Colinmccay
Yönetici
- 27 Haz 2009
- 6,995
- 11,987
Afyon-Antalya karayolu üzerinde olup, il merkezine 106 km. uzaklıkta bulunan ilçe 1924 yılında kurulmuştur. Yüzölçümü 1.328 km²’dir. Tarihin çok eski çağlarında sayısız imparatorun, tanrı Apollo ve Kral Midas’ın müzik yarışı yaptığı İncirli, Üçlerce, Beloluk ve bilhassa Suçıkan mevkileri, ilçenin dinlenme ve mesire yerleridir.
İlçemizin adeta sembolü durumunda bulunan Suçıkan, Menderes nehrine kaynaklık eden Pınarbaşı, Bülüçalan kaynağı, Yapağı ve Beşpınar kaynakları, Pınarlı, Yeşilçat göletleri ile Eldere kuş cenneti ve Çamlıköy koruluğu diğer mesire yerleridir. Bu güzellikler, Dinar’ı hem iç, hem de dış turizm açısından önemli bir turizm merkezi haline getirmektedir. Dinar gerek mesire yerleri, aile parkları ve gerekse Afyon-Denizli, Denizli-Antalya karayolu üzerinde şehrin girişinde yer alan dinlenme, tesis ve lokantalarıyla geçit turizmine hizmet vermekte ve gelecekte turizm açısından daha büyük canlılık kazanacak konumda bulunmaktadır.
Dinar’ın bilinen geçmişi M.Ö.1200 yıllarına kadar uzanmaktadır. Dinar Anadolu’nun en eski yerleşim yerlerindendir. Dinar Hitit İmparatorluğu döneminde Seha ırmağı (Büyük Menderes) Beyliğine bağlı olduğu tarih kitaplarından da anlaşılmaktadır. “Dinar”, tarih boyunca birkaç kez kurulmuş ve batmış şehirlerden (Kelainai-Celainai-Apemeia-Kiboyossimo-Geyikler-Dinar) sonra bu adla anılmaya başlanmıştır.
Şehrimiz, Truva Savaşlarında yenilerek Anadolu içlerine çekilen Ahiya (Akariyon) prenslerinden Geleinos tarafından M.Ö. 1200’lerde “Geleneia” adıyla kurulmuş, bitişiğinde kurulan “Apemeia” şehriyle birleşip “Dinar” adını almıştır.
Dinar, antik kral yolu üzerinde Ege kıyılarına ve Akdeniz’e açılan karayolu ile demiryolu kavşağında kurulmuştur.
Hititlerden Aka-İyon, Frig, Kimmerler, Persler, Roma, Bizans ve Türklere kadar bir çok Anadolu medeniyetinden izler taşıyan Dinar, eski çağlardan bu yana, sürekli olarak bölgenin başkentliğini yapmıştır.
Dinar tarihin ilk müzik yarışmasının yapıldığı yerdir. İçine tanrıların, kralların karıştığı masallar ve efsaneler şehridir. Geleine, Anhoros, Midas, Asmalı yol, Ilıca ve Marsiyas efsaneleri dededen toruna anlatıla gelmiştir.
İlçemiz 1874 yılında Belediyelik, 1908 yılında ilçe olmuştur.
Afyon iline bağlı olan ilçemiz Dinar, Akdeniz ve Ege bölgesi arasında kalır. İlçe merkezi ve güneyindeki köyler Akdeniz bölgesinde, kuzeyindeki köyler Ege bölgesindedir.
Göller bölgesi içerisinde incelenen Dinar ilçesi, kuzeyde Sandıklı, kuzey doğusunda Şuhut, güneydoğuda Isparta, güneybatısında ise Başmakçı ve Evciler, kuzeybatıda Denizli, güneyde Keçiborlu’yla çevrilidir.
İlçenin Dombay, Çöl Ovası ve Dinar Ovası adıyla başlıca üç ovası, Karakuyu adıyla bir gölü, bir akarsu olarak Büyük Menderes nehri vardır. Cerit yaylası ve Dombay İncebel yaylası önemli yaylarımızdır.
İlçe; Akdeniz ikliminden, İç Anadolu kara iklimine geçiş karakteri gösteren yöresel klima alanıdır.
İlçenin 2000 yılı genel nüfus sayımına göre nüfusu 92.608’dir. Bu nüfusun 37.608’i ilçe merkezinde yaşamaktadır. İlçemize bağlı 9 kasaba ve 56 köy bulunmaktadır.
İlçede 1 Ekim 1995 Pazar günü saat 18.00’da 6.1 şiddetinde deprem meydana gelmiş, 94 vatandaşımız hayatını kaybederken, 250 yurttaşımız yaralanmıştır.
İlçede 46 ilköğretim okulu, 8 ortaöğretim okulu vardır. Bu okullarda toplam 8.849 öğrenciye 459 öğretmenle eğitim verilmektedir. Ayrıca 1 Meslek Yüksekokulumuz bulunmaktadır. Okulda 424 öğrenciye 13 öğretim görevlisiyle yükseköğretim verilmektedir.
İlçede ayrıca Millî Eğitim Müdürlüğüne bağlı Halk Eğitim Merkezi ve Çıraklık Eğitim Merkezi Müdürlükleri bulunmaktadır.
İlçe merkezi ile kasaba ve köylerinde 2 Devlet Hastanesi, 11 Sağlık Ocağı, 21 Sağlık Evi, 1 Ana Çocuk Sağlığı ve 1 Verem Savaş Dispanseri Tabipliği ve 1 adet 144 öğrencisi bulunan Sağlık Meslek Lisesi bulunmaktadır. Dinar Devlet Hastanesinin yatak sayısı 150, Haydarlı Devlet Hastanesinin yatak sayısı 30’dur.
İlçede 1500 kişi kapasiteli 1 stadyum, 2 semt sahası ve spor kulübü bulunmaktadır.
