgün yontma taşla yapılmıştır.Camide kullanılan taşlar yöre köylerden temin edilmiştir.

SEYDİBABA KÖYÜ CAMİİ

Yapı, Şiran İlçesi Seydibaba Köyündedir.Kare Plan üzerine yapılı olan Cami günümüzde İbadete açık değildir.

EVREN KÖYÜ CAMİİ

Yapı, Şiran İlçesi Evren köyündedir.19.yy’da yapılan Caminin taşları çaputlu köyünden getirilmiş, içten kubbesi orijinal olup, Sütun ve üzerindeki kemerler taş örmeyle tamamlanmış, pencereleri sivri kemerlidir.

ARITAŞ KÖYÜ CAMİİ

Yapı, Şiran İlçesi Arıtaş köyündedir.Kare Planı üzerine inşa edilen Caminin pencereleri tarihi Osmanlı Camileri mimarisinden etkilenmiştir. Günümüzde İbadete açık değildir.

BÜYÜK ÇİT KÖYÜ CAMİİ

Yapı, tek kubbeli ve kubbeye tromplarla geçilen Caminin mihrabı sonradan Kütahya çinisi ile kaplanmıştır.Bölgede şu ana kadar karşılaşılan en eski Cami olma özelliğine sahip,fakat caminin ne zaman yapıldığını gösteren kitabesi bulunmamaktadır.Kare planlı Caminin duvar uzunlukları 8.75 ve 8.80 metre arasında değişmektedir.

SADAK KÖYÜ CAMİİ

Yapı, Eyüp Oğlu Firuz tarafından 1830 tarihinde yapılmıştır.Kare bir plan üzerine yapılan camiin giriş kapısı kuzey cephesindedir.Güney cephesinde mihrabın sağında ve solunda iki doğu cephesinde üç pencere vardır.Ahşap tavanlı camiin üzeri çinko ile örtülü çadır çatı ile kapatılmıştır..Kitabenin sağ bölümünde; Fetih suresinin 1 ila 3. ayetleri, Kitabenin sol tarafında; Hayırlar ve iyilikler sahibi Eyyub oğlu Firüz onu yaptırdı. Yazılıdır.

ÇAMBAŞI KÖYÜ CAMİİ

Kare bir plan üzerine taştan yapılan camiin üzeri çinko kaplı çatı ile örtülü olup, güneybatı köşesinde iki şerefeli bir minaresi vardır. Camiin 1900 yılında yapılışına dair köfeki taşı üzerine iki satır sülüsle yazılı kitabesi ile II. Abdülhamid’ e ait bir tuğra güney duvarı üzerine monte edilmiştir. Caminin kitabesinde ;1.Hayırlı ve iyi işler yapan kişi ve hayırlar sahibi Hınzuri halkı (nın eseridir) 2.Sene,1318/1900Cami Tuğrasında; Daima muzaffer olan Abdulmecid oğlu Han Abdulhamid. Yazılıdır.

BAŞ HAVİYANA MAHALLE KİL.CAMİİ

1838 tarihli bir kiliseden çevrilen Caminin taşıyıcıları kaldırılmış,apsisi kapatılarak düzeltilmiştir.Yapı 9.80x7.76 metre boyutlarındadır.

ESKİ MESCİT

Yapı, Süleymaniye (Eski Gümüşhane) ‘de Süleymaniye Camiinin güney doğusundadir.Zemin+1 kat üzerine inşa edilmiş ve eski tarihlerde mescit olarak kullanılmıştır.Tarihi Gümüşhane Evleri mimarisi tarzında yapılmıştır.

KAVAKLIDERE KÖYÜ CAMİİ

Yapı, Şiran İlçesi Kavaklıdere köyündedir.Dikdörtgen plan üzerine, düzgün yontma taşla yapılmıştır.Tek apsisi halen mevcuttur. Camiye çevrildiği dönemde kuzeyden giriş kapısı açılmıştır. Batı kapısı kapatılmıştır.

İMAMI AZAM CAMİİ

Yapı, Torul İlçesi Yücebelen (Silve) Köyü, Küçük Yücebelen Mahallesindedir.Dikdörtgen planlı Caminin giriş kapısı ve mihrabı yontma taştan yapılmıştır. Yerleşimin Orman alanı içerisinde olması yöre insanını ağaç işlemeciliğine yönlendirmiştir. Bölgede bol miktarda bulunan sarıçam ağaçlarının Caminin Ahşap tavan dekorasyonunda bolca işlendiği görülmektedir. Türk ahşap işlemeciliğinin çeşitli tarzdaki el yapımı renk desen ve motif örneklerini bu Camide görmek mümkündür.

ÖZBEYLİ KÖYÜ CAMİİ

Yapı, Köse İlçesi Özeyli Köyündedir.55 m2 üzerine kare planda yapılmıştır. 1.25x75 cm ebatlarında 6 adet penceresi mevcuttur.Ahşap olan iç kubbe tavanı silindir şeklinde iç, içe geçmiş çok genli 8 (sekiz ) kat geçişle sağlanmıştır. Yapı, dörtgen dik çatıyla tamamlanmıştır.

SÜLEYMANİYE ULU CAMİİ

Kanuni Sultan Süleyman tarafından yaptırılan cami bir çok onarımlar geçirmiştir. Dikdörtgen planlı yapı, mihrap önüne dikey uzanan üç neften meydana gelmiştir. Nefler altı ahşap direkle bölünür, destekledikleri tavan ve düz toprak dam da çatıyla örtülmüştür. Minaresi kalın silindirik bir gövdeye sahiptir. Camiye bitişik bir medresenin mevcut olduğu bilinir.

KALKANLI (ZİGANA) KÖYÜ CAMİİ

Yapı, Torul İlçesi Zigana Köyü merkezindedir. Dikdörtgen planlı Cami Osmanlı dönemi eserlerimizdendir.

ARAKÖY CAMİİ

Şiran İlçesi Araköy’de bulunan Cami 7.74x7.64metre ölçülerindedir.Günümüzde onarıma alınmış,döşemesi yenilenmiş,mihrabı Kütahya çinisi ile kaplanmıştır.Dört ahşap direkli ve ahşap tavanlı,orijinal kapılı ve minberli caminin yapılış tarihi ile ilgili bir kitabe bulunmamaktadır.

GÜZELOLUK KÖYÜ CAMİİ

Tek kubbeli kare bir plan üzerine taştan 5.70x5.70 metre yapılan caminin kuzeyinde son cemaat yeri vardır. Son cemaat yerinde dört sütun üzerinde yükselen ortada büyük, yanlarda birer küçük kemer yer almaktadır.Kubbeye geçiş tromplar ile sağlanmıştır.Giriş kapısının her iki yanında denge sütunları bulunmaktadır. Güney cephesinde mihrabın sağ ve solunda birer küçük, doğu ve batı cephelerinde birer pencere yer alan caminin ahşap birde mahfili vardır. 1229/1881-1882 yılında Hekim Hasan Ziver Efendi tarafından yaptırılmıştır.48x57 cm boyutlarında mermer üzerine talikle yazılı kitabe sekiz beyitten oluşan manzume olup,İsa adında bir şair tarafından kaleme alınmıştır.

YAĞMURDERE KÖYÜ CAMİİ

Kare plan üzerine taştan yapılan camini üzeri çinko kaplı çadır çatı ile örtülüdür. Ahşap direkler üzerine yükselen caminin tavanı da ahşaptır. Caminin doğu cephesi duvarında köfeki taşına nesihle yazılan kitabesi vardır. Kuzey cephesinden girilen caminin güney cephesinde mihrabın sağ ve solunda birer, doğu cephesinde altta üç, üstte iki küçük penceresi vardır.Dört duvarda da vazo içinde çiçek motifleri ,ayrıca servi motifleri yer almaktadır. Köfeki taşına yazılan kitabede;Sahibu’l-hayrat Es-Seyyid Tosun-zade Halid Mübarek ola,Allah afv edüp.. Kitabenin sağında : 1346 Kitabenin solunda : 1346-1929

TEKKE CAMİİ

Tekke Beldesi camii kare bir plan üzerine yontma taştan yapılmış olup, üzeri çinko çatı ile örtülüdür. Güney cephesinde mihrabın sağ ve solunda küçük birer,doğu ve batı cephelerinde ise ikişer küçük penceresi bulunan caminin kubbesi dört sütun üzerinde yer almaktadır. Ahşaptan minberi ve mahfili olan caminin güney batı köşesinde tek şerefeli minaresi vardır. Kitabesine göre cami Hacı Muhtar Ahmed tarafından 1288/1871 yılında yaptırılmıştır. Kitabenin Yazısı :Sünnet kitapta menşur ola (?)..Dökermi padişah..billah…-Miftah olsun ana Besmele…her ahşam sabah Hacı muhtar Ahmedi -Beytullah benzer… Senesi iki yüz seksen sekizdir……1288-Hacı,Muhtar,Ahmed

MESCİTLİ KÖYÜ CAMİİ

Yapı, Mescitli Köyü içerisinde bulunmaktadır. Rumi 1908 yılında Torul İlçesi Zermut Köyü taş ustaları tarafından düzgün yontma taşlarla yapılmıştır. Pencere sistemi Selçuklu mimarisinden etkilenmiştir. Minaresi ise 1965 tarihinde yapılmıştır.

KABAKÖY KİLİSE CAMİİ

Yapı,H.1285 yılına kadar kilise olarak kullanılmış bu tarihte Camiye çevrilmiş olan Kabaköy Camii Kilisesi Dikdörtgen planlı, beşik tonoz örtülü ve içten neflidir.Asıl girişi iptal edilmiştir.İç kısım iki sıra sütunla üç nefe ayrılmıştır.Doğu cephesinde üç apsisi bulunmakta olup, sunta ile kapatılarak depo olarak kullanılmaktadır.Yapı düzgün kesme taştan yapılmıştır.Kiliseye bitişik olarak Osmanlı (19.yy.) sivri kemerli bir çeşme yapılmıştır.Cami olarak kullanılan kilisenin yapım tarihine dair her hangi bir belge olmamakla birlikte 15-16.yy.’da yapıldığı düşünülmektedir.

ŞAMANLI MAH.KİLİSE-CAMİİ

Yapı,Merkez Yağlıdere Köyü,Krom Vadisinde Şamanlı mahallesindedir. Günümüzde cami olarak kullanılmaktadır. Camiye çevrilirken değişikliğe uğramıştır. 14.20x10.55 m boyutlarında, üç nefli bazilikal planlıdır. Doğu cephesindeki apsis ve pastaporion hücrelerinin yıkıldığını ve güneyden mihrap açıldığı görülmektedir. Cami içinde İki taşıyıcı bulunmaktadır. Kilisenin tek orijinal görüntüsü giriş ve batı cephesinde görülmektedir. Giriş bordürlerle çevrili hareketli bir görüntü kazanmış olup, bitkisel dallardan oluşturulan madalyonlar içerisinde rozetler işlenmiştir. Girişin üzerine sivri kemerli bir allık yerleştirilmiş ve her iki köşesinde rozetlere yer verilmiştir. Mevcut yapıda süsleme işlerine rastlanmamaktadır.

KALE KÖYÜ CAMİİ

Şehir Merkezinin 20 km.doğusunda Gümüşhane-Bayburt Karayolunun üzerinde olan Cami 8.90x6.90 metre boyutlarında 76 cm.duvar kalınlığında moloztaş örgülü,sıva kaplı ahşap hatıllı dört pencereli dış duvarları yer,yer sıvalı üst örtüsü yıkık ve üzerinde her hangi bir kitabesi bulunmamaktadır.

OTALIK MAH. CAMİ

Yapı Torul ilçesi Güzel oluk köyü Otalık Mahallesindedir. 19.yy’ın ilk yarısında kare pılan üzerine yapılmıştır.

SARICA KÖYÜ CAMİİ-MİHRABI

Şiran’a bağlı Sarıca köyünde yer alan cami 1873 yılında yapılmış, sonradan yıkılarak 1980 yılında yeniden inşa edilmiştir. Ancak, eski camiin mihrabı ve kitabeleri yeni yapılan camide değerlendirilmiştir.Mihrabdaki kitabede;Kelime-i şahadet ve Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla …yazılıdır.

KÜÇÜK CAMİİ

Küçük cami diye anılan bu mescit, Ulu camiin arkasında bulunan bahçeler içinde yer alır. Yapının tarihini belirten kitabe yoktur. Mimari görünüşü itibariyle oldukça eskidir. Danişmentliler’ in Eski Gümüşhane’ yi ele geçirdikleri zaman yapıldığı söylenir. Mescit kare planlı ve tek kubbeli tiptedir. Kare mekandan sekizgen kasnağa intikal, yuvarlak kemerli tromplarla temin edilmiştir.Trompların araları sathi kemerlidir. Oldukça yüksek olan kubbe küçük taşlarla örülmüştür. Tamamen taştan yapılmış olan mescit, mihrabın ve kapının iki tarafında açılan pencerelerden ışık alır. Ayrıca mihrabın ve kapının üzerinde açılan birer pencere daha vardır. Kapı ve pencereler yuvarlak kemerlidir.

 

[bakunin]

EVLİYA ARDICI (TABİAT ANITI)

Şiran İlçemiz Kırıntı Köyünde 2123 metre rakımda bulunan 700 yaşındaki Ardıç ağacının 4.80 metre boy 1.32 metre çap ve 4.15 metre çevre genişliğine sahiptir.

ANIT AĞAÇ-GÖKNAR

BULUNDUĞU YER:ÖRÜMCEK ORMANLARI–KÜRTÜN

YAPILIŞ TARİHİ:450 YAŞINDA

TESCİL DURUMU:TESCİLLİ (1.DERECEDE SİT ALANI)

ANIT AĞAÇ – LADİN

Kürtün İlçesi Örümcek Ormanları sınırları içerisinde olan doğu ladinlerinin ,57.6 metreyle en boylu ve 192.0 (cm) çaplada en büyük çap ve çevreye sahip ağaçlar arasında yer almaktadır.

Kürtün İlçesi Örümcek Ormanlarız Çifte Köprü mevkiindedir.Doğu Karadeniz Göknarı türüne ait bulunmaktadır. Bu Ağaçlardan ikisi 169 nolu bölmede,diğer ikiside 159 nolu bölmededir. 61.5 metre boyundaki Karadeniz Göknar’ının Avrupanın en uzun Göknarı olduğu söylenir.Anıt Meşcere olarak adlandırılabilir.

ALİ AĞANIN KAVAĞI

Anıt Kavak,Şiran İlçesi Kırıntı Köyünden,köy mezarlığı istikametinde yolun altındadır. 500 yaşındaki kavak ağacının 30 metre boy,1.55 metre çap ve 4.15 metre çevre genişliğine sahiptir.


Korunan Alanlar :


ARTABEL GÖLLERİ TABİAT PARKI

Artabel Gölleri ve çevresi Torul İlçemiz Gülaçar köyü sınırları içerisindedir. Gerek jeolojik ve jeomorfolojik , gerekse flora ve fauna yönünden oldukça zengin kaynak değerlere sahip olmasının yanında , peyzaj değerleri bakımından da oldukça yüksek bir potansiyeli olan, UNESCO Dünya Miras Listesine girebilecek güzellik ve değerde ülkemizin ender mekanlarından bir yerdir. Saha içerisinde yer alan ve yöreye adını veren on sekiz adet buzul / krater gölünün devamlılığının sağlanması eşsiz manzara güzelliklerinden halkın koruma kullanma dengesi içerisinde faydalanabilmesi ve yörenin gelecek kuşaklara bir miras olarak aktarılabilmesi için 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu ‘ nun 3. Maddesine göre Artebel Gölleri ve Çevresinin 5859 hektarlık bölümü “ Tabiat Parkı “ olarak ilan edilmiştir.

Jeolojik Yapı : Yöre iki ayrı jeolojik zaman diliminde hüküm süren volkanik aktiviteye bağlı formasyonlarla kaplıdır.Toplam 18 adet krater gölü mevcuttur.

Memeliler : Bozayı, Kızıl keçi, Yaban domuzu, kurt, çakal, tilki, gelincik, kaya sansarı, ağaç sansarı, porsuk, tavşan, tarla sincabı, köstebek, kör fare, cüce yarasa.

Kuşlar : Kaz, yeşilbaş, atmaca, şahin, kartal, akbaba, kerkenez, doğan, keklik, bıldırcın, su tavuğu, çulluk, güvercin, ebabil, ibibik, toygar, kuyruk sallayan, kuzgun, isbinoz.

Balıklar: Alabalık ve yılan balığı.

Orman ağaç ve ağaçcıkları : Bölge ormanlarında genel olarak Sarıçam ve Göknar hakimdir.

Ulaşım: Sahaya en ugun ulaşım Gümüşhane’ye uzaklığı 50 km. olan Gülaçar köyü üzerinden sağlanmaktadır.Söz konusu yol toprak niteliktedir.Tabiat parkı sınırı Gülaçar köyüne 5 km. uzaklıkta olup, ulaşım ancak yürüyerek ağlanabilir.

ÖRÜMCEK ORMANLARI TABİAT KORUMA ALANI

Örümcek Ormanları Tabiat Koruma alanı içerisinde yer alan 4 (Dört) adet Göknar Tescil edilerek koruma alına alınmıştır. Örümcek Ormanları Çifte Köprü mevkiinde Doğu Karadeniz Göknarları türüne ait olan bu ağaçlardan ikisi 169 nolu bölmede,diğer ikiside 159 nolu bölmededir. 61.5 metre boyundaki Karadeniz Göknar’ının Avrupanın en uzun Göknarı olduğu söylenir. Yine Örümcek Ormanları sınırları içerisinde bulunan doğu ladin ağaçları ise, 57.6 metreyle en boylu ve 192.0 (cm) çaplada en büyük çap ve çevreye sahip ağaçlar arasında yer almaktadır.

Jeolojik Yapı : Kretase ve tersiyer yaşlı kayaçlar eğemendir.Bunlar tabandan tavana doğru, volkano-sedimenter, sedimenter volkanik ve plitonik kayaçlar şeklinde stiflenmiştir.

Fauna: Tilki, ayı, kurt, sincap, domuz, karaca.

Flora: Doğu ladini, Doğu Karadeniz göknarı, Doğu kayını, Sakallı kızıl ağaç, adi porsuk.

Ulaşım: Gümüşhane’ye 74 km. mesafede olan Özkürtün Beldesine 22 km. uzaklıktadır.Gümüşhane- Özkürtün arası asfalt olup, Özkürtün ile TKA arası toprak yol kalitesindedir.

Mevcut Kullanım: Saha ziyaret amaçlı kullanılmaktadır.

YUKARI KULACA YABAN HAYATI GELİŞTİRME SAHASI

Yukarı kulaca köyü civarında varlığı bilinen ve nesli çok azalmış cengel boynuzlu dağ keçisinin korunması amaçlı olarak belirlenmiş bir sahadır. Saha çoğunlukla çıplak kayalık ve dalgalıdır.Saha içinde çok miktarda pınar ve yan dereler mevcuttur.Ağaç cinsi olarak sarıçam, kavak ve meşeye rastlanmaktadır.

Çengel boynuzlu dağ keçisinin nesli tükenecek kadar azalmıştır.6-10 adetlik bir iki sürü mevcuttur.Bu bölgede avlanmak kontrol altındadır.

CAMALLI KÖYÜ YABAN HAYATI GELİŞTİRME SAHASI

Varlığı bilinen ve nesli çok azalmış sarp kayalık yörelerde mevcudiyetini devam ettirmeye çalışan çengel boynuzlu dağ keçisinin korunmasına ve üremesinin sağlanması amacıyla belirlenmiş sahadır.Sahanın %56’sı ormanlık, geriye kalan alan çayır otları ile kaplıdır.

Çengel boynuzlu dağ keçisinin grup halinde Erzincan tarafından geldiği ve sürüler halinde dolaştıkları öğrenilmiştir.

MAHMATLI YABAN HAYATI KORUMA ALANI

Nesli çok azalan ve sarp kayalıklarda neslinin muhafazısını ve üremesini devam ettirmeye çalışan dağ keçisinin korunmasını ve üremesini sağlamak amacıyla Kelkit İlçemiz Mahmatlı Köyünde 22.000 (HA) Ç.A Dağ keçisi Koruma alanı olarak ilan edilmiştir.

SOĞUKSU MESİRE YERİ

İli: Gümüşhane

İlçesi: Torul

Mevkii:Çayırlar

Ulaşım : Gümüşhane’ye 36 km. Torul İlçesine 12km. mesafede bulunan alanın etraf köylere olan yakınlığı 2 km. dir.

Tesisler:WC, su deposu, çeşme, yağmur barınağı, kamelya, bekçi evi mevcuttur.

LİMNİ GÖLÜ

Torul İlçesi Zigana Köyü Saranoy Yaylasındadır.Göl ve çevresi sahip olduğu doğal güzellikleri,zengin flora ve faunası ile adeta insanları büyülerken klima özelliği havası ile insanlara sağlıklı bir ortam sunar.Göl çevresinde öncül tesisler mevcuttur.

Ulaşım: Gümüşhane’ye 40 km.Torul İlçesine 16 km. mesafededir.

Tesisiler: Giriş kontrol kulübesi, otopark,büfe, bulaşık yıkama yeri, WC, kamelya, piknik ocağı, su deposu, su isale hattı.

 

[bakunin]

KALELER


CANCA KALESİ

Bu kaleye Vank köyünden ve Kale deresi denilen vadiden gidilir.Evliya Çelebi Seyahatnamesinde bu kaleden bahis etmektedir. Trabzon, Türkler tarafından 1461 yılında fethedildiğinde Kral kızının bu kaleye sığınarak hazineyi saklayıp,öldüğünde nakledilen rivayetler arasındadır.Kale, doğu-batı istikametinde arka,arkaya üç bölümden teşekkül etmiştir.Çevresi 1.50 m. kalınlığındaki burçlarla takviye edilmiştir.Kalenin girişi batıdan açılmış olup,batıdaki 1.duvarı geçtikten sonra küçük bir alana ulaşılır.Burada 4.10x4.10 m. Boyutlarında bir sarnıcı bulunmaktadır.Büyük ölçüde sağlam olan sarnıcın üst örtüsü kısmen yıkılmış,içten ve dıştan sıvanmıştır.Buradan 2.bir kapıyla Kalenin doğu bölümüne ulaşılır.Bu alanda Kuzey köşesindeki kayaların üzerine oturtulmuş küçük bir şapel vardır.Sağlam kalan duvarlar üzerinde fresko tekniğinde yapılmış, Hıristiyan Azizleri olduğu tahmin edilen resimler vardır.

YAĞLIDERE KÖYÜ KALESİ

Yapı, Merkez Yağlıdere köyü sınırları içerisindedir. Hakim bir tepe üzerinde korunma ve gözetleme amacıyla inşa edilmiştir. Kale surları yoğun olarak ayaktadır.

KALE KALESİ

Şehir Merkezinin 20 km.doğusunda Gümüşhane-Bayburt anayolunun sağında yer almaktadır.Kalenin iki yolu vardır. Batı yönündeki yol daha kolaydır.Fakat giriş doğudandır.Kale çok sarp bir kayalık üzerine 1560 metre yükseklikte Ana kaya üzerine inşa edilmiştir.78x27 metre boyundadır.Moloztaş örgülü duvarların büyük bir kısmı hala sağlam durumdadır.Kale duvarlarının yükseklikleri 5-15 metre arasındadır.Kalenin kuzey ve güney kesimlerinde su sarnıcı ve depolar yer almaktadır.Batısında ise 15 metre uzunluğunda doğal bir kaya altı sığınağı bulunmaktadır.Girişi ise duvarla örtülüdür.Kalenin içinde bulunan iki yapı dikkati çeker.Toprak seviyesinden biraz yüksekte kalan yuvarlak kemerler, dikdörtgen şeklindeki mekanlara aittir.Arka arkaya bulunan bu iki yapının aydınlığını sağlayacak hiçbir pencere mevcut olmadığından bunların zindan olarak kullanıldığı tahmin edilmektedir.Kalede vadiye inen gizli su yolları mevcuttur.

AKÇAKALE

Kale şehir merkezinin Kuzeydoğusunda,Bağlarbaşı semtindedir. Gümüşhane-Bayburt karayolunun 5.kilometresinden 12 km.kuzeye gidilerek Kaleye ulaşılmaktadır.1530 metre yükseklikte olan Kale Ana kaya üzerine nispeten yuvarlak planlı olarak moloztaşlarla yapılmıştır.Kale olmaktan çok gözetleme kulesi niteliğindedir.Kule içerisinde bir su sarnıcı yer almaktadır.Doğu-Batı uzunluğu 12 metredir.

KROM (VADİSİ) KALESİ

İl’in Kuzeyinde Yağlıdere Köyü Yayla yolunda çevreye hakim ve stratejik bir noktaya kurulmuştur.Kayalık bir alan üzerine inşa edilen 38x30 m boyutlarındaki kalenin güneybatı tarafında 10 metrelik,kuzeybatı tarafında 8 metrelik duvar kalıntıları mevcuttur.Diğer kısımları tamamen yalçın kayalıktır.Anakaya üzerine moloztaş malzemeden inşa edilmiştir.Mevcut şekli ile daha çok bir gözetleme kulesi görünümünde olup,Ortaçağ mimarisi özelliklerini yansıtmaktadır.

HAS KALESİ

Kale Torul İlçesine 30 km mesafede Atalar Köyünün Has Mahallesindedir.Tarihi İpek yolunun üzerindeki onlarca gözetleme ve koruma amaçlı yapılan Kalelerden biri olan Has Kalesi 3.5 metre boyunda ve 3 metre çapında bir duvar kalıntısı olarak ayakta kalmıştır.Kalenin diğer tarafları tamamen yıkık vaziyettedir.

KOV KALESİ

Merkez İlçe sınırları içindedir.Gümüşhane-Erzincan Devlet Karayolu üzerinde 21.kilometredeki ismi kov olan (Esenyurt) köyü sınırları içindedir.Kaleye 6 km’lik stabilize yolla ulaşılır.Kale 130 metre yükseklikteki bir ana kaya üzerine kuruludur.En yüksek noktası ise 1760 metredir.Kalenin kuzey cephesinin doğu-batı uzantısı yaklaşık 70 metredir.Kale dikdörtgen planlı ve burçlarla destekli bir yapıdadır. Moloztaş ve harçla inşa edilen yapı içerisinde düzgün olmayan kare planlı bir iç kale görünümünde bir yapı yer almaktadır.Kale’nin dış duvarları1.5 metre kalınlığında iç mekan bölümleri 0.90 cm.kalınlığındadır.Duvarların iç kısımlarına ahşap kirişler yerleştirilmiştir. Tüm Kale birimleri ana kaya ile bütünleştirilmiştir.Girişin solunda bulunan burç içerisinde 5 mazgal açıklık bulunmaktadır.bunların en geniş açıklığı 1 metredir.

KALECİK KALESİ

Kale, Torul İlçesi kalecik Köyü sınırları içerisinde, ışık köyü ulaşım yolunun üzerinde Vadiye hakim bir tepeciğin üzerinde inşa edilmiştir. Korunma ve gözetleme amacıyla yapılmıştır. Kale surları iç ve dış kale olmak üzere iki bölümden oluşmuştur. Surlar tamamen ayaktadır.

KOPUZ KALESİ

Kopuz Köyünden Dağ dibi Köyüne giderken tarihi kopuz köprüsünün kuzeyinde bulunmaktadır . Kalenin çevre surları yer yer ayaktadır.

SATALA KALESİ

Satala Kalesi Kelkit İlçemiz sınırları içerisinde olup,Satala şehrinin harabeleri amphitheteatr şeklinde yükselen bir dağın eteklerinde kendisini belli eder.Burada bulunan harabelerin Vl.yüzyılı geçtiği zannedilmektedir.Kalenin 530 yılında Perslerin sınırı şiddetle geçmeleri ve surların büyük tehlike arzetmesi sebebiyle Bizans imparatoru Justinianios tarafından onarıldığı bilinmektedir.Kaleden günümüze bazı kalıntılar kalmıştır.Köylülerin yaptığı kazı sonucu kalenin kuzeydoğu köşesinde önemli bir burç ortaya çıkarılmıştır.

TORUL KALESİ

Kale Torul İlçe Merkezindedir.Her yıl bölgeye gelenlerin dikkati çekip,ziyaretinde bulunduğu kalenin yapımında kireç harcı kullanılmıştır.Bir rivayete göre kaleden harşit çayına inen gizli bir yol vardır.Ve kalenin su ihtiyacı bu gizli yoldan temin edilmektedir.

DAĞDİBİ KALESİ

Kale Dağdibi Köyünden yayla yoluna harektle Abdal Musa Tepesi yönündedir. Abdal Musa Tepesine en yakın yerleşim alanındadır. Sarp Kayaların üzerine yapılmıştır.

EDİRE KÖYÜ KALESİ

Yapı, Merkez Dörtkonak (Edire) Köyü sınırları içerisinde,Köye ulaşım yolunun üzerinde 200 metre mesafede yer almaktadır. Hakim kaya kütlesi üzerine Savunma ve gözetleme amacıyla yapılmıştır.Kale sur duvarlarının bir kısmı hale ayakta kalmıştır. Kaleye ulaşım patika yolla sağlanmaktadır.

SÜME KALESİ

Kale,Kürtün İlçesi, Özkürtün Beldesi Kale Mahallesindedir.Osmanlı döneminde 1400’lü yıllardaTrabzonda bulunan Rum Pontus devletine karşı savunma amaçlı yapıldığı tahmin edilmektidir.Kale Erikbeli Vadisi üzerinde ve dönemin tek(yaya) ulaşım yolu olan Erikbeli yolunun hemen üzerinde inşa edilmiştir.Özkürtün İlçe Merkezine 6 km mesafede olan Kaleye dört mevsim ulaşım imkanı bulunmaktadır.

YALINKAVAK KÖYÜ KALESİ

Yapı, Torul İlçesi Soroyna (Yalınkavak) köyü sınırları içerisindedir. Aşağı ve yukarı mahallenin orta noktasında dere kenarında yöreye hakim kaya kütlesi üzerine inşa edilmiştir.Korunma ve gözetleme amacıyla yapılmıştır. Kalenin çevre surları tabiat şartlarına bağlı olarak tahrip olmasına rağmen yer, yer ayakta kalmıştır.

KÜRTÜN KALESİ

İlçenin Yukarı Uluköy mahallesinin doğusunda olup,mahalleye tam hakim tepededir.Tepeye bakıldığında kaleyi görmek mümkün değildir.Çünkü kale tepenin içi oyularak inşa edilmiştir.Tepenin 8-10 metre kuzey yönünden yaklaşık 4 m2 genişliğinde bir girişi bulunmaktadır.Ancak söz konusu giriş çeşitli nedenlerle taşlarla doldurulmuştur.İçerisine giriş mümkün değildir.Yöre halkının bu kaleye izafeten bu bölgeye “Kaleyanı” adı vermişlerdir.Halkın anlattığına göre kaleye merdivenlerle inilmekte,iç meken bir çok kat ve galeriden oluşmaktadır.Kalenin giriş kısmı dörtgen olup,köşeleri oval olarak bir çeşit harçtan yapılmıştır.Kalenin M.S 6. yüzyılda Roma İmparatorluğu döneminde yapıldığı tahmin edilmektedir.

 

[bakunin]

KİLİSELER


METROPOLİTİK KİLİSESİ

Yapı, Merkez Süleymaniye Mahallesinde yer almaktadır. Dikdörtgen bir alan üzerine iki katlı olarak inşa edilmiştir. Kapı, pencere ve köşe taşları düzgün kesme taşla, beden duvarları ise moloz taşla örülmüştür. Üst örtüsü tamamen yıkılmıştır.

BALCILAR MAH.KİLİSESİ

Yapı, İlçenin 30 km.güney batısında Gümüştuğ Köyü Balcılar Mahallesindedir.Tek nefli ahşap döşemeli kilise 10.40x6.37 metre ölçülerindedir.Girişi güneyden olup,apsisinde beş niş bulunmaktadır.

AŞAĞI MAH.KİLİSESİ

Üç nefli bazilikal planlı üst örtü sistemi sağlam,içten beşik tonozlu kilise içerisinde bir sarnıç yer almaktadır.Önünde beş bölümlü bir narteks bulunmaktadır. 8.72x7.36 metre boyutlarındadır.Kilisenin avlu girişindeki kemerin sol tarafında sağlam kilise konutu mevcuttur.