Antik Kral Yolu üzerinde Ege kıyılarına ve Akdeniz’e açılan karayolları ile demiryolu kavşağı üzerinde kurulmuş olan Dinar ilçesi; tarım, hayvancılık ve ticarette gelişmiştir. Dinar ve çevresinde halkın gelir kaynağı tarım ve hayvancılığa dayanır. İlçede tahıllardan arpa, buğday, nohut’un; endüstri bitkilerinden ayçiçeği, mısır, şeker pancarı, haşhaş ve yem bitkilerinin; kuru soğan, patates vd. sebzelerin; elma, vişne, armut, üzüm gibi meyvelerin üretimi yapılmaktadır. Toplam tarım alanı 63.700 hektardır.
Hayvancılık olarak; büyükbaş, küçükbaş, tavukçuluk ve arıcılık yapılmaktadır. Söz konusu hayvanlardan; et, süt, yoğurt, peynir, yumurta ve bal üretilerek ilçemizin ve ülkemizin ekonomisine katkı sağlanmaktadır.
İlçede 14.375 büyükbaş, 89.340 küçükbaş, 112.000 kanatlı hayvan, 3.155 arı kovanı bulunmaktadır.
İlçede ormanlık alan sahası 186.138 hektardır.
İlçemizde 625 kayıtlı üyesi bulunan Dinar Sanayi ve Ticaret Odası mevcuttur.
İlçede 9 adet dokuma, 2 adet teneke kutu,2 adet çuval, 2 adet un fabrikası, 2 adet yem fabrikası, 1 adet balık ağları iplik fabrikası, 2 adet makine ve tarım aletleri fabrikası, 1 adet kot dikim atölyesi vardır. 50 adet kalkınma ve sulama kooperatifi ile 7 banka şubesi mevcuttur.
Dinar-Denizli karayolu üzerinde, ilçeye 12 km mesafedeki Akçaören-Göğebakan mevkiinde, yaklaşık olarak 830 hektarlık alan, organize sanayi bölgesi olarak tespit edilmiştir. Bu alan, belediye imar sınırları içerisine alınmıştır. Organize sanayiyle ilgili çalışmalar devam etmektedir.
Danteon (Tanrılar Kulu Tapınağı), Artemis Anaitis Tapınağı,Tiyatrosu, Agorası (Pazar yeri), Stadyumu, Suçıkanı, Pınarbaşı, Karakuyu kuş cenneti, Norgaz orman piknik alanı, Cerit ve Zenderi yaylası ilçemizin ilgi odağıdır. Yol güzergâhında bulunan dinlenme tesisleri turizme hizmet vermekte, ilçeye hareketlilik kazandırmaktadır.
Tarihi
TARİHTE DİNAR
a) İLK ÇAĞLAR VE HİTİT DÖNEMİ
Anadolu'nun yerli halklarından olan Dinar'ın eski bir yerleşim bölgesi olduğu görülmektedir. Dinar Hitit İmparatorluğu döneminde Seha ırmağı (Büyük Menderes) Beyliğine bağlı olduğu tarih kitaplarımızdan anlaşılmaktadır.
Yontma taş çağı insanları en çok, av hayvanları bol orman, ırmak, göl kıyılarında bulunan natürel mağaralarda yaşarlardı. İlçemiz bölgelerini araştırırsak bu mağaralardan ve benzerlerinden çoğuna rastlamak mümkündür.
İlçemizde, Cilalı taş (Neolitik) çağı dönemine ve Bakırtaş (Kalkolitik) çağı devirlerine ait birçok höyükler mevcuttur. Ne var ki buralarda henüz bilimsel bir araştırma yapılmamıştır. Yapılan hafriyatlarda bu çağlara ait çömlek çanak kırıkları çıkmaktadır. Halen Üçlerce ve Suçıkan tepelerinde bu parçalar yanı sıra sık sık da mızrak uçlarına rastlanmaktadır. İlçemiz Avşar köyü tren yarması höyüğünden çıkan eserler bugün Afyon müzemizde yer almaktadır.
Eti (Hitit) çağı imparatorluğunun Kral Yolu da ilçemizden, Çöl ovasından Haydarlı, Bel kavak yolu ile Dinar-Kızılören-Daracasuderesine girerek Düzbel geçidini aşmakta ve Homa yönünden Selçuk'a ulaşmaktadır. Ortaçağda Türk Selçuk ve Bizans orduları arasında Düzbel'de yapılan savaşı anlatan Bizanslı tarih yazarları bu geçidin adını Miriyokefalis olarak yazmışlardır.
b) FİRİK DÖNEMİ
Dinar adı tarih boyunca birkaç kez kurulmuş ve batmış şehirlerden sonra gelmiştir. Başlıca, KELAİNAİ, CELAİNAİ, APEMEİA, KİBOYOS,GEYİKLER,DİNAR isimleri ile anılmaktadır.
CELAİNAİ (Celenae, Gelene) M.Ö. 1200
Seha krallığı Akalar tarafından ortadan kaldırıldıktan sonra bir yarışma yapılmıştı, suların bolluğu doğal güzelliği ile başkent olmaya pek elverişli olan, eski bir ünlü ticaret yolunun üzerinde bulunan Celainai (ilçemizin doğu kısmında) şehrini barajlar, saraylarla süsleyen Kral Midas burada bir zamanlar ferah ve bolluk içinde yaşamıştı. Bir müzik yarışması sırasında bir meşe ağacına astırılıp derisi yüzülerek ölüsü Celeinai (Dinar) şehri içinden geçen nehre attırmıştı. Halk bu anıyı yaşatmış paralarında onu kaval çalan ve harmaniyesini savura savura dolaşan bir genç olarak göstermişlerdir. Büyük tarihçi HEREDOT Marsiyas (Suçıkan) kaynağında bulunan bir mağarada asılı olarak görüldüğünü yazar. (Marsiyas Efsanesi Efsaneler bölümünde anlatılmıştır.) Seha Beyi hangi yıllarda ortadan kalktığı belli değilse de M.Ö. 1200 yıllarında sanılmaktadır. Seha krallığı Dina ve Dazkırı civarında ancak 40-50 yıl kadar yönetimde kalmıştır.
CELAİNAİ'da şehrin içinde geçen Marsiyas (Suçıkan) ırmağından sonra efsanelere adı geçen önemli su Menderes nehridir. Dinar'dan doğan Menderes ırmağı 5 büyük sudan meydana gelmiştir. ANABENON, kaynağına dolaşıp gelen anlamında olan bu su, Dinar, ilçemizin güneydoğusunu kapsayan dağın yamaçlarında Karakuyu gölünden yeraltı yarıkları yolu ile beslenen kaynakların hemen altında gölcük yaparak taşar. Bu Anabenon suyu sonradan Menderes ırmağı adını almıştır. Adını mitolojik bir olaydan alır. M.Ö. 660 yılarında 4. Midas gününde yine doğudan Anadolu'ya giren Kimmeriler arabalarına yükledikleri evleriyle kona göçe gelerek Phrygia'lılara saldırdılar ve Phrygia devletini yıktılar.
c) PERSLER ZAMANI
Persler, M.Ö. 585 yılında Kızılırmak yanında yapılan savaşa güneş tutulmasını sebep göstererek ara vermişlerdir. Persler geri çekilir gibi yaparak Lidya ordusu üzerine çullanıp, Lidyalıları yenerler. Böylece Afyon ili Perslerin eline geçmiş oldu. Persler Anadolu'ya bir satraplık merkezi Sardes olmakla beraber Celeinai'da (Dinar) yazlık merkezi oldu. Pers kralları Darivs ve Xerves Celeinai'yi İyonlar üs olarak kullandılar. Burada av bahçeleri ün saldı. Kral yolu Phrygi'lılar zamanında olduğu gibi Lidyalılar ve Pesler zamanında da önemini yitirmedi. Pers İmparatorluğu zamanında Kral Eldeşir ve kardeşi Prens Keyhüsrev'le araları açılınca kendisine ücretli askerler topladı. Celeinai üs olarak hazırladı. Ülkesini dolaşır gibi yaptı, Bolvadin ilçesinde önceden anlaştığı Kilikya Kraliçesinden yardım gördüyse de, ancak askerlerinin maaşını dağıtabildi ama neticede savaş Prens Keyhüsrev'in yenmesi ile sonuçlandı.
Celeinai kalesi önünde yepyeni bir şehir doğmuştur. Nüfus artmış, özellikle Hitit Krallığı devrindeki ticaret yolu Celeinai'den geçirilmek suretiyle zengin bir ticaret ve sanat hayatının doğması sağlanmıştır. Bu yeni şehir, Dinar'ın Suçıkan deresinin güneyinde ve kale olan Toptepe (Tekke) Mahallesi altında kurulmuştur. Bu şehirde Literses zengin bir hayat sürmüştür. Şehirde yerleşen yabancıların çift ve harman işlerinde kendisine yardımdan kaçanları idam edecek kadar şiddet gösteren Literses, bir efsaneye göre Akanların kuvvet ve seyahat tanrısı Herkül tarafından öldürülerek yabancıların öcü alınmıştır. Diğer bir söylentiye göre, Frikya büyük kralına karşı baş kaldırdığı için cezalandırılmış ve ölüsü Menderes'e atılmıştır. Şehir hayli gelişmiş tüccar, sanatkar, kervancıların önemli bir merkezi olmuştur. (M.Ö. 1050)
M.Ö. 8.'nci yüzyıllarda kral Gordius ölünce yerine oğlu 3. Midas geçmiş bu kralın çağı Frikya'nın altın çağı olmuştur. Kral Midas ilk iş olarak o gün, dünya ticaretinin ana yolu eski kral yolu üzerinde Litersesin geliştirdiği, suların bolluğu, mevkiinin güzelliği ve topraklarının bereketi ile ün salan Celeinai'ye başkenti taşıdı. Gelene'de terleştikten bir süre sonra şehirde büyük bir deprem oldu, yerler yarılarak sular fışkırdı. Sonra kral en kıymetli varlığını suya atarak şehri kurtardı ve tamir ettirdi. (Bakınız Efsanelerimiz Anhoros Efsanesi)
d) İRANLILAR YÖNETİMİ
Keyhüsrev'in ölümünden sonra ayaklanmayı bastıran komutan Darios (Dara) yönetimi ele aldı. Anadolu Ege limanları, Ege limanlarından İç Asya'ya doğru giden ünlü kervan ve kral yolunu izledi Gelene bu kervanların, tüccarların konak yeri olarak önemini sürdürmekteydi. Dara bu yolu uzak bularak yeni bir yol yaptırdı. 700 bin kişilik ordusuyla Gelene'de bekledi. Dara'ya Gelene'li tüccar prens olan Pythios altından yapılmış bir meşe ağacı ve üzümlü asma hediye etti. Dara savaşlar yaparak geri dönüyordu. Yerine oğlu Serhas geçti. (M.Ö. 480)
Serhas Yunan savaşlarını yönetmek üzere geldiği zaman ordu merkezi olarak Gelene'de kalıyordu. Gelene Lidya sartaplığının yazlığı konumunda idi. Burada, Pythios, Serhas ve komutanlarını karşılamış onlara ziyafetler vermişti, Serhas'a savaş gideri olarak 4 milyon Darik altını vereceğini ancak 7 bin altın eksik olduğunu söyledi. Serhas şaşırarak kimdir bu kadar para veren kimse diye sordu ve yanındakiler: "Bu zat sizden sonra gelen en zengin kişidir. Babanıza da altından iki hediye vermiştir" dediler. Serhas bunun üzerine kendi hazinesinden 7 bin altın çıkardı ve 4 milyonu tamamlayarak orduya dağıttı. Serhas Gelene'de ordusunun araç ve gereçlerini tamamladıktan sonra Ege kıyılarına doğru sefere çıktı. Dönüşte kendisine Marsiyas kaynağının karşısında bir saray yaptırdı. Eski kaleyi de yeniledi. Gelene böylece çok güçlü bir kale ile bezenmiş oldu. Sarayın ve yeni iç kalenin olduğu tepenin Üçlerce tepesi olduğu sanılmaktadır. Saray bu tepenin ovaya bakan ılıcası yönünde ve çok güzel görüntülü yerinde idi. Serhas'ın ölümünden sonra oğlu ERDEŞİR ve sonra 2. DARİUS başa geçti. M.Ö. 407 de genç oğlu Prens Kurus'u (Keyhüsrev)Anadolu Satrabı yaptı ve Kayseri civarını Büyük Frikya adı ile Keyhüsrev'e verdi. Keyhüsrev, Satraplık(Valilik) merkezini Sard şehrinden Gelene'ye kaydırdı. Gelene'de Menderes kaynakları (Arap ışık, şimdiki Bülüçalan köyü) üzerinde büyük bir saray yaptırdı. Bu saray çevresindeki ormanı, av bahçesi yaptı. Bu av bahçesi geniş bir alanı kaplıyordu. Genç Keyhüsrev, atlı av gezintilerini burada yapardı. Park, av kuşları ve vahşi hayvanlarla doluydu. Keyhüsrev bu parkta kendisine katılan orduları da sayarak 33 bin savaşçı olduğunu gördü ve bu ordu ile batıya doğru hareket etti. Keyhüsrev M.Ö. 401 yılarında öldü.