HEGİOS GEORGİOS METROPOLİTİK KİLİSE

Yapı Süleymaniye Mahallesindedir.İlk ismi Hağia Tiriada’dır. Oldukça eski bir kilisedir.1613-1726 yıllarında iki onarım geçirmiştir.Oldukça büyük ölçülere sahip olan yapının çevre duvarları ve apsisleri sağlam kalmış,üst örtüsü tamamen çökmüştür.Yakın zamanları işaretleyen, kaba üsluplu bazı freskolar (yaş harç tabakası üzerine renkli boyalarla yapılan duvar resimleri) bilhassa batı duvarlarında görülmektedir.

BAŞ MAHALLE KİLİSESİ

Yapı, İlçenin 30 km.güneybatısında Gümüştuğ köyündedir.11.16x7.96 ebatlarındaki kilisenin apsis cephesi yıkılmış,üç nefli bazilikal planlıdır.Üst örtü sistemi beşik tonuzlu olup,içerisinde fresko tekniğinde resimler bulunmaktadır.Dört sütunlu,dört payelidir.Kilisenin hemen önünde eğimli bir arazi üzerine kurulmuş iki katlı bir ev yer almaktadır.Üst kat tek odalı ve çift yönlü çatı ile örtülü olup,7.75x5.11 metre boyutlarındadır.

AYANA MAH.KİLİSESİ

Yapı, Torul İlçesi Gülaçar Köyü Ayana Mahallesindedir. Tek apsisli,tek neftli ve tüm duvarları düzgün yontma taşla yapılmış, giriş kapısı batı tarafta olup,kapının üzerinde küçük bir ker geçişi vardır. Yapı içerisi orjinalliğini korumaktadır.Tüm yüksek yerleşim alanlarında yapılan kiliselerde olduğu gibi burada da tabiat şartlarıyla ilintili olarak yapı çatısı üçgensi geçişle tamamlanmıştır.

MANDIRI KİLİSESİ

Kilise, Merkez Mescitli Köyünde,köye 3 km mesafede tarlaların arasında derin bir yarın kenarında yer almaktadır.Dikdörtgen planlı tek apsisli ve tek nefli bazilikadır.Dıştan üçgen rıma bir çatı,içten oldukça büyük bir beşik tonazla örtülüdür.Tamamen kırma taş malzemeyle inşa edilmiştir.Güney cephede masif olup,Kuzey cephesinde 3 adet apsis ve girişin yer aldığı batı cephesinde üst seviyede 1 adet pencere yer almaktadır.Giriş kapısı basit silmelerle çevrelenmiştir.Girişin iki yanında ikişer adet kemer bir gibi görünmekte buda yapının ilk şeklinde burada bir ön mekan olduğunu düşündürmektedir.Yapı 19.yy Rum hiristiyanları dönemine aittir.

EMİRLER MAHALLESİ KİLİSESİ

İlçeye 15 km.mesafedeki Büyükçit Köyünün emirler mahallesinden patika yol ile yapıya ulaşılır.Üç nefli tek apsisli sekiz sütunlu kilisenin üzeri beşik tonuz örtülüdür.10.20x5.50 metre ebatlarında olan kilisenin önündeki kibirion girişi yıkılmış durumdadır.

BELEN KÖYÜ KİLİSESİ

İlçeye 11 km uzaklıkta olan yapı, köyün girişinde köye hakim bir yerde yapılmış olup,kilisenin ana bölümü yıkılmış sadece papaz yeri diye anılan kısım kalmıştır.Köy halkı tarafından Cami olarak kullanılmaktadır.

DİLEK YOLU KİLİSESİ

Şiran İlçesi Dilekyolu Köyündedir.Yapı,12.30 metre ve 8.60m boyutlarında sert kesme taşlardan yontularak yapılmış 1956 yılında okul amaçlı kullanıma açılarak ana yapının iç kısmı ek duvarlarla örtüldüğünden mimari özelliği kaybolmuş,sadece papaz yeri diye adlandırılan kısım özelliğini korumaktadır.Ayrıca kiliseye ait olduğu sanılan 2 m boyundaki sütun ve sütun başlıkları bulunmaktadır. Kilisenin kitabesi bulunmamaktadır. Köy halkı tarafından Cami olarak kullanılmaktadır.

ÇAKALLI KİLİSESİ

Yapı Dumanlı Köyünün Merkezinde yer almaktadır.09.85x13.30 m boyutlarında dikdörtgen bir alan üzerine üç nefli ve bazilikal planlı olarak inşa edilmiştir. Biri batıdan diğeri güneyden olmak üzere yuvarlak kemerli iki girişi bulunmaktadır. Güney girişi üzerine yonca biçiminde hac motifi işlenmiştir. Işıklandırma dengeli bir biçimde yan duvarlara ve apsislere yerleştirilmiş pencerelerle sağlanmıştır.Kilisenin yapım tarihi 1878’dir. Frekso izlerine sık sık rastlanan kilisede kapı, pencere, taşıyıcılar, kemerler ve köşe taşları düzgün kaliteli kesme taş malzemeden, diğer beden duvarları ise 0.85 m kalınlığında kaliteli moloz taştan yapılmıştır.

TERZİLİ KİLİSESİ

Yapı Dumanlı köyü Terzili mahallesindedir. 09.10 x 11.66 m boyutlarında, dikdörtgen bir alan üzerine üç nefli bazilikal plan şemasında inşa edilmiş, orta nef yan neflerden daha geniş ve yüksek tutulmuştur. Biri kuzeyde diğeri güneyde olmak üzere 1.00 m genişliğinde, karşılıklı olarak yerleştirilmiş yuvarlık kemerli iki girişi bulunmaktadır. Batı duvarı arazi konumuna göre yüksekçe bir tepeye dayandırıldığı için batıdan giriş açılmamıştır. Apsis ve pastaporion hücreleri dışa taşkın yapılmıştır. Apsis 4.13 m genişliğinde ve 3.50 m derinliğindedir. Kilisenin üst örtüsü tamamen yıkılmış taşıyıcılardan sadece bir sütun kalmış malzeme yöredeki kiliselerde kullanılan malzemeden oluşmuştur.Kilisenin kuzeydoğusunda bir martiryum bulunmaktadır.

ÇAKIRKAYA KİLİSESİ

Şiran İlçesi Çakırkaya Köyü Kozağaç Mevkiinde bulunan Çakırkaya Kilisesi Kaya Kütlesinin gayet itinalı bir işcilikle oyulması suretiyle meydana getirilmiştir.Doğu-Batı istikametinde sıra destek sütunuyla üç nefe ayrılmıştır.Payeler arasında kalan dört sütunun meydana getirdiği kare bölümü örten kubbeli tonoz pandantifli olarak kullanılmıştır.Ana ve yan apsislerde nişleri bulunan kilisenin batı duvarındaki iki sıra niş dizisi ise ahşap bir galerinin daha önceleri var olduğunun izlenimini vermektedir.Normal mimari unsurlarla yapılan Çakırkaya kilisesinin batısında dikdörtgen planlı apsisinde üç büyük niş bulunan bir şapel mevcuttur.Kayalıklar üzerinde ana kayaya oyulmuş üç nefli ve yanında küçük bir şapeli bulunan kaya kilisesidir.

ORTA MAHALLE KİLİSESİ

Yapı, Kürtün İlçesi,Yaylalı Köyü Orta mahallesindedir.5 genden oluşan tek apsisi,benzer kiliselerden farklılık arz etmektedir.Tek nefli, üçgensi örtülü çatısı ve mazgal pencerelerinin azlığı yörede kış aylarının soğuk oluşuyla ilintilidir.Yapının köşeleri ve kapı girişi düzgün yontma taşla,diğer kısımları ise moloz taşla örülüdür.

GÜNBATUR KÖYÜ KİLİSESİ

Şiran İlçemiz Günbatur Köyünde olan yapı,6 metre yüksekliğinde 11 metre boyunda 9.5 m.eninde inşa edilmiş olup,güney kısmına bakan kilise kapısı daha sonra kapatılarak taşla örülmüştür.Kiliseye ait papaz yeri kaldırılmıştır.Köy halkı tarafından daha sonra Cami olarak kullanılmaktadır.

AŞAĞI MEZERA ŞAPELİ

Tek nefli Şapelin batı cephesi moloztaş, diğer cepheleri kesme taş ile yapılmıştır. Üst örtüsü tahrip olmuş ,yapı; 3.70x3.00 metre ebatlarındadır.

CİNGANLI KİLİSESİ

Merkez Dumanlı Köyü Köyünde bulunan Kilise Santa yerleşiminin en alt kesimindedir. Bazilikal dikdörtgen bir alan üzerine üç nefli bazilikal plan şemasında inşa edilmiştir. Orta nef yan neflerden daha geniş ve yüksektir. Tek girişi batıdan sağlanmış olup, girişin üzeri yuvarlak kemerlidir. Neflerini dikine geçen beşik tonozun kuzey bölümü sağlamdır. Kilisenin taşıyıcıları ve tavanı çökmüştür. Kapı, pencere, taşıyıcılar ve kemerler düzgün yontma taştan diğer kısımlar ise moloz taştan yapılmıştır.

KROM KİLİSESİ

Yapı,Yağlıdere Köyü sınırları içerisindedir.Yan duvarları ve örtüsü yıkık vaziyette olan Kilisenin ön duvarı ve girişi sağlam vaziyettedir. Dikdörtgen bir alan üzerine üç nefli bazilikal plan şemasında inşa edilmiştir.

ÇEVREPINAR KÖYÜ KİLİSESİ

Şiran İçlisi Çevrepınar Köyündedir. Şiran-Gümüşhane yolunun batısında 12.5 eninde 10 metre boyunda 4 ana sütun üzerine oturtulmuş, ana kubbede buna bağlı küçük sütunlar ile 6 adet kubbesi bulunmaktadır.Sütün başlıkları geometrik desenlerle şekillendirilmiş sütunlar kurşun eritilerek üst,üste konulmuştur.Yapının ses yankısının sağlanması için ana kubbede karşılıklı küpler konularak ses dizaynı sağlanmaya çalışılmıştır.Kilise giriş kapısı işlemeli olup, Papaz yeri diye anılan kısım harap olmakla birlikte özelliğini korumaktadır.

OLUCAK (İMERA) VADİSİ KİLİSESİ

Yapı, Olucak (İmera) Köyünün yaklaşık 2 km. güneyinde yüksek bir dağın yamacına kurulmuştur.Kapının üzerinde sivri kemerli alınlık,içerisindeki kitabede kök boyalarla yazılmış,1885 tarihi okunmaktadır.9.80x4.50 m. Boyutlarında tek nefli bir kilisedir.tek apsisi dışa taşkın olarak yapılmış,içten ve dıştan yarım yuvarlak olarak düzenlenmiştir.Apsisde bir mazgal pencere açılmış,kuzey doğusunda iki,güney doğusundada bir niş bulunmaktadır.yapının tek girişi batıdan olup,yuvarlak kemerlidir.Üzerinde bir pencere açıklığına yer verilmiştir.

KIZLAR MANASTIRI

Yapı, Kürtün İlçesi Yaylalı Köyündedir. Üçgensi çatısı tabiat şartlarına bağlı olarak yıkılmıştır. Tek nefli,tek apsislidir. Yöre kızlarının eğitim ve ibadet amaçlı olarak kullandıkları bir manastırdır. Manastır çevre duvarlarıyla avlu içerisine alınmıştır.

DERE MAHALLESİ KİLİSESİ

Yapı, İlçenin 30 km. güney batısında dere mahallesinde tek nefli,kilise üzerine büyük bir kaya kütlesi düştüğü için üst örtüsü yıkılmış durumdadır.6.93x4.96 boyutlarındadır.

YAYLIM KÖYÜ KİLİSESİ

Yapı, Köse İlçesi yaylım Köyü Merkezindedir.Üç apsisli, üç neftli, dört sütunlu kilise giriş kapısı dahil,orjinalliğini muhafaza etmektedir.Beşik tonozlu örtülüdür. Kilise içerisinde yangın çıktığından fresko tekniğinde yapılmış bazı resimler yok olmuştur. Bu fresklerden geriye Meryem ana figürleri kalmıştır.Kilisenin bütün duvarları yontma taşla yapılmıştır.

HEGİOS İOANNES MANASTIR KİLİSESİ

Yapı,Çatal Kayanın hemen altında yer almaktadır.1819-1832 yıllarında onarılarak freskolarla süslenmiştir. Yapı tek nefli bir plana sahiptir.Üstünü örten beşik tonosların izi mevcuttur. Güney duvarında,pencere aralarında ve yarım payeler üzerinde tespit edilen sahneler,konuları bakımından ilgi çekicidir. Filizler (Şerit) halindeki sahnelerden, en alt sıra oldukça bozulmuştur.Sadece başlardaki haleler kalmıştır.İkinci filizde kilisenin ileri gelenleri tasfir edilmiştir.Figürlerden birisi Aziz Hermogenes’tir.Elinde yuvarlak ve kubbeli bir yapının maketini tutmaktadır.3. firizde Genesis(İsanın doğumu) kompozisyonu,2. yarım paye üzerinde Aziz Simeon Stylites’in tasfiri,2.sathi kemerde Hz.İsa’nın din adamlarıyla münakaşası ve Sameryalı kadınla kuyu başındaki sohbeti görülür.

YİTİRMEZ KİLİSESİ

Yapı, Merkez Yitirmez Köyündedir. Üç apsisli olup,biri yıkılmıştır. Beşik tonozla örtülü olup,orijinal sütun gergileri bulunan, hepsi taştan yapılı altı sütunu , 11 mazgal penceresi olan ve yer,yer fresk izlerine rastlanmaktadır.

DEMİRKAPI KİLİSESİ

Yapı, Torul İlçesi Demirkapı Köyü Ünalan(Emrük) Mahallesinde bulunmaktadır.18.yy’ın ilk yarısında yapılan kilise beşik tonozla örtülü olup, çevresi ise duvarlarla çevrilidir.

PANAGHİA (MERYEMANA) KİLİSESİ

Büyükçit Köyü Vadisinde Çit deresinin sol tarafındaki yamaç üzerindedir.Manastıra ana yoldan ayrılan bir köprüden geçilerek patika bir yolla ulaşılmaktadır. Manastır Yüksek duvarlarla çevrili avlunun içindedir.Manastırı ilk kez 890-900 tarihleri arasında üç keşişin kurduğu bilinmektedir..Daha sonra Trabzon Komnenosları döneminde ve 19.yy da onarılmıştır.12.50x8.60 metre boyutlarındaki yapı ortada merkezi Kubbe, şapeli köşelerde birer küçük kubbeli tonozla örtülüdür.Plan üç nefli bir bazilikanın karışımı gibidir.Daire biçimi üç apsisi vardır.Duvarlar yalancı kemerlerle üç bölüme ayrılmıştır.Kemer ortalarına büyük birer pencere açılmıştır. Manastırın Kuzeydoğu köşesindeki şapel dikdörtgen planlıdır.Apsisin nişinde Bizans döneminden freskler vardır.

HAGİOS THEODOROS KİLİSESİ

Eski Gümüşhane’de bulunan en eski kilisedir.1480 ‘de madenciler tarafından yaptırılmıştır.1702 yılında kısmen onarım görmüştür.Üç nefli bir bazilika şeklindedir. Apsislerin (Mihrap) kısmı kısmen kaya içindedir.Beşik tonozları çökmüştür.

SURP KARABET KİLİSESİ

Yapı, Süleymaniye Mahallesinde oılup,Ermeni kilisesidir.Çift meyilli çatısında yer alan kubbesiyle daha çok İmera(Olucak) Köyü Manastır kilisesiyle benzerlik göstermektedir.

GÜNEŞLİ MAHALLESİ KİLİSESİ

Yapı,İlçeye 8 km.mesafede Altınpınar beldesinin Güneşli mahallesindedir.8.47x6.05 metre ölçülerinde tek nefli,tek apsislidir.Kiborion girişli kilisenin güneyinde tek girişi bulunmaktadır.Kilisenin hemen yanı başında 3.27x2.53 metre ölçülerinde bir şapelde bulunmaktadır.

MANAMATLI MAH.ŞAPELİ

Yapı, Torul Uğurtaş Köyü Manamatlı Mahallesinde bulunmaktadır. Tabiat Şartlarına bağlı olarak tahrip olan şapelin Yan duvarları ayakta kalmıştır.

KARACA (MASURA) MAH. KİLİSESİ

Yapı, Torul İlçesi Cebeli Köyü, Karaca (Masura) mahallesindedir. Kilisenin tek nefi, beş genli bir apsisi, 2 mazgal penceresi vardır. Giriş kapısı güney cephesinde düzgün yontma taşla, diğer kısımları moloz taşla örgülüdür. Kilise beşik çatılıdır.

KÜPÇÜLER (AĞRIT) MAH.KİLİSESİ

Yapı, Torul İlçesi Cebeli Köyü Küpçüler (Ağrıt) mahallesindedir.iki apsisi mevcut olup,birisi yıkılmış durumdadır. Yapı Yığma moloz taşla örülmüş,kalın harç kullanılmıştır. Tavan örtüsü diğer kiliselerden farklı olup, altı genli ikinci bir geçişle tamamlanmıştır.

MERYEM ANA KİLİSESİ

Yapı, Kürtün İlçesi Yaylalı Köyü Meryemana Mahallesindedir. Tek apsisli, tek nefli ,düzgün yontma taşlarla örülmüş yapı, üçgensi dik çatıyla örtülmüştür. Kilisenin hemen doğusunda yapı bitişiğinde orijinal kemerle geçişi yapılan bir mahsen bulunmaktadır.Güney tarafında 5 metre mesafede ise tabiat şartlarına bağlı olarak tahrip olmuş kilise çeşmesi bulunmaktadır.Benzer kiliselerden farklı olarak girişi güneydendir.

İŞHANLI KİLİSESİ

Yapı,Dumanı Köyü İşhanlı Mahallesindedir. 10.15X12.54 m boyutlarında, dikdörtgen bir alan üzerine üç nefli bazilikal plan şemasında inşa edilmiştir. Biri batıda diğeri güneyda olmak üzere yuvarlak kemerli iki girişi bulunmaktadır. Güneyde bulunan kapı 1.23 m açıklığa sahip olup, aynı zamanda ana girişi olarak kullanılmış ve dıştan kemer alınlığa bir hac motifi işlenmiştir. Doğu cephesinde yer alan apsis 4.72 m genişliğinde ve 3.74 m derinliğinde olup, üç mazgal penceresiyle birde nişi bulunmaktadır. Apsisin her iki yanında bulunan 2.10 m genişliğinde ve 2.00 m derinliğinde pastaphorion hücrelerinde ise birer pencere açılmıştır. Üst örtüsü ve taşıyıcıları tamamen yıkılmıştır. Önemli yerlerde düzgün yontma taş diğer kısımlarda ise 0.85 m kalınlığında moloz taş kullanılmış.

BİNATLI KİLİSESİ

Yapı, Dumanlı Köyü Binatlı Mahallesindedir. 08.70X12.00 m boyutlarında dikdörtgen bir plan üzerine üç nefli bazilikal plan şemasında inşa edilmiştir. Biri batı,diğeri güney cephesinde olmak üzere iki girişi bulunmaktadır. Güney girişi üzerinde kabartma olarak bir hac motifi işlenmiştir. Bu cephede üst seviyede açılmış üç pencere bulunmaktadır. Doğu cephesinde apsis ve pastaporion hücreleri dışa taşkın olarak yapılmış, kilise fresko süslemeleri yoğunlukla kullanılmıştır. Yörede ayakta kalan tek kilisedir. Kapı,pencere,taşıyıcılar,kemerler ve köşeler düzgün kaliteli kesme taş malzemeden yapılmıştır.beden duvarları ise moloz taştan yaklaşık 0.80 ile 0.90 m. Kalınlığında örülmüştür.Kilise beşik tonozla kaplıdır.

VANK KİLİSESİ

İl Merkezinden Gözeler köyüne giderken Vank Köyündedir.Yapı dikdörtgen planlı ve ortasında merkezi kubbesi bulunmaktadır.Ancak Bizans döneminde yapıldığı sanılmaktadır.Yapının duvarları ve çatısı sağlam durumdadır.Ancak iç duvar düzeyleri yıpranmıştır.

HAGİOS GEORGİOS MANASTIR KİLİSESİ

Şehir Merkezine 6 km uzaklıktaki Merkez Hutura köyüne giderken yolun sağında, tepe üstündedir.14. yy’ın ilk yarısında Trabzon Prensi Aleksios Komnenos yaptırmıştır.Kilise 1509’larda keşiş Ananias ,1624’te Georgios Stratilatis’çe onarılmıştır.Ayrıca Sultan ll.Abdülhamit döneminde onarıldığını gösteren yazıtı vardır.Yunan hacı planında kubbeyle örtülü bir yapıdır.Apsis önüne yerleştirilen birer payeyle doğu-batı yönünde uzama gösterir.Hac kolları beşik tonoz örtülüdür.Ana ve yan yüzler yarım sütüncelerle üç bölüme ayrılmış,bu bölümlere yuvarlak kemerli pencereler açılmıştır.Batı yönünde ortada üstü kapalı sütunlu ana giriş vardır.Yapı, bitki (üzüm,kıvrık dal,palmiye),halat,ejder motifleri ile bezelidir.Pencere üstlerinde İsa’nın monogramları ve Hagios Georgios’un simgeleri işlenmiştir.Günümüzde üst örtüsü yıkılmıştır.

ATALAR KİLİSESİ

Torul İlçesi Atalar Köyü Aydınlar Mahallesinde bulunan Kilise İlçeye 27 km mesafededir.Duvarları düzgün kesme taştan ve moloz taştan yapılmıştır. Üzeri ise beşik çatılı olarak inşa edilen Kilise günümüze kadar sağlam bir vaziyette gelmiştir.Girişi batı cephesinden olan kilisenin hemen giriş kapısının üzerinde demir parmaklıklı 75x50 cm ebatlarında bir ışıklandırma penceresi,doğusundaki cephede iki adet küçük parmaklı pencere,güney kısmında ise üç adet 75x50 cm ebatlarında ışıklandırma penceresi mevcuttur.Kilisenin tavanında ve duvarlarında fresk resimler mevcuttur.Sütunları bir birine bağlayan orijinal gergiler halen mevcuttur.

HEGİOS STEPHONOS KİLİSESİ

Yapı Süleymaniye Mahallesindedir.19.yy’da tamir gördüğü bilinmektedir.Benzerleri gibi 3 nefli bir basilika gibidir.Evvelce çift meyilli bir çatı ili örtülüydü. Küçük şapeli güneyinde yer almaktadır.İç ve dış taraftan yuvarlak apsisleri ve kuzey batı duvarları iyi durumdadır.Duvarlarda bazı fresko kalıntıları vardır.Orjinal yapıları eski olmakla beraber eski Gümüşhane kiliseleriyle benzerlik göstermektedir.Bu benzerlik Torul Gülaçar manastır kiliselerinde görülmektedir.Trabzon Nakip Cami planı ve örtü sistemiyle benzerlikler arz etmektedir.

SÖĞÜTELİ KİLİSESİ

Kürtün İlçemiz Söğüteli Köyünde mevcut olan yapı,İlçe Merkezine 36 km mesafededir.Yaklaşık 400 yıllık olduğu tahmin edilen yapı Bizanslılar ve Rumlar tarafından kullanıldığı bilinmektedir.Klasik kilise yapısında taştan örmedir.

KİRAZLIK (ANDON) MAH.ŞAPELİ

Yapı, İlçeye 12 km.mesafede Güvenli Köyü Kirazlık (Andon) mahallesindedir.5.40x3.58 boyutlarında tek nefli beşik tonuz örtülü Şapelin kuzeyinde üç pencere,apsisinde bir mazgal pencere bulunmaktadır.

MUZARAS KİLİSESİ

Mescitli Köyü yakınındaki eski Rum yerleşimi olan Muzaras Köyü kilisesidir.Kilise yerleşimin ortasındadır.Yapı,dikdörtgen planlıdır.yan duvarları sağlam olup,çatısı tahrip olmuştur.Tek apsisli,tek neftli olup,yöredeki diğer kiliselerle benzerlik göstermektedir.

BAŞ HAVİYANA KİLİSESİ

Yapı,İlçeye 12 km. mesafede Güvenli Köyü düzler mevkiinde bulunmaktadır.Kuzey kemsi mezarlık olarak kullanılan kilise üç nefli bazilikal planlıdır.Tahribata uğramıştır.

PİŞTOVLİ KİLİSESİ

Yapı Dumanlı Köyü Piştov mahallesinde bulunmaktadır. 17.00x13.00 m boyutlarında, dikdörtgen bir alan üzerine üç nefli bazilikal plan şemasında inşa edilmiş, orta nef yan neflerden daha geniş ve yüksek tutulmuştur. Biri kuzey diğeri güneyde olmak üzere yuvarlak kemerli iki girişi bulunmaktadır. Kuzey girişi kiborion tarzında düzenlenmiş ancak günümüze bu kiborion girişin sadece bir sütunu gelebilmiştir. Girişin hemen üzerinde hac işareti işlenmiştir. Apsis ve pastaporion hücreleri doğu cephesinde yapılmış her birine birer yuvarlak pencere açılmıştır. Kuzeyinde dört mazgal pencere bulunan kilisenin yapı içerisindeki sıva kalıntıları üzerine fresko resimleri işlenmiş bunlardan günümüze bazıları ulaşmıştır. Yapının kuzeydoğusunda bir çeşme vardır.

ZURNACİLİ-1 KİLİSESİ

Yapı Dumanlı Köyü Zurnacili mahallesi içindedir. 12.80x16.80 m boyutlarında, dikdörtgen bir alan üzerine üç nefli bazilikal plan şemasında inşa edilmiş, orta yan neflerdan daha geniş ve yüksek tutulmuştur. Biri batı diğeri de güneyde olmak üzere yuvarlak kemerli iki girişi bulunmaktadır. Bunlardan güney girişi ana giriş olarak kullanılmış girişin her iki tarafına sütunceler konulmuş ve üzerine hac motifi işlenmiştir. Kilisenin batıda ve doğuda üç doğu ve kuzeyde ise dörder penceresi bulunmaktadır. Apsisi ve pastaporion hücreleri dışa taşkın yapılmış her birine birer pencere açılmıştır. İç kısmında sıvalar üzerine işlenmiş dini motifler taşıyan presko izlerine rastlanmaktadır. Diğer kiliselerde olduğu gibi düzgün yontma taş ve moloz taşlar kullanılmıştır.

KALİS KİLİSESİ

Kilise, Torul İlçesi Kocadal Köyü Kalis Mahallesinde bulunmaktadır. Tek apsisli,tek neftli, giriş kapısı ve köşe taşları düzgün yontma taştan örülmüş diğer kısımlar ise moloz taştan yapılı, beşik tonoz örtülüdür.

IŞIK DERE KİLİSESİ

Yapı, Merkez Tekke Köyünün Işıkdere Mahallesinde bulunmaktadır.Dikdörtgen planlı,tek apsisli,beşik tonozlarla örtülü ve Çit deresi kiliseleriyle benzerlik göstermektedir.

ARILI KİLİSESİ

Yapı, Torul İlçesi Arılı Köyündedir. Tek apsisli,tek neftli, üç mazgal pencereli kilisenin köşe duvarları düzgün yontma taşla diğer kısımları moloz taşla örülmüş ve üst çatısı beşik tonozla örtülmüştür.

PANAGHİA KİLİSESİ

Kısmen kayadan inşa edilen kilisenin kuzey ve batıdan taç duvarlarla çevrilmiştir.Bir basilika gibi doğu-batı yönünde uzayan bu yapı tek nefli bir plana sahiptir.Üstü muhtemelen beşik tarla örtülü idi.Süleymaniye deresinin sol yakasında Fahri GÜMÜŞELİ evinin 50 metre arkasındadır.

BAŞ (CAMİ) MAH. KİLİSESİ

Yapı, Kürtün İlçesi Yaylalı Köyü Baş Mahallesindedir. Kilisenin avlusunun çevre duvarları orijinal şekliyle ayaktadır.Üç nefli olup,beşik tonozla örtülü,üç apsis ve dört sütun üzerine yapılıdır.Yontma taşla yapılan eserde yoğun fresk izlerine rastlanmaktadır. Sütunlar arası gergi izlerine rastlanmaktadır.

PANAGHİA KİLİSESİ

Kısmen kayadan inşa edilen kilisenin kuzey ve batıdan taç duvarlarla çevrilmiştir.Bir basilika gibi doğu-batı yönünde uzayan bu yapı tek nefli bir plana sahiptir.Üstü muhtemelen beşik tarla örtülü idi.Süleymaniye deresinin sol yakasında Fahri GÜMÜŞELİ evinin 50 metre arkasındadır.

AŞAĞI DERE KİLİSESİ

Yapı, Torul İlçesi Zimera (Atalar) Köyü Aşağı Mah.dere içerisindedir. Tek apsisli,beşik tonozla örtülü,tek neflidir.

KOPUZ KÖYÜ KİLİSESİ

Yapı, İlçenin 36 km.güneybatısındaki Kopuz Köyünün Kuzeyinde,dağın yamacında yapılmıştır.5.15x9.90 ebatlarında moloztaş malzeme kullanılan yapının tek nefli üst örtüsü yıkık girişi kuzeydendir.Üç pencereli kilisenin duvar köşelerinde kemer konsolları bulunmaktadır.19.yy özelliklerini yansıtmaktadır.Kilise Bu günkü yerleşimin dışındadır. Kilisenin etrafında yerleşim kalıntıları halen mevcuttur.

GÜZELOLUK KÖYÜ(BAŞ MAH.) KİLİSESİ

Yapı,İlçenin 32 km.güneybatısında Güzeloluk Köy Merkezindedir.Yapı üç nefli bazilikal planlıdır.Son derece sağlam olan kilisenin içi fresko süslemelidir.8.80x5.10 ebatlarındaki kilisenin güney ve kuzey cephelerinde üçer pencere bulunmaktadır.Kiborion girişli kilisenin üst örtü sistemi kayaların plaka şeklinde kesilerek oluşturulmuştur.İç mekanın ortasında İsa tasviri ve dört İncil yazarının isimleri ve sembolleri yer almaktadır.Apsis ve yan apsisler içten ve dıştan yarım yuvarlak olarak düzenlenmiş üzerlerine birer mazgal pencere açılmıştır.Kilisenin tek girişi güneybatı cepheden açılmış ve kapının içten kemeri arasına kitabesi yerleştirilmiştir.

MESEHOR KİLİSESİ

Yapı, Torul İlçesi Harmancık Köyü Mesehor mevkiindedir. Dikdörtgen planlı,Beşik tonoz örtülü,dokuz mazgal pencereli olup, çatı tabiat şartlarına bağlı olarak tahrip olmuştur. Giriş kapısı batıda olup,düzgün yontma taşla yapılmış,alınlığı kemer şeklinde,diğer kısımları yığma moloz taş arası kalın harç tabakasıyla sıvanmıştır. Yapının 100 metre güneyinde yıkık vaziyette şapeli mevcuttur. Şapel içinde yoğun fresk izlerine raslanılmaktadır.

YAYIKCILAR MAH.KİLİSESİ

Yapı, Torul İlçesi Gümüştuğ Köyü Yayıkçılar Mahallesindedir. Kilisenin bulunduğu alan geniş çevre duvarlarıyla hisar içerisine alınmıştır.Hisar içerisinde kilise-konut evi-wc-giriş kapısı ve Rumlar tarafından dikilen 6 adet küp armudu halen mevcuttur. Kilise planı Olucak (İmera) Köyü Kilisesiyle benzerlik göstermektedir.Giriş kapısı düzgün yontma taştan yapılmış olup, orijinal yapısını halen korumaktadır.

ŞİŞE(ÇENGELLİ) MAH.KİLİSESİ

Yapı,Torul İlçesi Cebeli Köyü Şişe (Çengelli ) Mahallesindedir.Kilise çevresi duvarlarla avlu içerisine alınmış olup,sütun başlıkları fresko tekniğinde süslenmiş,9 mazgallı penceresi,4 sütunu,3 adet içten ve dıştan yarım yuvarlak apsisi,3 nefti vardır.beşik tonozla örtülü yapının yoğun fresko izleri günümüzde de görülmektedir.Sütunları bir birine bağlayan orijinal gergiler sağlam olup,sütunlardan tavana geçiş kemerlerle sağlanmıştır.

ALINYAYLA (MACARA) KÖYÜ KİLİSESİ

Yapı, Torul İlçesi Alınyayla (Macara) Köyünde bulunmaktadır. 18.yy’ın İlk yarısında yapılmış olup, diğer kiliselerden farklı olarak dik çatıyla örtülmüştür.Köşeleri düzgün yontulmuş köşe taşlarla diğer kısımları moloz taşlarla örülmüştür.