e) İRAN YÖNETİMİNİN SONU VE İSKENDER ZAMANI
Genç Keyhüsrev'in kardeşi üzerine ayaklanması geniş Satraplığın kötülüğünü ortaya koymuştu. Satraplığı, 4 satraplığa ayırarak Büyük Frikya'nın yalnız bir satraplık olması uygun görüldü. Erdeşir'in Helospont Satrabı olan general Tisafernes, bu atamayı tanımlayarak Gelene'yi ele geçirdi. Yeni satrap Titheros, bunun üzerine gelerek Tisafernes'i Gelene'den çıkardı ve Kolos(Honaz) civarında yakalayarak boynunu vurdurdu. M.Ö. 396 Titheros böylece Gelene'ye yerleşti. Büyük Serhas'ın çok sağlam yaptırdığı kale önünde durdu. Gelene kalesini 1000 Karyalı ve 100 Yunanlı ücretli asker korumakta idi. Gelene'nin en son derebeyi Alisyas, İskender gelmeden şehri terk etti. İskender Gelene önünde 60 gün bekledi. Kaleyi bekleyenler İran'dan iki ay içinde yardım gelmeyecek olursa kaleyi vereceklerini bildirdiler. Kan dökülmemesi için bir anlaşma yapıldı ve yolar kesilmekle yetinildi. İskender M.Ö. 333 yılı baharında şehre girmiş ve İran yönetimi sona ermiştir. İran (Pers) yönetimi böylece 213 yıl sürmüştür.
f) HELENİSTİK ÇAĞ
İskender, İran İmparatorluğunu yıkmakla kalmadı Hindistan'ın bir kısmını, Mısır'ı, Mezopotamya'yı da aldı. Buralarda birer Satrap atadı. Babil'de hummaya tutulan İskender M.Ö. 13 Haziran 323 tarihinde öldü. İskender zamanında 34 Satraplık vardı. Bu sırada Bergama'da İskender'in hazinelerini korumakla görevli Ömen, Frikya'ya saldırdı ve Gelene bölgesini ele geçirdi. Synnada kalesi koruyucuları Antigon'un generalleri Dokimas, Alketos ve Pelemon, Ömen'i Gelene'den atmak için savaştılar. Ömen'in Gelene'deki bir yıllık saltanatı sona erdi. Gelene'ye Antigon yerleşerek burayı krallığının başkenti yaptı.
Ömen, Gelene'de bir yıllık saltanatı sırasında askere geçim ödeneği olarak bölgedeki çiftlikleri satmış ve ücret ödemden asker beslemenin kolayını bulmuştu. Bu çiftlikler dört duvar içinde evler ve ahırdan kurulu birer kale gibi idi. M.Ö. 314
Antigon, İskender'in yerine geçmek için sağa sola saldırdı durdu. İpsos meydan savaşına 70 bin piyade, 10 bin süvari ve 70 adet harp fili ile katıldı. 84 yaşındaki Antigon kazanacağını ummaksızın bu savaşa girmişti. Ordusu dağılınca Gelene'ye kaçtı ve orada öldü. Birleşik krallar aralarında ülkeyi paylaştılar. Antigon'un mezarının şimdiki yeni hükümet binasının önünde olduğu sanılmaktadır. Çünkü daha önce kabartmalı Temülüs kapı üstü taşı burada bulunmuştur. (Bu taş şimdi Suçıkan Parkta açık hava müzesi olarak düşünülüp tüm eski yazılı taşların toplandığı yüzme havuzunun üst kısmındadır.) Antigon yönetimi Gelene'de 20 yıl hüküm sürmüştü, bu sıralarda yeni bir deprem olmuş birçok binalar yıkılmıştı.
g) KELEİNAİ (Celene-Gelene)
KYROS, Phirygia'nın şehri olan Keleinai'ye kardeşi kral Artakserkes ile babaları öldükten sonra münakaşa etmiş ve Helen ücretli askerleri gönüllü olarak Kyros'a yardım etmişti. Kyros ordusu ile birlikte hareket etti, Lidya içinde birçok Hoplit olduğu halde üç gün yürüyüşle yol alarak Miandros (Menderes) nehri boyunca Phrygia içinden bir günlük yürüyüşle yol aldı. Saray hisarın alt tarafında Marsiyas nehrinin kaynağı yakınında kuruldu.
h) APAMEİA KİBOTOS
Anadolu Frigya bölgesinde Moiandoros nehri çıkış noktasında Selavkos Nikator'un kurduğu şehirdir. Nikator, Büyük İskender'in generallerinden biridir. Buhara hanedanlarından birinin kızı olan Apameia ile M.Ö. 125'de evlenmiş ve buraya karısının ismini vermiştir. Gelene şehrinin yanı başında ovada Marsiyas (Suçıkan) ile Menderes'in birleştiği yerde ve Marsiyas'ın iki yanında şehrin genel yapılarını yaptırdı. Aniyohos'un kurduğu diğer Apameia'lardan ayırt edilmesi için buna APAMEİA KİBOTOS adı verilmiştir.
i) ROMA ÇAĞI (M.Ö. 72 - M.S. 395)
Roma çağında şehirler çoğalmış, nüfus artmıştır. Roma Cumhuriyeti zamanında 3 il olarak SYNADİK, APAMEİA, FİRİKYA, EPİKTET illeri kurulmuştur.