KARŞIYAKA MAH.MERYEMANA KİLİSESİ

Yapı, İl Merkezine 6 km.mesafede Hurda (Alemdar) köyü Karşıyaka mahallesindedir.Titabesi mevcut olan kilise üç apsisli,tek nefli dir. Köşe duvarları düzgün kesme taşla,diğer kısımları moloztaşlarla örülmüştür.Yöredeke diğer kiliselerle benzerlik göstermektedir.

KAYADİBİ MAH.KİLİSESİ VE KONUTU

Yapı, Torul İlçesi Demirkapı Köyü Kayadibi Mahallesindedir. 18.yy’ın ilk yarısında yapılmıştır.Beşik tonoz örtülü,tek apsislidir.Yöredeki diğer kiliselerle benzer özelliklere sahiptir.Hemen yanında kilise görevlisinin konutu yer almaktadır.

HIDRELLEZ MAH.KİLİSESİ

Yapı, Torul İlçesi Demirkapı Köyü Hıdrellez Mahallesinde bulunmaktadır.18.yy yapımı oulp, Beşik tonozla örtülü ve tek apsislidir. Giriş avlusu kemerleri düzgün yontma taşlarla yapılmış olup,diğer kiliselerden farklıdır.Bu farklılık coğrafi şartlardan kaynaklanmaktadır.

MANAT KİLİSESİ

Yapı,Torul İlçesi Gülaçar Köyündedir. Üç apsisli,üç neftli,üç apsisinde üç mazgal penceresi bulunmakta olup, Kilise giriş kapısı düzgün yontma taştan,diğer bölümleri moloztaştan örgülü olan kilise beşik tonoz örtülüdür.

AYVALOS KİLİSESİ

Yapı, Mescitli Köyünden Arnavutlu Yaylasına giderken yolun hemen sağındadır.Küçük dikdörtgen planlıdır. Üzere beşik tonozlo örtülü olup, üzerinde iki adet çam ağacı büyümektedir.Tek neftli,tek apsisli, güneyinde üç adet mazgal pencere vardır.İç duvarlarda yoğun fresk izleri görümlüktedir. Kapısı düz olup,üzerinde beşik tonozlu alınlığı vardır.

AYMUHAL (GÜNDOĞDU) MAH. KİLİSESİ

Yapı,Demir Kaynak Köyü Gündoğdu Mahallesindedir. 1901 tarihinde yapılmıştır Beşik Tonozla örtülü yapı,üç neft, tek apsis,ve yedi pencerelidir. Kilise iki kısımdan oluşmakta olup,birisi giriş avlusu, ikincisi iç mekandır. Sütunlar gergilerle güçlendirilmiş olup, avlunun orijinal kemer geçişleri hala ayaktadır.

SARIUN MAH.KİL.KROM VADİSİ

Yapı, Yağlıdere Köyü Krom Vadisi Sarıun mahallesindedir. Üç apsis, üç neft, bir büyük, üç küçük mazgal pencerelidir. Giriş kapısının hemen üzerinde diğer kiliselerden farklı olarak hac işareti mevcuttur.Yöreye hakim bir tepe üzerinde yer alan yapının tavanı çökmüştür.

UĞURTAŞ KÖYÜ KİLİSESİ

Yapı Torul İlçesi Uğurtaş Köyündedir.Altı stunlu,üç nefli ,üç apsisli ve ondört mazgal pencereli eser beşik tonoz örtü üzerine altı penceresi bulunan altıgenli bir kubbe geçişi ile tamamlanmıştır. Kubbesi tabiat şartlarına bağlı olarak bir bölümü yıkılmıştır.İç Stunları gergilerle desteklenmiş,kemerli geçişlerle de tamamlanmıştır. Giriş kapısı orjinalliğini korumaktadır.

ALPULLU MAH.KİLİSESİ-2

Yapı, Torul İlçesi Uğurtaş Köyü Alpulu mahellesindedir. Üç apsisli, üç neftli ve beşik tonozla örtülüdür. Giriş kapısı orjinalliğini halen korumktadır. Köşeleri yontmataş, diğer kısımları ise moloztaşlarla örülmüştür.

KARAAĞAÇ MAH.KİLİSESİ

Yapı, Merkez Yağlıdere Köyü Karaağaç Mahallesindedir.Girişi orjinalliğini halen korumaktadır. Köşeleri düzgün yontma taşla diğer kısımlar moloz taşla örgülüdür.Yapı beşik tonozla örtülüdür.

KROM VADİSİ ZEMBELEK KİLİSESİ

Yapı, Yağlıdere Köyü Krom Vadisindedir. Düzgün yontma taşla yapılmıştır. Dikdörtgen planlı yapının beşik tonozlu örtüsü çökmüştür.

 

[bakunin]

KONAKLAR


AHMET KAYA EVİ

Yapı Zemin kat+l kat olarak inşa edilmiştir.Zemin kattaki kışlık odaları,ahır ve kiler bulunur.Yapının Kuzey Cephesi sağırdır.Küçük boyutta iki havalandırma penceresi bulunmaktadır.1. kat sofa etrafındaki odalardan ve mutfaktan oluşur.Yapı kırma çatılı olup, üzeri saç saçak altı ise ahşap kaplamalıdır.

RAFET ÇUBUKÇU EVİ

Süleymaniye Mahallesinde geniş bir bahçe içerisinde, doğu-batı yönünde inşa edilen yapı 2(iki) katlı olarak inşa edilmiştir.Dikdörtgene yakın bir plan şemasına sahip evin zemin kat duvarlarında taş malzeme 1. kat duvarlarında ise ahşap çatkılar arasında kerpiç malzeme kullanılmıştır. Doğu cephede zemin kata girişi sağlayan kapıya, kesme taşlardan yapılmış çift yönlü yedi basamaklı merdiven aracılığı ile ulaşılır.Zemin katta iç Sofa etrafında Kış odalarına ve kilere yer verilmiştir.Kırma çatılı yapının 60cm genişliğindeki saçak sistemi Cumba kısmında kademeli olarak ve daha taşkın bir şekilde yapılmıştır.

AHŞAP KÖY ODALARI

Ahşap Köy odaları Sarıçiçek Köyü, yerleşim alanının içindedir. 2 (iki) adet ev vardır.Evlerin her ikiside kesme taştan, kare planlı olarak yapılmıştır.Ahşap aksamlar ise ustalar tarafından yapılmıştır.Ahşap odalar hacı Ömer Ağa tarafından,rivayete göre,Arhaviden veya Çaykaradan getirilen ustalara yaptırılmıştır.Birinci yapının cephesinde 2(iki)’şer pencere olup, pencereler yuvarlak kemerlidir. İkinci evin ise tek cephesi açık olup, üç tane küçük ve dikdörtgen penceresi vardır. Her ikisinin de girişinde bir sofa ve sofadan da tek bir odaya giriş vardır.Odaların içi ahşap süslemelerle bezenmiştir.Ahşap işlemeler oldukça ilginç bir örnek niteliğindedir.Ahşap işlemeler bitkisel ve geometrik motiflidir.Tavan ahşap işlemeli ve ortası kabartmalı göbeklidir.

ABDİ BEY KONAĞI

Merkez İnönü Mahallesinde geniş bir bahçe içerisinde yer almaktadır. Dikdörtgen planda Zemin+1 kat olarak inşa edilmiştir.

AYKUT SAN EVİ

Hükümet Caddesiyle Atatürk Caddesinin kesiştiği alanda yer alan yapı,zemin+2 katlıdır.Ahşap çatkı arası dolgu tekniğiyle inşa edilen yapının üzeri sıvalıdır.Alt katlar dükkan üst katlar işyeri olarak kullanılmaktadır.Ana cephesinin 1.katında 4 adet çıkma yer almaktadır.

HİKMET,MAHMUT SAN KARDEŞLER EVİ

Yapı,bahçe içerisinde zemin+1 kat ve çatı katı (Saçakaltı)bulunan yapı ahşap çatkı arası kerpiç dolgu tekniğinde inşa edilmiştir.Karnıyarık planlı yapı kırma çatılı ve eternit örtülüdür.Giriş Kuzey cephesinden ahşap çift kanatlı kapı ile sağlanmaktadır.Ortada bulunan yapının her iki yanında dikdörtgen formlu ikişer pencere açıklığı yer almaktadır.1.kat giriş üzeri çıkmalıdır.Çıkma iki ahşap dikme ile taşınmaktadır.Çıkma ön yüzünde iki yanlarda üçer pencere açıklığı yer almaktadır.Çatı katındada çıkma devam etmekte olup,aynı cephe düzenindedir.Çatı katı dışarıdan köşk oda olarak algılanmakta ise de servis mekanı olarak düzenlenmiştir.

İZZET ULVİ GÜNEŞ YÜCEL EVİ

Yapı, Kelkit İlçesi merkezindedir.Dikdörtgen planlı yapı 2 kat+saçak altı olarak inşa edilmiştir. 1.kat düzgün kesme taşla 2. kat ve saçak altı duvarları ise ahşap,çatkılar arasında kerpiç malzeme kullanılmıştır.1. kat giriş kapısı üzeri cumbalıdır. Kırma çatılı yapının saçak sisteme kademeli olarak düzenlenmiştir.

DİŞCİ TEVFİK KÜÇÜKÖMEROĞLU EVİ

Yapı, Merkez karaer Mahallesinde bulunmaktadır. Kare plan üzerine inşa edilen yapının tamamı düzgün yontma taşla tamamlanmıştır. Diğer sivil mimarilerden farklı olarak giriş üzeri cumbası taşla yapılmıştır. Kademeli olarak kırma çatı sistemiyle örtülmüştür.

ERDEMİR AKAGÜN EVİ

Eğimli bir arazi üzerine inşa edilen ev Bodrum kat,zemin kat,1.kat ve çatı katından oluşur.Kareye yakın bir plan düzeni göstermektedir.Güney-Kuzey yönünde inşa edilen yapının Gümüşhane evlerinin genel bir özelliği olan bahçesi vardır.Bodrum ve zemin kat taş malzeme,1.kat ve çatı katı ise kerpiç dolgu malzeme kullanılmıştır.Kırma çatılı olan evin taşkın ve kademeli saçak sistemi çatı ile son derece uyumlu olup, Gümüşhane evlerinin genel özelliklerini yansıtmaktadır.

NURETTİN YÜCE EVİ

Yapı topoğrafyaya uyumlu olarak inşa edilmiştir.11.katın girişinin üzeri cumbalıdır.Cumba altı ahşap dikmelerle desteklenmiştir.Çatı katı aynı düzende olup, cumba üzeri üçgen alınlıklıdır.Arka cephede(Kuzey) doğrudan çatı kata ulaşımı sağlayan merdivenler bulunmaktadır.Yapı kırma çatılı ve sac örtülüdür.

EROL KARABİBER-İBRAHİM ÖMÜRDAĞ EVİ

Yapı, iki katlı olarak inşa edilmiştir.Zemin kat,1. kat ve çatı katından oluşur.Yapıya giriş zemin katta ve ortada bulunan çift kanatlı ahşap kapılar aracılığı ile sağlanmaktadır.Köşk oda olarak algılanabilen ve yöresel dilde “saçakaltı” denilen yer servis mekanı olarak düzenlenmiştir.Yapının güneybatı cephesi bitişik nizamlıdır.kırma çatı ile evin üzeri sac tabakalarla örtülmüştür.

NURETTİN TUNA EVİ

İki katlı olarak inşa edilen evin zemin katında moloz taş, üst katlarında ise kerpiç malzeme ve ahşap kullanılmıştır.Güney cephedeki çift kanatlı kapı aracılığı ile yapıya giriş verilmiştir.Saçak altındaki dikdörtgen formlu yedi pencere açıklığı ile dairesel formlu iki pencere açıklığı dikkat çekmektedir.Yapı beşik çatılıdır.

ESKİ HÜKÜMET KONAĞI

Yapı, Kelkit İlçesi yeni hükümet binasının karşısındadır. Dikdörtgen plan üzerine inşa edilen binanın günümüzde yalnız birinci kat duvarları ayakta kalmıştır. Pencere ve kapı kısımları düzgün yontma taşla,diğer kısımları da moloz taşlarla yapılıdır.

İRFAN ÇİFTÇİ EVİ

Yapı, Merkez Cumhuriyet Caddesi üzerinde Diktörtgene yakın bir plan şemasında 2 kat+çatı katı olarak inşa edilmiştir.1.kat duvarları düzgün kesme taştan,2. kat duvarları ise ahşap çatkılar arasında kerpiç malzeme kullanılmıştır.İkinci kat ve çatı katı girişi arka cepheden sağlanmıştır. Ana caddede dükkan girişinin üzeri cumbalıdır. Ahşap dikmelerle taşınan cumbanın üzeri üçgen alınlıklıdır.

FAHRİ GÜMÜŞELİ EVİ

Süleymaniye Mahallesinde eğimli bir arazi üzerine doğu-batı istikametinde, dikdörtgen planlı olarak inşa edilmiştir. Zemin kat ve 1. kattan oluşan bir kat düzenlemesine sahiptir.Yapının zemin katı ahşap, hatıl arası moloz, l. Katı ise ahşap çatkılı kerpiç dolgu tekniğinde yapılmıştır.Her iki katta sıvalıdır.Yapıya Batı cephedeki çift kanatlı bir kapı ile giriş sağlanmıştır.Kapının üzerinde taşlığı aydınlatmak için yatay dikdörtgen formlu bir pencereye yer verilmiştir.Yan taraflarda ise birbirinden farklı form gösteren ikişer pencere bulunmaktadır.Zemin katta bulunan ahşap bir merdiven vasıtasıyla yapının birinci katına ulaşılır.1. kat Sofa ve etrafındaki odalardan oluşmaktadır.Kuzeyde wc ve banyoya yer verilmiştir.Semer çatı ile örtülen yapının çatısı saçak sistemi ile uyumludur,bağlantıları iyi sağlanmıştınr.

ALİ ERKAN EVİ

Geniş bir bahçe içinde eğimli bir arazi üzerine yapılan ev topografyaya uydurularak inşa edilmiştir.Zemin kat 1. kat ve çatı katından oluşan bir kat düzenine sahiptir.Zemin kat duvarlarına taş malzeme kullanılırken üst kat duvarları bağdadi tarzda inşa edilmiştir.Zemin kata Kuzey-Doğu cephedeki çift kanatlı kapı aracılığı ile girilmektedir.Çift kanatlı giriş kapısı üzerinde kapı ile aynı genişlikte demir parmaklıklı 2(iki)bölümlü bir pencereye yer verilmiştir.Kapının sağ kanadı üzerinde bulunan kapı tokmağı orijinaldir. Zemin katta taşlığın etrafında kış odalarına yer verilmiştir.Zemin katta bulunan ahşap bir merdiven aracılığı ile yapının 1.katındaki sofaya ulaşılır.1. kat; iç sofa etrafındaki odalar mutfak ve wc, banyo bölümlerinden oluşmaktadır.Çatı katına 1. katta bulunan ahşap bir merdivenle ulaşılır.Beşik yapılı çatının saçak sistemi dışarıya taşkın olarak kademeli şekilde düzenlenmiştir.

FAZLI YÜCEL EVİ

Yapı, zemin kat üzeri iki katlı olarak inşa edilmiştir.Yapının üç ayrı kapısı ile her kata ayrı,ayrı giriş sağlanmıştır.Zemin katın giriş güney cephedendir.1. katın girişi ise doğu cephesinden verilmiştir.Kırma çatılı yapının üzeri sac ile örtülüdür.

ERKAN KOCATÜRK EVİ

Yapı, Merkez Bağlarbaşı mahallesinde geniş bir bahçe içerisinde,Muammer KUTLUTAN’ evinin hemen arkasında yer almaktadır.Dikdörtgen plan üzerine Zemin+2 kat olarak inşa edilmiştir.Zemin kat düzgün kesme taştan, 1. ve 2. kat duvarları ise ahşap çatkılar arasında kerpiç malzeme kullanılmıştır.Yapı Gümüşhane evlerinde görülen genel özellikleri yansıtmaktadır.