Afyon ilimizin güney bölgesinde yer alan bu eski il merkezi Apameia (Dinar) şehridir. İlçe merkezi Metropolis ilçesidir. (Şimdiki Tatarlı) Bütün Çölovasını içine alır. AKARİDOSKOME (Şimdiki Akça köyünün bulunduğu yerdir. Daha önceleri izah ettiğimiz gbi Helenistik çağda A.Sorter tarafından Firik başkenti yanında kurulmuş ve iki şehrin birleşmesiyle önemli bir merkez haline gelmiştir.
Eski çağlarda olduğu gibi Roma çağında da çok şiddetli bir deprem olmuştur. İmparator Aleksandr gününde M.S. 225-235 yılları arasında olan bu depreme birçok binalar yıkılmış, yarıklar açılmış, sular fışkırmış ve yeni göller oluşmuştur. Dinar, Anadolu yarımadasının batıdan doğuya uzanan bir yarığı (fay) ve aynı zamanda yeraltı sularının akıntıları üzerinde kurulmuş olduğundan çok şiddetli depremler olagelmiştir.
Coğrafi Yapısı
Akdeniz ve Ege bölgelerinde toprakları bulunan Dinar ilçesi'nin merkez ve merkeze bağlı köylerinin büyük kısmı ve Dombayova bucağının güney kısımları Akdeniz bölgesinde, diğer yerleşim alanları ise Ege bölgesindedir.Göller yöresi içerisinde incelenen Dinar ilçesi, kuzetde Sandıklı, kuzeydoğuda Şuhut, güneydoğuda Isparta, kuzeybatıda Denizli, güneybatıda ise Dazkırı ile çevrilidir. Dinar hem karayolu hem de demiryolu bekımdan bir kavşak noktasındadır. Antalya, Burdur-Afyon; Antalya, Burdur-Denizli-Aydın-İzmir; Aydın, Denizli-Afyon karayolları ile Aydın, Denizli-Afyon, Burdur, Isparta, Afyon demiryolları Dinar'dan geçmektedir. Bı konum, ulaşım yönünden Dinar'ın önemini artırmaktadır.
Son nüfus sayımına göre köyleri ile birlikte 88.304 nüfusa sahip olan Dinar'ın merkez ilçe nüfusu 35424'tür. Yüz ölçümü 1286 km²'dir.
Dinar 38° 03' 30'' kuzey enlemi ile 30° 10' 00'' doğu boylamı üzerindedir. Kışları soğuk ve yağışlı, yazları ise sıcak ve kuraktır.
Ortalama sıcaklık 12.8°, en yüksek sıcaklık 36°, en düşük sıcaklık ortalaması ise -9° 'dir.
Denizden yüksekliği 863.91 metre loup İzmit'e göre -1 dakikalık ayrılık gösterir. Yıllık ortalama yağış (m²) 486kg'dir.
Dinar, Akdeniz ikliminden İç Anadolu'nun kara iklimine geçiş karakteri gösteren yöresel bir iklime sahiptir. Adeniz etkileri, göller yöresi ve Büyük Menderes vadisinden gelir. Yıllık sıcaklık ortalama 12,60 ºC'dir. En sıcak ay 23ºC ile Temmuz ayı, en soğuk ay 3ºC ile Ocak ayıdır.
Akdeniz ve Ege bolgelerinde topraklari olan DINAR ilcesinin merkez ve merkeze bagli koylerinin buyuk kismi ve Dombayovasi bucaginin guney kisimlari Akdeniz bolgesinde, diger yerlesim alanlari ise Ege bolgesindedir.
Goller yoresinde yer alan Dinar, Kuzeyde Sandikli, Kuzeydoguda Suhut, guneydoguda Isparta, Kuzeybatida Denizli, Guneybatida ise Dazkiri ile cevrilidir.
Dinar 37° 50 ve 38°20 Kuzey paralelleriyle 29° 58 ve 30° 32 dogu meridyenleri arasinda yer alip 1286 km² genisligindedir.
COGRAFI OZELLIKLERI
Daglar :
Akdag: Dinar Ovasiyla, Dombay ovasi arasinda Kuzeybati guneybati yonunde kalkerlerin genis yer tuttugu 1500 rakimli dagdir.
Samsun Daglari : Dinar ovasiyla, Dombay ovasi arasinda Kuzey Guney yonunde Konglomera ve breslerin genis yer tuttugu 1500 rakimli dagdir..
Kumalar Daglari: Dombay ovasinin devamindaki Sandikli ovasi ile Colovasi' ni birbirinden ayiran Kuzey Guney yonlu 1500 rakimli dagdir.
Karakus Dagi : Colovasi'ni Uluborlu-Senirkent ovalarindan ayiran siradaglardir. Yuksekligi 2000 metre olup Guneybati Kuzeydogu yonunde uzanir.
Ovalar :
Dinar Ovasi: Buyuk Menderes cokuntu hendeginin en uc kisimlaridir. Uzunlugu 20 km genisligi 8-10 km olan ovanin alani 180 km².
Colovasi : Kuzeybati - guneydogu yonunde uzanan cokuntu alani , Kizkapan bogazi ile Camur ovasina baglanir. Ovanin kuzeybati kismi yuksek 1170 m, guneydogu kismi ise alcaktir 1108m. En cukur yerde Alpaslan sazligi yer alir. Ova yaklasik 130 km² genisligindedir.
Yaylalar:
Ilcemizde cok sayida irili ufakli yaylalara rastlanir.En onemlileri , Kumalar yaylasinin bir bolumu olan KOCAYAYLA, HORU yaylasi, KABAKLI yaylasi, CERIT yaylasi ve DOMBAY INCEBEL yaylasidir.
Akarsular ve Goller :
En onemli akarsuyu Buyuk Menderes'tir. Nehir ELDERE mevkiinden dogar.
Karakuyu Golu bir Dudendir.Suyunu yeralti suyu olarak akitir, yeryuzune uc degisiki mevkiden cikar,Bulucalan goleti, Duden ve Sucikan.Bu sular daha sonra birlesek Buyuk Menderes'i olusturular.
Ilcede Gokceli ve Karakuyu golu olmak uzere baslica iki gol bulunur.
Alıntıdır. No_Name tarafından düzenlenmiştir.
İlçemizin adeta sembolü durumunda bulunan Suçıkan, Menderes nehrine kaynaklık eden Pınarbaşı, Bülüçalan kaynağı, Yapağı ve Beşpınar kaynakları, Pınarlı, Yeşilçat göletleri ile Eldere kuş cenneti ve Çamlıköy koruluğu diğer mesire yerleridir. Bu güzellikler, Dinar’ı hem iç, hem de dış turizm açısından önemli bir turizm merkezi haline getirmektedir. Dinar gerek mesire yerleri, aile parkları ve gerekse Afyon-Denizli, Denizli-Antalya karayolu üzerinde şehrin girişinde yer alan dinlenme, tesis ve lokantalarıyla geçit turizmine hizmet vermekte ve gelecekte turizm açısından daha büyük canlılık kazanacak konumda bulunmaktadır.
Dinar’ın bilinen geçmişi M.Ö.1200 yıllarına kadar uzanmaktadır. Dinar Anadolu’nun en eski yerleşim yerlerindendir. Dinar Hitit İmparatorluğu döneminde Seha ırmağı (Büyük Menderes) Beyliğine bağlı olduğu tarih kitaplarından da anlaşılmaktadır. “Dinar”, tarih boyunca birkaç kez kurulmuş ve batmış şehirlerden (Kelainai-Celainai-Apemeia-Kiboyossimo-Geyikler-Dinar) sonra bu adla anılmaya başlanmıştır.
Şehrimiz, Truva Savaşlarında yenilerek Anadolu içlerine çekilen Ahiya (Akariyon) prenslerinden Geleinos tarafından M.Ö. 1200’lerde “Geleneia” adıyla kurulmuş, bitişiğinde kurulan “Apemeia” şehriyle birleşip “Dinar” adını almıştır.
Dinar, antik kral yolu üzerinde Ege kıyılarına ve Akdeniz’e açılan karayolu ile demiryolu kavşağında kurulmuştur.
Hititlerden Aka-İyon, Frig, Kimmerler, Persler, Roma, Bizans ve Türklere kadar bir çok Anadolu medeniyetinden izler taşıyan Dinar, eski çağlardan bu yana, sürekli olarak bölgenin başkentliğini yapmıştır.
Dinar tarihin ilk müzik yarışmasının yapıldığı yerdir. İçine tanrıların, kralların karıştığı masallar ve efsaneler şehridir. Geleine, Anhoros, Midas, Asmalı yol, Ilıca ve Marsiyas efsaneleri dededen toruna anlatıla gelmiştir.
İlçemiz 1874 yılında Belediyelik, 1908 yılında ilçe olmuştur.
Afyon iline bağlı olan ilçemiz Dinar, Akdeniz ve Ege bölgesi arasında kalır. İlçe merkezi ve güneyindeki köyler Akdeniz bölgesinde, kuzeyindeki köyler Ege bölgesindedir.
Göller bölgesi içerisinde incelenen Dinar ilçesi, kuzeyde Sandıklı, kuzey doğusunda Şuhut, güneydoğuda Isparta, güneybatısında ise Başmakçı ve Evciler, kuzeybatıda Denizli, güneyde Keçiborlu’yla çevrilidir.
İlçenin Dombay, Çöl Ovası ve Dinar Ovası adıyla başlıca üç ovası, Karakuyu adıyla bir gölü, bir akarsu olarak Büyük Menderes nehri vardır. Cerit yaylası ve Dombay İncebel yaylası önemli yaylarımızdır.
İlçe; Akdeniz ikliminden, İç Anadolu kara iklimine geçiş karakteri gösteren yöresel klima alanıdır.
İlçenin 2000 yılı genel nüfus sayımına göre nüfusu 92.608’dir. Bu nüfusun 37.608’i ilçe merkezinde yaşamaktadır. İlçemize bağlı 9 kasaba ve 56 köy bulunmaktadır.
İlçede 1 Ekim 1995 Pazar günü saat 18.00’da 6.1 şiddetinde deprem meydana gelmiş, 94 vatandaşımız hayatını kaybederken, 250 yurttaşımız yaralanmıştır.
İlçede 46 ilköğretim okulu, 8 ortaöğretim okulu vardır. Bu okullarda toplam 8.849 öğrenciye 459 öğretmenle eğitim verilmektedir. Ayrıca 1 Meslek Yüksekokulumuz bulunmaktadır. Okulda 424 öğrenciye 13 öğretim görevlisiyle yükseköğretim verilmektedir.
İlçede ayrıca Millî Eğitim Müdürlüğüne bağlı Halk Eğitim Merkezi ve Çıraklık Eğitim Merkezi Müdürlükleri bulunmaktadır.
İlçe merkezi ile kasaba ve köylerinde 2 Devlet Hastanesi, 11 Sağlık Ocağı, 21 Sağlık Evi, 1 Ana Çocuk Sağlığı ve 1 Verem Savaş Dispanseri Tabipliği ve 1 adet 144 öğrencisi bulunan Sağlık Meslek Lisesi bulunmaktadır. Dinar Devlet Hastanesinin yatak sayısı 150, Haydarlı Devlet Hastanesinin yatak sayısı 30’dur.
İlçede 1500 kişi kapasiteli 1 stadyum, 2 semt sahası ve spor kulübü bulunmaktadır.