HACI İMAM KONAĞI(ÖZDENOĞLU KONAĞI)

Yapı, bodrum kat+zemin kat+çatı katı olmak üzere üç katlı olarak inşa edilmiştir.Ahşap çatkı arası dolgu tekniğinde inşa edilmiş olup,üzeri sıvalıdır.Zemin katın arka kısımları taş duvar, ön kısımları ise kerpiç yığma duvar,1.kat dış duvarları kerpiçten yapılmış,iç duvarları ise çamur harçlı bağdadi tarzda yapılmıştır.Kapı pencereleri, doğrama,döşeme ve tavanlar ahşap, çatı dik beşik çatı olup, örtü sac kaplamadır.

MEHMET KARABEYOĞLU EVİ

Bahçe içerisinde zemin+2kat+çatı katlı yapı ahşap çatkı arası dolgu tekniğinde inşa edilmiş olup,üzeri sıvalıdır.Karnıyarık plan tipindeki yapı beşik çatılı Marsilya kiremit örtülüdür.Zemin katında servis mekanları yer almaktadır. 1.kat sahanlığının altındaki ahşap çift kanatlı kapıdan eve girilmektedir.2. kat giriş üzeri çıkmalıdır.2. kat ve çatı katında devam eden çıkmadaki cephe düzeni ayrıdır.Batı cephesinde 1. ve 2. katta 2 şer küçük, 2’şer de büyük boyutta olmak üzere 4’er pencere açıklığı, doğu cephesinde ise 1. ve 2. katlarda 3’er pencere açıklığı yer almaktadır.

HASAN FEHMİ ATAÇ KONAĞI

Hasanbey Mahallesinde Yetiştirme Yurdu alt tarafında geniş bir bahçenin içerisinde bulunmaktadır.Zemin kat+1 kat+çatı katı olmak üzere üç katlı olarak inşa edilmiştir.Güney-Kuzey istikametinde yapılan ev dikdörtgen planlıdır.Günümüzde bakımlı bir bahçe düzenlemesine sahiptir.Bina köşelerinde kesme taş kullanılmış,Tavanda ise ahşap kirişler vardır.Zemin kattaki taşlığa güney cephedeki çift kanatlı kapı aracılığı ile girilmektedir.Kapı üzerinde bulunan ve Gümüşhane evlerinin genel bir özelliği olan kapı tokmağı dikkat çekicidir.Yapının zemin katının tabanı özel olarak hazırlanmış kesme taşlarla döşenmiştir.Taşlıktan 1. kata ahşaptan yapılmış yarım döner merdivenle çıkılmaktadır.1. kat evlerin esas yaşama alanıdır.Çatı katına 1.kattan geniş bir çeyrek döner merdivenle çıkılmaktadır.Çatı beşik çatı olup,dışarıya 70 cm taşkındır.

ZEKİ KADİR BEY KONAĞI

Eski Gümüşhane’de Süleymaniye Camiinin güneyinde yer alır.Gümüşhane’nin Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi mebuslarından Zeki KADİRBEYOĞLU’na aittir.Yapı bir bahçe içerisinde kare plan üzerine iki katlı olarak yapılmıştır.Doğu-Batı istikametinde yapılan ev iç sofalıdır.Konağın cephe düzenlemesinde 19. yy. Türk konut mimarisinin özellikleri görülmektedir.Doğu ve Kuzey cephesindeki kitabelerde Kur’an-ı Kerim’den ayetler,dualar kalem işi süsleme ile yazılmıştır.

Kitabe ve Anlamı :

-En-nezâfetu mine-l îmân: ( Temezlik imandandır.

-Men mate garibe,fe-kad mate şahiden,sadaka resulullah : (Gurbette garip olarak ölen şehit olarak ölmüştür.Allah Resulü doğruyu söylemiştir.

-Ali : (Hz.Ali k.v), Hüve : (O Allah),Ya Fettah : (Ey kullarının kapalı işlerini açan Allah)

-İnna Fetehna leke fethan Mubina : (Biz sana apaçık bir fetih verdik)

-Allah,Muhammet, Ebu Bekir, Ömer, Osman


İBRAHİM ÖZDEN EVİ

İki katlı olarak inşa edilmiştir.Giriş güney yönde zemin katta ve ortada bulunan çift kanatlı ahşap kapılar ile sağlanmıştır.Topoğrafyaya uyumlu olarak inşa edilen yapının kuzey cephesinin çatısı yol seviyesindedir.

RAMİZBEY KONAĞI

Yapı zemin kat ve birinci kattan oluşur.Evin zemin katına doğu cephedeki çift kanatlı kapı ile girilir.Zemin kat taşlığın etrafındaki odalardan ve mutfaktan oluşur.1. kat her iki yandan çıkmalıdır.Çıkma ön yüzlerinde dikdörtgen formlu üçer pencere, ortada ise kemerli iki pencere açıklığı yer alır.Kırma çatılı yapının üzeri günümüzde sac tabakalarla kaplanmıştır.

İHSAN FAZLI ENKA EVİ

Yapı, Bahçe içerisindedir.Zemin kat+1 kat ve Çatı katında(saçakaltı)bulunan yapı ahşap çatkı arası dolgu tekniğinde inşa edilmiştir.Zemin katta ortada bahçeye açılan bir kapı kapının yanlarında ise formu sonradan değiştirilmiş birer pencere açıklığı bulunmaktadır.1. kat giriş üzeri çıkmalıdır.Çıkma yan yüzlerinde birer,ön yüzünde üçer pencere açıklığı yer almaktadır.Çıkma üzeri çatı katında belli bir dönem balkon olarak kullanılmıştır.Ortada bir kapı yanlarında birer pencere bulunmaktadır. Sokağa bakan penceresi iki katlıdır.Bu cepheden birinci kata doğrudan giriş vardır.Burada da ortada bir kapı,yanlarda ikişer pencere açıklığı, giriş üzerinde de çatı katına ait balkon yer almaktadır.Çatı katıda birinci katla aynı düzendedir.Karnıyarık planlı yapı kırma çatılı ve eternit örtülüdür.

ŞAHBENDEROĞLU KONAĞI

Bahçe içerisinde zemin+1 katlı yapı,ahşap çatkı arası kerpiç dolgu tekniğinde inşa edilmiş olup, üzeri sıvalıdır.Yapıya giriş ise doğu ve güney cephelerde bulunan iki ayrı kapı ile sağlanmaktadır.Esas giriş doğu cephesinde olup,zemin katında ortada çift kanatlı kapı,kapının solunda iki pencere açıklığı bulunmaktadır.Yapının her yerinde ahşap ve kalem işi tarzında çeşitli süsleme unsurları görülmektedir.

Kitabe ve Anlamı:

-Ya hafız: (Ey bütün kaza ve belalardan koruyan Allah)

-Ya Fettah: (Ey kullarının kapalı işlerini açan Allah)

-En-nezafetu mine’l iman: (temizlik imandandır)

-İnna fetehna leke fethan mubina: (Biz sana apaçık bir fetih verdik)

-Men mate gariben fe-kad mate şehiden.Sadaka Resulullah: (Gurbette garip olarak ölen şehit olmuştur.Allah Resülü doğruyu söylemiştir.

-Meslina,Mernuş,Şazenuş: (Bu üç kelime Ashab-ı kehf’den üç kişinin adıdır.)

HACI FİKRET EVİ

Yapı Şiran İlçemiz Merkezinde ana cadde üzerinde yer alır. 2kat+çatı katı olarak inşa edilmiştir.Kareye yakın bir plan şemasında yapılmıştır.1.katı düzgün kesme taştan yapılı olup,diğer katlar ise ahşap çatkılar arasında kerpiç malzeme kullanılmıştır.Dükkan girişi üzeri cumba mimarisinde yapılmıştır.

İKİSU KÖYÜ TARİHİ EVLERİ

Yapılar Torul İlçesi İkisu Köyünde Karaca Mağarasına giderken yolun sağ alt tarafındadır. Evler Gümüşhane-Trabzon karayolundan da görülmektedir. Evler genelde iki ve üç katlıdır.Katların kullanım amaçları ve işlevleri bir birinden farklıdır.Evlerin cepheleri sokağa veya manzaraya yönlendirilmiştir.yapılarda kullanılan ana malzeme, mahalli taş,kerpiç ve ahşaptır.Evlerin genelinde iç sofhalar vardır.Çatılar genellikle yapılar ile uyumlu, taşkın ve kademeli saçak düzenlemeleri vardır.Evlerin dış cephe duvarları genellikle saman karışımlı sıva ile kaplanmış ak toprakla da badanalanmışlardır.Bu yapılarda yaşayanlar fizyolojik ve psikolojik açıdan kendilerini çok daha sağlıklı hissetmektedirler.

PAPAZ KONUTU

Yapı, Dumanlı (Santa) Köyü Piştovli mahallesindedir. Dikdörtgen planda yapılmıştır. Düzgün kesme taşla tamamlanan yapı, beşik tonoz örtülüdür.

ADİL BALYEMEZ EVİ

Yapı, zemin kat,1. kat ve çatı katından oluşur.Yapıya giriş güney cephede ve zemin katta bulunan çift kanatlı ahşap kapı ile sağlanmaktadır.Batı cephesi sokağa bakmaktadır.Zemin katı tamamen sağırdır.Doğu cephesi ise harşit çayına yöneliktir.Beşik çatılı yapının üzeri sac tabakalarla kaplanmıştır.

ESKİ HÜKÜMET KONAĞI

Yapı, Eski Gümüşhane (Süleymaniye) mahallesindedir.Dikdörtgen planlıdır. Günümüzde 1. kat duvar kalıntıları ayakta kalmıştır.

KONUT EVİ

Yapı, Merkez Güzeller Mahallesindedir. 2 kat+ saçak altı kat olarak düzenlenmiştir.1. kat düzgün kesme taşla inşa edilmiş,2. kat ve saçak altı kat ahşap çatkı arası dolgu tekniğiyle yapılmıştır. Ev kademeli kırma çatı tekniğiyle tamamlanmıştır.

MAHMUT KARAKULLUKÇU (MEDİHA) EVİ

Yapı,zemin+l katlı ve yöresel dilde (saçakaltı) denilen çatı katıda mevcut olup,bahçe içerisinde bulunmaktadır.Yapının esas girişi güney cephesidir.Zemin kata giriş çift kanatlı ahşap kapı aracılığıyla sağlanmıştır.Yapıdaki pencereler ½ oranında ve dikdörtgen formludur.Kuzey cephedeki ahşap çift kanatlı kapı ile doğrudan 1. kata girilmektedir.1.katta 6 pencere,çatı katında ise 4 pencere açıklığı yer almaktadır.Karnıyarık planlı yapı beşik çatılı ve teneke örtülüdür.

ŞEHRİ GERGİN VE VARİSLERİ EVİ

Yapı, İl Merkezinde Ana cadde üzerinde belediye binasının karşısında yer almaktadır.Kare plana yakın zemin+2 kat üzerine inşa edilmiştir.Zemin kat düzgün yontma taşlarla, diğer kat duvarlarında ise ahşap çatkılar arasında kerpiç malzeme kullanılmıştır. Ana cadde üzerinde dükkan giriş katının üzeri cumbalıdır. Kırma çatılı yapının Cumba kısmından başlayarak çatı kademeli olarak yapılmıştır.

HÜSEYİN ESKİCİOĞLU EVİ

Yapı, iki katlı olarak inşa edilmiş, zemin ve 1. katlarına ulaşımı sağlayan iki ayrı giriş kapısı vardır.Pencereler ½ oranında dikdörtgen formlu ve demir parmaklıdır.Kırma çatılı yapının üzeri sac örtülüdür.

MEHMET AKSOY EVİ

Bahçe içerisinde zemin+1+çatı katlı yapı ahşap çatkı arası dolgu tekniğinde inşa edilmiş olup,üzeri sıvalıdır.Karnıyarık planlı yapı beşik çatılı ve Marsilya kiremitle örtülüdür.Yapıya giriş güney cephedeki çift kanatlı ahşap kapıyla sağlanmaktadır.1.kat giriş üzeri çıkmalıdır.Çıkma iki ahşap dikme ile taşınmaktadır.Bu katta çıkma ön yüzünde 2, yan yüzünde birer yanlarda ise ikişer olmak üzere 8 pencere bulunmaktadır.Çıkma uzantısı çatı katına da uzanmaktadır.Ve cephe düzeni 1.katla aynıdır.Batı cephesinde 1.katında 2 pencere açıklığı bulunmakta olup,doğu cephesi sokağa bakmaktadır.Zemin katında 3 adet kare formlu birinci katında ise dikdörtgen formlu 3 pencere açıklığı yer almaktadır.

OSMAN AKTÜRK EVİ

Yapı, zemin+2katlı,bahçe içerisinde yer alır.Bir kısmı taştan yığma tekniğinde, bir kısmı ise ahşap çatkı arası dolgu tekniğinde inşa edilmiştir.Yapının ana giriş cephesi kuzey yönden bahçeye bakmaktadır.Bu cephe bodrumun üzeri zemin+2 kat olup,zemin katın ortasından 8 taş basamaklı İran kemerli kapıya ulaşılmaktadır.1.kat girişi üzeri balkonlu kapının her iki yanında ikişer pencere vardır.2.kat birinci katla aynı düzendedir.1.katta iki mazgal,dört normal pencereli ve küçük balkonludur.2.kat 2 mazgal 6 normal boyutlu pencereli olup,önü balkondur.Doğu(Sokağa bakan) cephesi her katta 4’er İran kemerli pencereli kat araları profilli taş silmelidir.Doğu ve güney cephesinin arası iki yanı planlı çokgen biçiminde planlanmıştır.

MUAMMER KUTLUTAN EVİ

Yapı, iki katlı olarak inşa edilmiştir.Yaya giriş ortadaki çift kanatlı ahşap giriş kapı ile sağlanmaktadır.Zemin kat girişinin üzeri çemberlidir.Ahşap dikmelerle taşınan cumba altı kemerlidir.Cumbada ön yüzde iki,yanlarda üçer pencere açıklığı bulunur.Yapı kırma çatılı olup, üzeri sac tabakalarla örtülüdür.

YAĞMURDERE KÖYÜ TÜRK EVLERİ

Evler, merkez Yağmurdere Köyünde bulunmaktadır.Kare plana yakın, iki katlı inşa edilen evlerin en belirgin özellikleri kalın taş duvarlarla ve dik çatılı örtü sistemiyle yapılmış olmalarıdır.Yapı planları tabiat şartlarına bağlı olarak oluşmuştur.

ŞAMANLI MAH.RUM EVİ

Evler, Yağlıdere Köyü Krom Vadisinde, Şamanlı Mahallesinde yer almaktadır. Kare plan üzerine yapılmış evlerin 19.yy.’da yapıldığı yöre halkı tarafından ifade edilmektedir. Yapılarda taş işciliğinin tüm güzel örneklerini görmek mümkündür. İki ve üç katlı olarak yapılan evlerin tüm kat geçişleri iç kemer ve taş örmeleriyle yapılmış olup, tavanlarda ve pencerelerde ahşap işciliği görülmemektedir.

TAŞ MAĞAZA

Yapı, Süleymaniye mahallesindedir. Süleymaniye deresinin her iki yakasını birbirine bağlayan yolun üzerinde derenin doğusundadır. Dikdörtgen plan üzerine moloz taştan yapılmış mağazadan günümüze tabiat şartlarına bağlı olarak sadece doğu ve güney duvarları ayakta kalmış, diğer taraflar tahrip olmuştur.

İŞLİ KAYA ODASI

Kaya odası Kelkit İlçesi Özen(İskah) Köyü sınırları içerisinde Gümüşhane –Kelkit Devlet kara yolu, Özen Köyü yol ayrımından doğu istikametinde 300 metre mesafede büyük kaya kütlesinin Özen Köyü ve Kelkit vadisine bakan hakim bir noktasındadır. Büyük kaya kütlesinin tabandan 10 metre yükseklikte içi oyularak barınma ve korunma amaçlı olarak yapılmıştır. Odaya giriş taş merdivenle sağlanmakta iken, günümüzde taş merdivenler tahrip olmuştur. Yöre halkı bu kaya odasında yaşayan kişinin çok zengin ve yöre ağası olduğunu ifade etmektedirler.

BAHATTİN KÖKSAL EVİ

Yapı, Merkez karaer mahallesi Gazi Sokakta yer almaktadır. Kare plan üzerine yapılan ev 2+saçak altı olarak yapılmıştır. Yapının 1. katı taş duvarla ikinci katı ve saçak altında ise ahşap çatkılar arasında kerpiç malzeme kullanılmıştır. Dik çatı ile örtülmüştür.

 

[bakunin]

KÖPRÜLER


BALCILAR MAH.( YAZILITAŞ) KÖPRÜSÜ

Yapı,13 metre uzunluğunda 3.70 metre genişliğinde 8.50 metre yüksekliğinde moloztaş örgülüdür.Günümüzde hala kullanılmaktadır.

GÜVEMLİ (HAVİYANA) KÖPRÜSÜ

Yapı,İlçenin 12 km.güneyinde bulunan Güvemli Köyündedir.10.20 metre uzunluğunda 2.85 metre genişliğinde ve 6 metre yüksekliğindedir. Düzgün yontma taşla yapılı tek kemeri vardır.Yan duvarları moloz taşla örgülüdür.Üzerinden ise beton köprü ile geçiş sağlanmaktadır.

SALİHBEY KÖPRÜSÜ

Yapı, Torul İlçesi Merkez Çit Deresi üzerindedir.Tek sivri kemerlidir. Kemer düzgün yontma taşla,üzeri ve yan bağlantılar ise moloz taşla örülüdür.

SARIBABA KÖYÜ KÖPRÜSÜ

Yapı, Kürtün İlçesi Sarıbaba Köyündedir. Tek kemeri yontma taştan inşa edilen yapının diğer kısımları moloz taşla tamamlanmıştır. Köprünün bulunduğu dere üzerinde 9 adet daha tarihi kemer köprü mevcut iken, büyük bir sel felaketi sonucu hepsi yıkılmış geriye tek bu köprü kalmıştır. Bu köprü söz konusu sel felaketinde tahribe uğradığı halde ayakta kalmış ve köylüler tarafından onarılarak, korkulukları sonradan ilave edilmiştir.

KROM KÖPRÜSÜ

Yapı, Merkez Yağlıdere Köyü Krom Vadisindedir. Düzgün yontma taşla yapılmış olan yuvarlak kemerin benzerlerinden farkı çevresinin moloz taşlarla tamamlanmamış olmasıdır.

YAĞLIDERE (BAZBENT)KÖPRÜSÜ

Yapı, Merkez Yağlıdere Köyü vadisinde yer almaktadır.Tek ve geniş kemeri düzgün yontma taşla, diğer kısımları moloz taşlarla tamamlanmıştır. Korkulukları sonradan onarım sırasında yapılmıştır.

TOHUMOĞLU KÖPRÜSÜ

Gümüşhane-Erzurum yolunun Tohumoğlu kesimindedir.Selçuklu dönemi yapısı olduğu sanılmaktadır.İki gözlü hafif sivri kemerli bir köprüdür.Küçük taşlardan yapılmıştır.Gözlerindeki küçük nişlerin çinilerle süslü olduğu söylenmektedir.Ekim- 1575 Ferruh Zad Oğlu Halebi tarafından yaptırılmıştır.

KÖPRÜBAŞI KÖPRÜSÜ

İlçe Merkezinin kuzeyinde ve Gümüşhane-Trabzon yolu üzerindedir.Kesme taştan,özenli bir taş örgüsüyle yapılmıştır.Tek gözlü ve sivri kemerlidir.Kesme taştan korkulukları vardır.Yapı sağlam olup,günümüzde kullanılmaktadır.

HARŞİT KÖPRÜSÜ

Torul İlçe Merkezinde bulunan köprünün yapımı 1890’dır. 68.25 metre boyunda 6 metre genişliğinde 9.30 metre yüksekliğinde düzgün kesme taştan yapılmış,yuvarlak kemerli 3(üç) gözlü iki topuklu Dere yatağı içindedir. İki ayağı ve kenarlarındaki ayaklar üzerine kurulmuştur.Korkulukları kesme taştan yapılmıştır.Günümüzde hala kullanılmakta olup,bir araç geçişine uygun genişliği vardır.İlçe Merkezinin iki yakasını bir birine bağlayan tek köprüdür.

TAŞ KÖPRÜ

Yapı,Torul İlçesi kalkanlı Köyü içerisindedir.Köprü eski Gümüşhane-Trabzon karayolu üzerindedir. Tek gözlü ve yuvarlak kemerli yapı Vakıflar Bölge Müdürlüğünce restore edilmiştir.

SANTA KÖPRÜSÜ

Yapı, Merkez Dumanlı Köyü sınırları içerisindedir. Çakallı Mahallesini Zurnacili mahallesine bağlamaktadır.Tek gözlü yuvarlak kemeri düzgün yontma taşla, diğer kısımlar moloz taşla örülüdür.

KEMER KÖPRÜ

Merkez Dibekli Köyündedir. Tek Kemer gözlü olarak inşa edilmiştir.Kemer kısmı yuvarlak olup,moloztaş işciliklidir.

ÇANAKÇI KÖYÜ KÖPRÜSÜ

Şiran İlçesi Çanakçı Köyü deresi üzerinde Çanakçı-Ören kale köyüne ulaşan yolun üzerine inşa edilmiştir. Yapı tek kemerli yüksekliği ve eni 5 metredir.Köprü sert kesme taşlardan yontularak yapılmış, üzerinde hicri 1424 tarihli Arapça yazılı bir yazı bulunmaktadır.Yapı halen kullanılmaktadır.

KANBERLİ KÖPRÜSÜ

Merkez Canca Mahallesindedir.Harşit Çayı üzerende yer alan köprü tek gözlü yontma taşlarla inşa edilmiştir.Osmanlılar döneminde yapıldığı sanılmaktadır.Kısmi bir onarımdan geçirilen köprünün kitabesi yoktur.

SÜLEYMANİYE KÖPRÜSÜ

Eski Gümüşhane’de Camii Sağır Mahallesinde yuvarlak kemerli, tek gözlü moloz+kesme taştan yığma tekniğinde yapılmıştır.Korkuluğu ve yazıtı yoktur.Üzeri toprak olup, kemeri payanda ile desteklenmiştir.

İLECİK KÖPRÜSÜ

İlçe Merkezine 30 km.mesafededir.Yapı,İlecik Köyü Cizere deresi üzerinde tek gözlü,sivri kemerli 25.80 m.uzunluğunda 3.70 metre genişliğinde 8 metre yüksekliğindeki köprü Cenevizliler zamanında yapılmıştır.

GÜMÜŞKAYA(YUKARI KODİL) KÖPRÜSÜ

Gümüşkaya Köyü yolu üzerindedir.Tek gözlü ve kesme taştan yapılmıştır.Hafif sivri kemerlidir.Günümüzde kullanılmaktadır.

YALINKAVAK KÖPRÜSÜ

Yapı, Torul İlçesi Yalınkavak Köyü içerisindedir.Tek yuvarlak kemerli olan köprünün,kemer taşları düzgün yontma taşla diğer kısımları moloz taşla örgülüdür.Daha sonra üzerine beton köprü yapılmış olup, beton köprünün üzerinde ise korkuluklar yapılmıştır.

MAMATLI MAH.KÖPRÜSÜ

Yapı,Torul İlçesi Ugurtaş Köyü Manatlı mahallesine giden yol üzerindedir. Ayakları iki ana kaya kütlesi üzerine oturtulmuştur.Düzgün yontma taşla yapılan kemerin diğer kısımları moloz taşla tamamlanmıştır.

ORTA MAH.KÖPRÜSÜ

Yapı, Torul İlçesine 25 km. mesafede Gümüştuğ Köyü Orta Mahallesindedir.Tek Kemerli düzgün yontma taşlardan yapılı Yan duvarları moloz taşla örgülüdür.Üzerinden yeni yapılan bir beton köprüyle geçiş sağlanmıştır. Köprü 8.70 metre uzunluğunda ve 3 metre genişliğindedir.

KEMER KÖPRÜ

Yapı, Torul İlçesine 25 km.mesafede Gümüştuğ köyünün Baş Mahalle yerleşimindedir. Tek kemerli olan Köprünün Kemeri düzgün yontma taştan yan duvarları ise moloz taştan örülmüştür. Günümüzde halen kullanılmaktadır.

KEMER KÖPRÜ

Yapı, Torul İlçesi Dedeli Köyündedir. Sarp bir dere üzerinde ulaşımı sağlayan köprünün,kemeri düzgün yontma taşla,diğer kısımları moloz taşla yapılmıştır. Yapı sulama ve geçiş amaçlı olarak kullanılmıştır.

KOPUZ KÖYÜ KÖPRÜSÜ

Köyün Kuzeybatısında yer almaktadır.9.70 metre uzunluğunda 2.50 metre genişliğinde 2.90 metre yüksekliğinde tek gözlü, yuvarlak kemerli olup, Kemeri düzgün kesme taştan,yan duvarları ise moloztaştan örülmüştür.

YILDIZ KÖYÜ KÖPRÜSÜ

Yıldız Köyünde bulunan yapı, İlçenin 14 km.Güney batısındadır.Köyün hemen girişindeki yapı 26 metre uzunluğunda 3.85 metre genişliğinde ve 9 metre yüksekliğindedir. Sivri Kemerli,Kemer kısmı düzgün kesme taştan yapılmış, Yan bağlantı bölümleri ise,moloz taştan örülüdür.Güneydoğusu kısmen yıkık durumdadır.

SÖĞÜTAĞIL KÖYÜ KÖPRÜSÜ

Yapı, Merkez Söğütağıl köyü içindedir.Düzgün yontma taşla yapılan tek kemerli köprünün diğer kısımları moloz taşlarla tamamlanmıştır.

KEMER KÖPRÜSÜ

Yapı, Torul İlçesi Gülaçar köyü Esentepe mahallesindedir. Yuvarlak kemerli köprünün kemeri düzgün yontma taştan, diğer kısımları moloz taştan yapılmıştır. Sağlam vaziyette olup,günümüzde kullanılmaktadır.

TARİHİ AT NALI KÖPRÜSÜ

Yapı, Torul İlçesi Zigana (Kalkanlı) Köyünden Zigana Turizm Merkezine giden eski Gümüşhane-Trabzon Devlet Karayolu üzerindedir. Düzgün yontma taşla yapılan yuvarlak at nalı kemerin diğer kısımları düzgün moloz taşlarla tamamlanmıştır.

TAŞ KÖPRÜ

Yapı, Merkez Yağmurdere Köyü taş köprü mevkiindedir. Taş köprü Yaylası ve çevresi ismini bu Köprüden almaktadır. Köprü iki ana kaya kütlesi üzerine oturtulmuş olup, tek gözlü yuvarlak kemeri düzgün kesme taştan yapılmış, diğer kısımları ise moloz taşla tamamlanmıştır.

TARİHİ İPEK YOLU KÖPRÜSÜ

Yapı,Torul İlçesi Kalkanlı(Zigana) köyü sınırları içerisinde tarihi ipek yolu üzerindedir.Tek ve sivri kemerli yapının kemeri düzgün yontma taşla yapılmış olup,diğer kısımlar moloz taşla tamamlanmıştır.

MERYEM ANA KÖPRÜSÜ

Büyükçit Köyü Vadisinde Çit deresi üzerinde Yaya amaçlı kullanımı için Meryem Ana manastır kilisesine ulaşım amacıyla yapılmıştır.Tek ve geniş gözlüdür.Hafif sivri kemerli küçük taşların ustalıklı dizilmesiyle inşa edilmiştir.Yapının yan duvarları ise moloz taşla örülmüştür.Günümüzde sağlam vaziyette, kullanılmaktadır.

KEMER KÖPRÜ

Çit Köyü Halilli mevkiinde olan yapı üzeri birer metre aralıklarla taş kaplamalıdır.27 metre uzunluğunda 11.40 metre yüksekliğinde ve 3.50 metre yüksekliğindedir. Sivri kemerli,tek gözlü olarak küçük taşlardan inşa edilmiştir.Meryem Ana Manastırana ulaşım maksadıyla ikinci bir köprü olarak inşa edilmiştir.

 

[bakunin]

EL SANATLARI


Zilli Kilim: Kelkit İlçemizde üretilmekte olan zilli kilimlerin tarihi Orta Asya ya dayanmaktadır.Kilimler günümüzde tek parça halinde çok büyük ebatta üretilmelerine rağmen seccade tipleri de çok nadir örneklerdendir. Zilli Kilim dokumacılığı heybe, yastık, yolluk, duvar süsleri, nazarlık, isimlik, seccade olarak üretilmektedir. Eskiden çuval olarak dokunan zilli kilim motifleri günümüzde bile sanat değeri taşımaktadır.

Dokumada genellikle koyu renkler tercih edilmektedir. Zemin renkleri kırmızı, bordo, siyah, lacivert, yeşil, sarı kullanılmakta, bütün renklerde kök boya ve indiga kullanılmaktadır. Naturel ve pastel renkler isteğe göre kullanılmakta, kimyasal boya kullanılmamaktadır. Dokumada kullanılan ipler yapağı olup, değerli oluşundan sesli anlamında "zilli" ismi verilmiştir. Yöresel bir isimdir. Zilli kilim dokumasında kullanılan ipler el eğirmesidir. Dokumalar tek taraflı, tek yüz kullanılır. Kilim motifleri kabartmalıdır. Boya olarak kullanılan bitki ve kökler doğal bitkilerden elde edilmektedir. İlçede dokunan zilli kilimlere özgü yöresel motifler; aynalı perler, permalar, yaslamalar, eğri zincir, tırmık dişleri, boncuklu gözler, küçük perler, küçük erdumeler, kıvrımlar, tavşan tabanı, koç boynuzu, kurbağacık zincir. Zilli kilimin hammadde kaynaklarından üretimine kadar gerekli bütün unsurların Kelkit ilçemiz yöresinde mevcut olması teknolojik gelişmeye kolayca adapte edilebilmesi, üretilen kilimlerin ve bağlı ürünlerinin pazarlanmasında sorun olmaması, Kelkit ve yöresine önemli miktarda ekonomik katkı sağlamaktadır.

Ala Kilim :

Şiran ilçemizin bütün köylerinde el tezgahlarında dokuan ala kilim yöremiz el sanatları içinde önemli bir yere sahiptir. Ala kilimi iğmeleri keçi kılından, örgüsü yünden, tabii kök ile boyanmış yün ipliklerden olup, çeşitli model ve motiflerden, ağaç tezgahlardan genel olarak 1.5x3 ve 3x4 ebatlarında dokunmaktadır.

İpek Halı : İpek Halı, Kürtün İlçemizde üretilmektedir.İpek halı dokumacılığı ,1980 yılından sonra İzmit ve çevresinde oturan yöremiz insanları tarafından İlçemizde oturan Vatandaşlarımıza öğretilmesi yoluyla başlamış olup, ilerleyen zamanlarda İlçe Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğünün açtığı kurslarda daha yaygın hale gelmiştir.

Yörede İpek halı dokumacılığı hemen,hemen her evde yapılabilmektedir.İpek halı dokumacılığı için halı tezgahı, makas,kirkit gibi araçlar gereklidir. .60x120 cm’lik bir halı için 4 kg. ipek ipi kullanılmaktadır.Bir halı iki kişi tarafından iki ayda dokunabilmektedir.

Gudu: Gümüşhane'de hem bir yemek çeşidi hemde bu yemeğin pişirildiği kaba adını veren güveç halk arasında gudu ya da gudi olarak bilinir. Özellikle Ramazan aylarında gittiğiniz her yerde bir güveç muhabbeti vardır. Fakir zengin her aile Ramazan boyunca mutlaka bir iftarda güveç yapmaya çalışır. Misafirler güveçle ağırlanır. Gümüşhane'nin önemli bir kültür ögesi olarak gördüğümüz güveci bu sayfamızda ayrıntılı bir şekilde tanıtmaya çalışacağız. Özellikle yemek kabı veya araç olarak kullanılan güveci tanıyalım: Genel olarak güveç adı altında su testisi, küp, kırıs, gudu, kıylı ve çanak çeşitleri vardır. Merkeze bağlı dölek köyünde yapılmaktadır.

Anadolu'da genellikle bayanların dokuma işlerinde daha becerikli olduğu, bunun dışındaki ağaç, taş ve toprak işlemeciliğinde ise erkeklerin ustalığının ön plana çıktığını görmekteyiz. İlginçtir ki Dölek Köyünde bu işi ustaca yapan bayanlardır. Bu sanat anadan kıza devam ediyor. Hatta eski yıllarda dölekten dışarıya başka köylere kız verilmediği söyleniyor. Böylece bu sanat kuşaktan kuşağa günümüze kadar devam ettirilmiş. Bugün güveç ustası 30-40 bayan ustalılarını devam ettiriyorlar. Güveç kısaca topraktan yapılan pişmiş kapları ifade ediyor, ancak bir sanat ve har sanatta olduğu gibi güvecinde incelikleri var. Öncelikle her topraktan güveç olmuyor.