Antik Kral Yolu üzerinde Ege kıyılarına ve Akdeniz’e açılan karayolları ile demiryolu kavşağı üzerinde kurulmuş olan Dinar ilçesi; tarım, hayvancılık ve ticarette gelişmiştir. Dinar ve çevresinde halkın gelir kaynağı tarım ve hayvancılığa dayanır. İlçede tahıllardan arpa, buğday, nohut’un; endüstri bitkilerinden ayçiçeği, mısır, şeker pancarı, haşhaş ve yem bitkilerinin; kuru soğan, patates vd. sebzelerin; elma, vişne, armut, üzüm gibi meyvelerin üretimi yapılmaktadır. Toplam tarım alanı 63.700 hektardır.
Hayvancılık olarak; büyükbaş, küçükbaş, tavukçuluk ve arıcılık yapılmaktadır. Söz konusu hayvanlardan; et, süt, yoğurt, peynir, yumurta ve bal üretilerek ilçemizin ve ülkemizin ekonomisine katkı sağlanmaktadır.
İlçede 14.375 büyükbaş, 89.340 küçükbaş, 112.000 kanatlı hayvan, 3.155 arı kovanı bulunmaktadır.
İlçede ormanlık alan sahası 186.138 hektardır.
İlçemizde 625 kayıtlı üyesi bulunan Dinar Sanayi ve Ticaret Odası mevcuttur.
İlçede 9 adet dokuma, 2 adet teneke kutu,2 adet çuval, 2 adet un fabrikası, 2 adet yem fabrikası, 1 adet balık ağları iplik fabrikası, 2 adet makine ve tarım aletleri fabrikası, 1 adet kot dikim atölyesi vardır. 50 adet kalkınma ve sulama kooperatifi ile 7 banka şubesi mevcuttur.
Dinar-Denizli karayolu üzerinde, ilçeye 12 km mesafedeki Akçaören-Göğebakan mevkiinde, yaklaşık olarak 830 hektarlık alan, organize sanayi bölgesi olarak tespit edilmiştir. Bu alan, belediye imar sınırları içerisine alınmıştır. Organize sanayiyle ilgili çalışmalar devam etmektedir.
Danteon (Tanrılar Kulu Tapınağı), Artemis Anaitis Tapınağı,Tiyatrosu, Agorası (Pazar yeri), Stadyumu, Suçıkanı, Pınarbaşı, Karakuyu kuş cenneti, Norgaz orman piknik alanı, Cerit ve Zenderi yaylası ilçemizin ilgi odağıdır. Yol güzergâhında bulunan dinlenme tesisleri turizme hizmet vermekte, ilçeye hareketlilik kazandırmaktadır.
Tarihi
TARİHTE DİNAR
a) İLK ÇAĞLAR VE HİTİT DÖNEMİ
Anadolu'nun yerli halklarından olan Dinar'ın eski bir yerleşim bölgesi olduğu görülmektedir. Dinar Hitit İmparatorluğu döneminde Seha ırmağı (Büyük Menderes) Beyliğine bağlı olduğu tarih kitaplarımızdan anlaşılmaktadır.
Yontma taş çağı insanları en çok, av hayvanları bol orman, ırmak, göl kıyılarında bulunan natürel mağaralarda yaşarlardı. İlçemiz bölgelerini araştırırsak bu mağaralardan ve benzerlerinden çoğuna rastlamak mümkündür.
İlçemizde, Cilalı taş (Neolitik) çağı dönemine ve Bakırtaş (Kalkolitik) çağı devirlerine ait birçok höyükler mevcuttur. Ne var ki buralarda henüz bilimsel bir araştırma yapılmamıştır. Yapılan hafriyatlarda bu çağlara ait çömlek çanak kırıkları çıkmaktadır. Halen Üçlerce ve Suçıkan tepelerinde bu parçalar yanı sıra sık sık da mızrak uçlarına rastlanmaktadır. İlçemiz Avşar köyü tren yarması höyüğünden çıkan eserler bugün Afyon müzemizde yer almaktadır.
Eti (Hitit) çağı imparatorluğunun Kral Yolu da ilçemizden, Çöl ovasından Haydarlı, Bel kavak yolu ile Dinar-Kızılören-Daracasuderesine girerek Düzbel geçidini aşmakta ve Homa yönünden Selçuk'a ulaşmaktadır. Ortaçağda Türk Selçuk ve Bizans orduları arasında Düzbel'de yapılan savaşı anlatan Bizanslı tarih yazarları bu geçidin adını Miriyokefalis olarak yazmışlardır.
b) FİRİK DÖNEMİ
Dinar adı tarih boyunca birkaç kez kurulmuş ve batmış şehirlerden sonra gelmiştir. Başlıca, KELAİNAİ, CELAİNAİ, APEMEİA, KİBOYOS,GEYİKLER,DİNAR isimleri ile anılmaktadır.
CELAİNAİ (Celenae, Gelene) M.Ö. 1200
Seha krallığı Akalar tarafından ortadan kaldırıldıktan sonra bir yarışma yapılmıştı, suların bolluğu doğal güzelliği ile başkent olmaya pek elverişli olan, eski bir ünlü ticaret yolunun üzerinde bulunan Celainai (ilçemizin doğu kısmında) şehrini barajlar, saraylarla süsleyen Kral Midas burada bir zamanlar ferah ve bolluk içinde yaşamıştı. Bir müzik yarışması sırasında bir meşe ağacına astırılıp derisi yüzülerek ölüsü Celeinai (Dinar) şehri içinden geçen nehre attırmıştı. Halk bu anıyı yaşatmış paralarında onu kaval çalan ve harmaniyesini savura savura dolaşan bir genç olarak göstermişlerdir. Büyük tarihçi HEREDOT Marsiyas (Suçıkan) kaynağında bulunan bir mağarada asılı olarak görüldüğünü yazar. (Marsiyas Efsanesi Efsaneler bölümünde anlatılmıştır.) Seha Beyi hangi yıllarda ortadan kalktığı belli değilse de M.Ö. 1200 yıllarında sanılmaktadır. Seha krallığı Dina ve Dazkırı civarında ancak 40-50 yıl kadar yönetimde kalmıştır.