Dölek Köyünün dışında kıraç tarlaların toprağı güveç yapmaya en uygun yapıya sahiptir. 1-2 km. köyün dışından alınan topraklar taşları ayıklanıp, daha sonra su katılarak çiğneniyor. Kıvamına gelen çamurdan tamamen ilkel yöntemlerle güveç yapımına geçilir. Çamur gurufa denilen tahtanın üzerinde elde işlenerek şekil verilir. Düzgün şekil vermek için tarak kullanılır. Granzı denilen parça ile ağzına şekil verilen güveç, gogoç denilen parlak taş ile ıslatılıp düzlenir. Fırınlamaya hazır hale gelir. Fırınlama tezek ve odun ateşiyle ısıtılan tandırda yapıldıktan donra pişen güveçlerin yemek yapılacak hale gelmesi için zillenmesi gerekir. Zilleme sütle ya da ayranla güvecin pişirilmesi olayıdır ki, bu yapılmazsa güveç dayanıklı olmaz. Bu şekilde hazırlanan güveçler satışa hazırdır. Gümüşhane, özellikle Dölek Köyü için önemli bir ekonomik kaynak olması gereken güveç imalatı şu an pazarlama açısından yeterli değildir. Kooperatif ve şirketleşme yolu ile daha verimli bir şekilde köyün ve köylünün kalkınmasını sağlayacağını düşünüyoruz.

Gümüşhane’de hem bir yemek çeşidi hem de bu yemeğin pişirildiği kaba adını veren güveç halk arasında gudu yada gudi olarak bilinir.

Özellikle ramazan aylarında her yerde bir güveç muhabbeti vardır. Fakir, zengin her aile ramazan boyunca mutlaka bir iftarı güveçle yapmaya çalışır. Misafirler güveçle ağırlanır. Gudu ilimiz merkez dölek köyünde üretilmektedir. Ustaları bayanlardır. Bu sanat anadan kıza devam eder. Güveç kısaca topraktan yapılan pişmiş kaplar ifade eder.

Kürtün İlçesi Geleneksel El Sanatları:

İlçenin büyük bir alanının Ormanlarla kaplı olması nedeniyle yöre insanının el sanatlarına yatkınlığı ağaç işlemeciliğini gündeme getirmiştir.İlçede Ağaç işlemeciliğinin yanında demir İşleri, Örgü işleri ve sarı işlerde yapılmaktadır. Üretilen bu eşyalar turistik bölgelerde, yayla şenliklerinde ve yöre pazarlarında doğrudan tüketiciye sunulmaktadır.

YÖRESEL YEMEK VE TADLAR


PESTİL

Malzemeler : Taze dut, toz şeker, bal, süt, un, ceviziçi, fındık içi, fıstıkiçi

Yapılışı : Dutlar büyük bir kazan içerisinde kaynatılır. Daha sonra posası süzülerek suyu çıkarılır. Cevizler kırılıp içleri ayıklanır, dövmeç yapılır ya da ceviz içi bıçaklarla küçük olarak hazırlanır. Ceviz yerine fındık içi de kullanılabilir.

Ocak yakılarak kazana su konulur. Başka bir kazana şıra da denilen su konulduktan sonra, daha önceden hazırlanan un, şıra ile karıştırılır. Bu karışım bir tokaç yardımıyla yapılır. Devamlı olarak karıştırılan bulamaca süt veya bal eklenerek karıştırılmaya devam edilir. Bu karıştırma işlemine belli bir kıvama gelinceye kadar devam edilir.

Pestil herlesinin en iyi şekilde olması için bu karışımın dibine tutmaması gerekir. Hazırlanan herle serilmeye hazır hale gelir. Pestil bol güneş alan düz bir alana hazırlanan bez (veya bezler) üzerine dökülüp, daha önceden hazırlanmış olan ceviz ve ya fındık içleri de eklenerek şimşir ya da el kevgiri yardımı ile ince ince yayılır. Bu işleme herle bitinceye kadar devam edilir. Yayma işlemi bitirildikten sonra pestilin kuruması beklenir. Bez üzerinde kuruyan pestil bir gün sonra bezlerden çekilme işlemi ile devam eder. Çekilme işlemi; çekilecek olan bez ters yüz edilerek temiz bir bez üzerine yayılır. Suyla ıslatılan bir parça ile ters çevrilmiş pestil bezi ıslatılır. Islatma işlemi bitince bezin pestil serilmiş yüzü çevrilir. Bez ıslatılmış olduğu için el yardımıyla pestil ve bez birbirinden kolayca ayrılır. Bezden ayrılan pestil güneşli bir alana serilerek hafifçe kurumaya bırakılır. Pestiller çıtır çıtır halde iken toplanır ve katlanır. Pestil uzun kış aylarında, komşu sohbetlerinde ikram edilmek, hediye edilmek için tenekelere basılarak saklanır.

KÖME

Malzemeler : Taze dut, toz şeker, bal, süt, un, ceviziçi, fındık içi, fıstıkiçi

Yapılışı : Dutlar büyük bir kazan içerisinde kaynatılır. Daha sonra posası süzülerek suyu çıkarılır ve herle elde edilir. Cevizler ipe dizilir. Ceviz yerine fındık içi de kullanılabilir.

Ocak yakılarak kazana su konulur. Başka bir kazana şıra da denilen su konulduktan sonra, daha önceden hazırlanan un, şıra ile karıştırılır. Bu karışım bir tokaç yardımıyla yapılır. Devamlı olarak karıştırılan bulamaca süt veya bal eklenerek karıştırılmaya devam edilir. Bu karıştırma işlemine belli bir kıvama gelinceye kadar devam edilir.

Köme herlesinin en iyi şekilde olması için bu karışımın dibine tutmaması gerekir. Hazırlanan ipe dizilmiş cevizler herleye batırılır ve kurutulur bu işlem 3-4 defa tekrarlanır. Herle içine batırılan Köme kurutularak hazır hale getirilir. Afiyet olsun...

KUŞBURNU ÇORBASI

Malzemeler : 500 gr. kuşburnu, 1 yemek kaşığı tereyağı, 2 yemek kaşığı un, 1 lt. su 200 gr. kıyma, 1 tatlı kaşığı tuz, 1 tutam karabiber, kimyon ve nane.

Yapılışı : Ayıklanıp yıkanan kuşburnular 1 lt. suda 30 dakika kaynatılır. Daha sonra kevgirden ve tel süzgeçten geçirilir. Diğer taraftan kıyma içerine tuz, karabiber, kimyon katılarak fındık büyüklüğünde köfteler hazırlanır ve bunlar suda kaynatılarak pişirilir. Bir tencereye tereyağı ve un konulur. Un kavruluncaya kadar karıştırılır. Bu karışımın içine hazırlanan kuşburnu suyu ilave edilir. 15 dakika süreyle karıştırılır.

Hazırlanan köfteler ilave edilir. Çorba bir müddet kaynadıktan sonra ocaktan alınır. Kızarmış yağa nane katılarak üzerine dökülür. Sıcak sıcak servis yapılır.

MANTI ÇORBASI

Malzemeler : 500 gr.un, tuz, aldığı kadar su, 1 kaşık tereyağı, biraz nane, 3 yemek kaşığı süzme.

Yapılışı : Un derin bir kaba konur, tuz atılır.Aldığı kadar su konur, yoğurulur.Biraz sıkı bir hamur yapılır.1 saat dinlendirilir. Bir tahta üzerinde merdane ile açılır (2 mm inceliğinde) biraz kurutulur ve şeritler halinde kesilir.(Genişliği 3 cm.) şeritler üst üste konur.Üçgen (dar üçgen) olarak kesilir.

Tencereye biraz su koyulup kaynatılır. Mantının bir kasesi suya dökülür. Kaynayınca 10 dakika bekletilir.Bir ölçü tuz atılır, kenara alınır.Tereyağı tavaya erimeye konur.Bu arada süzme, bir tasta ezilir, sulandırılır ve çorbanın içine dökülür.Sonra kızdırılmış tereyağına biraz nane atılır.Karıştırılır ve çorbanın üstüne dökülür.

GENDİME ÇORBASI

Malzemeler : 1,5 Su Bardağı Gendime, 1 Su Bardağı Fasülye, 1 Su Bardağı Mısır, 1 Su Bardağı mısır Yarması, 1 1 kg yoğurt, 1 Tutam dere otu, 1 Yemek kaşığı tuz

Yapılışı : Gendime, fasulye ve mısır yarması bir gün önceden suya konulur. Yoğurt hariç malzemenin hepsi katılarak üzerine çıkacak kadar su konulup pişirilir. Piştikten sonra soğumuş haline yoğurt katılarak dere otu ile süslenerek servis yapılır. Afiyet olsun.

LEMİS

Malzemeler : Un, tuz, ıspanak, pazı, patates, lor, maydanoz, yumurta, tereyağı

Yapılışı : Derin bir kap içerisinde un su ile karıştırılarak hamur haline getirilir. Ağaç sini üzerinde hamur küçük yuvarlak parçalar halinde ayrılır. Ayrılan parçalar oklava ile yufka haline getirilir. Ayrıca ayıklanmış pazılar küçük küçük doğranarak bir kap içerisinde normal bir kıvamda haşlanır.

Haşlanan pazılar kevgirle süzüldükten sonra tavada tereyağı ve yumurta ile birlikte kavrulur. Hafifçe soğuduktan sonra açılan yufkaların yarıdan katlanmış şekilde üzerine yeteri miktarda serilir. Ve yufka üzerine katlanarak kenarları parmak uçlarıyla sıkıştırılır.

Normal ocak ateşi üzerine konan sac üzerine yeteri miktarda lemisler serilerek pişirilir. Pişirildikten sonra yemeye hazır hale gelen lemislerin üzerine yeteri miktarda tereyağı sürülerek servise sunulur.

FIRIN ERİŞTE

Yapılışı : Bir kap içerisine bir miktar un konulur, tuzu ve suyu koyularak karıştırılır,hamur haline getirilir.Sonra sofra üzerinde oklavayla ince bir şekle açılır ve ince dilimler halinde kıyıldıktan sonra tabağa koyularak fırında kızartılır.Fırından alındıktan sonra üzerine kaynamış şekerli su dökülür.Fazla şerbeti süzülür.Daha sonra tereyağı eritilir ve üzerine dökülür.

BORANİ

Malzemeler: Bir bağ ıspanak veya pazı, 1 adet yumurta, tereyağı, 2 adet soğan, 1 diş sarımsak, 1 kg. yoğurt ve yeterince tuz.

Yapılışı : Ispanak veya pazı temizlenip ayıklandıktan sonra tencerede az su ilave edilerek haşlanır. Haşlanan ıspanaklar süzülür. Daha sonra suyu sıkılır. Bir baş soğan ince ince kıyılır. Tavaya bir miktar tereyağı koyarak soğan kavrulur. Daha sonra karışımın içine yumurta kırılır. Önceden hazırlanan ıspanak veya pazı tavanın içine katılır , tuz ilave edilerek ateş üzerinde 15 dakika pişirilir. Ateşte kavrulan ıspanaklar soğumaya bırakılır. Yoğurda sarımsak katılarak yoğurt çırpılır ,soğuyan ıspanağın üzerine dökülür, servis tabağına alınarak , eriyen tereyağını da üzerine ilave ederek servis yapılır.

FASÜLYE BULGURLUSU (Pağla Denlisi)

Malzemeler : 1 kg.fasulye, 3 büyük domates, 2 kuru soğan, tuz, pul biber,500 gr.küzüm eti, bir miktar sıvı yağ, pilavlık bulgur.

Yapılışı : Fasulyeler yıkanıp, ayıklanır.Küçük küçük kırılır.Bir tencerede yağ eritilir, soğan ve biberler kavrulur.Domatesler kuşbaşı doğranarak ilave edilir.Fasulyeler tuz, biber ilave ediler biraz daha kavrulur.Daha sonra su ilave edilerek, bulgur katılır.Kaynamaya bırakılır.Pişince ateşten indirilir.Sıcak sıcak servis yapılır.

EVELEK DOLMASI

Malzemeler : 1 kase un, 1 çorba kaşığı tuz, 2 çorba kaşığı tereyağı (eritilmiş)yarım kg yoğurt, 1,5 kg evelik yaprağı, 500 gr. bulgur, 0.5 litre su.

Yapılışı : Bir tencereye 250 gr su koyarak bulguru ilave edilir. Bulgur 10 dakika kadar haşlanır. Haşlandıktan sonra bir tabağa boşaltılır. Haşlanan bulgura 1 kase un bir çorba kaşığı tuz ilave edilerek yoğurulur. Daha önceden hazırlanmış olan eveliklerle sarılır. Tencereye dizilir. Üzerine su ilave edilerek sonra kaynayıncaya kadar pişirilir. Dolmamız piştikten sonra servis tabağına alınır. Üzerine bir yemek kaşığıyla yoğurt dökülür. Başka bir yemek kaşağıyla yoğurdun üzerine eritilmiş tereyağı gezdirilir. Evelikli yoğurtlu dolma servise hazırdır.

HAŞIL

Malzemeler : İnce Yarma Unu 1/2, 1 kg. Süt, Şeker 1/2

Yapılışı : Yarma Unu ile soğuk su tencereye konulup yavaş yavaş pişerken karıştırılır. Dibini almaması için devamlı karıştırılır. Tereyağı ve tuz koyulur. Piştikten sonra isteyen tereyağı ile isteyen ortası açılarak toz şeker katarak kaynatılan süt koyularak afiyetle servis yapılır.

BURMA TATLISI

Malzemeler : 1 Yumurta, 1 Çay Bardağı Süt, 2 kaşık yoğurt, 350 gr tereyağ, 1 tatlı kaşığı sirke, 1 tutam tuz, 250 gr nişasta, 500gr şeker, Yarım çay bardağı sıvı yağ, Alabildiği kadar un, 50 gr şam fıstığı, 500 gr ceviz

Yapılışı: Bütün malzemeler karıştırılıp, kulak memesi yumuşaklığında hamur yapılır. Küçük bezeler ayrılıp, mısır nişastası ve un karışımı ile yufkalar açılır. Yufkanın içerisine bolca ceviz serilip, oklavaya sarılarak burulup, tepsiye dizilir. Hamurun tamamı bu şekilde açılıp, tepsiye yerleştirilir. Bir gün bekletilip, 300 gram tereyağı ile 1 çay bardağı sıvı yağ eritilip sıcak sıcak burmaların üzerine gezdirilip fırına verilir. Fırından çıktıktan sonra daha önce hazırlanıp soğutulmuş şerbet burmaların üzerine dökülür. Üzerine şam fıstığı dökülerek servise sunulur.

KANZILI BÖREK

Malzemeler : 2 kg un, 200 gr ceviz, 1/2 süt, 100 gr yağ, 1 Çorba kaşığı tuz, 100 gr bal, 200 gr şeker

Yapılışı : Süt ve un birbirine iyice karıştırılarak yoğurulur. Sonra yufka açılır. Bu yufkalar sacın üzerinde pişirilir. Daha sonra bu yufkalar ıslatılarak beze serilir. Yağlanmış tavaya üç kat yufka üzerine kırılmış ceviz veşeker karışımı dökülür. Bu olay tava doluncaya kadar yapılır. Bunlar çevirilerek tavada pişirilir. Sonra üzerine bal dökülerek nuska şeklinde kesilerek servis yapılır.

SİRON

Malzemeler : Un, tuz, su, süzme, tereyağı, ceviz.

Yapılışı : derin bir kap içerisine bir miktar su konulur. Un, tuz ve su karışımı ile yufka yapılır. Yufkalar 3-4 cm. genişliğinde şerit halinde kesilir. Kesilen yufkalar katlanarak kurutulur. Kurutulduktan sonra düz tepsiye yan yana dizilir.

Diğer taraftan süzme, su ile ezilir, ateşte ısınıncaya kadar pişirilir (kaynamamalı). Bu karışım sironun üzerine dökülür. Daha sonra eritilen tereyağı sironun üzerine dökülür. Ayrıca bir kap içerisinde ayıklanmış ceviz içi dövülerek üzerine serpilerek servis yapılır.