CELAİNAİ'da şehrin içinde geçen Marsiyas (Suçıkan) ırmağından sonra efsanelere adı geçen önemli su Menderes nehridir. Dinar'dan doğan Menderes ırmağı 5 büyük sudan meydana gelmiştir. ANABENON, kaynağına dolaşıp gelen anlamında olan bu su, Dinar, ilçemizin güneydoğusunu kapsayan dağın yamaçlarında Karakuyu gölünden yeraltı yarıkları yolu ile beslenen kaynakların hemen altında gölcük yaparak taşar. Bu Anabenon suyu sonradan Menderes ırmağı adını almıştır. Adını mitolojik bir olaydan alır. M.Ö. 660 yılarında 4. Midas gününde yine doğudan Anadolu'ya giren Kimmeriler arabalarına yükledikleri evleriyle kona göçe gelerek Phrygia'lılara saldırdılar ve Phrygia devletini yıktılar.
c) PERSLER ZAMANI
Persler, M.Ö. 585 yılında Kızılırmak yanında yapılan savaşa güneş tutulmasını sebep göstererek ara vermişlerdir. Persler geri çekilir gibi yaparak Lidya ordusu üzerine çullanıp, Lidyalıları yenerler. Böylece Afyon ili Perslerin eline geçmiş oldu. Persler Anadolu'ya bir satraplık merkezi Sardes olmakla beraber Celeinai'da (Dinar) yazlık merkezi oldu. Pers kralları Darivs ve Xerves Celeinai'yi İyonlar üs olarak kullandılar. Burada av bahçeleri ün saldı. Kral yolu Phrygi'lılar zamanında olduğu gibi Lidyalılar ve Pesler zamanında da önemini yitirmedi. Pers İmparatorluğu zamanında Kral Eldeşir ve kardeşi Prens Keyhüsrev'le araları açılınca kendisine ücretli askerler topladı. Celeinai üs olarak hazırladı. Ülkesini dolaşır gibi yaptı, Bolvadin ilçesinde önceden anlaştığı Kilikya Kraliçesinden yardım gördüyse de, ancak askerlerinin maaşını dağıtabildi ama neticede savaş Prens Keyhüsrev'in yenmesi ile sonuçlandı.
Celeinai kalesi önünde yepyeni bir şehir doğmuştur. Nüfus artmış, özellikle Hitit Krallığı devrindeki ticaret yolu Celeinai'den geçirilmek suretiyle zengin bir ticaret ve sanat hayatının doğması sağlanmıştır. Bu yeni şehir, Dinar'ın Suçıkan deresinin güneyinde ve kale olan Toptepe (Tekke) Mahallesi altında kurulmuştur. Bu şehirde Literses zengin bir hayat sürmüştür. Şehirde yerleşen yabancıların çift ve harman işlerinde kendisine yardımdan kaçanları idam edecek kadar şiddet gösteren Literses, bir efsaneye göre Akanların kuvvet ve seyahat tanrısı Herkül tarafından öldürülerek yabancıların öcü alınmıştır. Diğer bir söylentiye göre, Frikya büyük kralına karşı baş kaldırdığı için cezalandırılmış ve ölüsü Menderes'e atılmıştır. Şehir hayli gelişmiş tüccar, sanatkar, kervancıların önemli bir merkezi olmuştur. (M.Ö. 1050)
M.Ö. 8.'nci yüzyıllarda kral Gordius ölünce yerine oğlu 3. Midas geçmiş bu kralın çağı Frikya'nın altın çağı olmuştur. Kral Midas ilk iş olarak o gün, dünya ticaretinin ana yolu eski kral yolu üzerinde Litersesin geliştirdiği, suların bolluğu, mevkiinin güzelliği ve topraklarının bereketi ile ün salan Celeinai'ye başkenti taşıdı. Gelene'de terleştikten bir süre sonra şehirde büyük bir deprem oldu, yerler yarılarak sular fışkırdı. Sonra kral en kıymetli varlığını suya atarak şehri kurtardı ve tamir ettirdi. (Bakınız Efsanelerimiz Anhoros Efsanesi)
d) İRANLILAR YÖNETİMİ
Keyhüsrev'in ölümünden sonra ayaklanmayı bastıran komutan Darios (Dara) yönetimi ele aldı. Anadolu Ege limanları, Ege limanlarından İç Asya'ya doğru giden ünlü kervan ve kral yolunu izledi Gelene bu kervanların, tüccarların konak yeri olarak önemini sürdürmekteydi. Dara bu yolu uzak bularak yeni bir yol yaptırdı. 700 bin kişilik ordusuyla Gelene'de bekledi. Dara'ya Gelene'li tüccar prens olan Pythios altından yapılmış bir meşe ağacı ve üzümlü asma hediye etti. Dara savaşlar yaparak geri dönüyordu. Yerine oğlu Serhas geçti. (M.Ö. 480)
Serhas Yunan savaşlarını yönetmek üzere geldiği zaman ordu merkezi olarak Gelene'de kalıyordu. Gelene Lidya sartaplığının yazlığı konumunda idi. Burada, Pythios, Serhas ve komutanlarını karşılamış onlara ziyafetler vermişti, Serhas'a savaş gideri olarak 4 milyon Darik altını vereceğini ancak 7 bin altın eksik olduğunu söyledi. Serhas şaşırarak kimdir bu kadar para veren kimse diye sordu ve yanındakiler: "Bu zat sizden sonra gelen en zengin kişidir. Babanıza da altından iki hediye vermiştir" dediler. Serhas bunun üzerine kendi hazinesinden 7 bin altın çıkardı ve 4 milyonu tamamlayarak orduya dağıttı. Serhas Gelene'de ordusunun araç ve gereçlerini tamamladıktan sonra Ege kıyılarına doğru sefere çıktı. Dönüşte kendisine Marsiyas kaynağının karşısında bir saray yaptırdı. Eski kaleyi de yeniledi. Gelene böylece çok güçlü bir kale ile bezenmiş oldu. Sarayın ve yeni iç kalenin olduğu tepenin Üçlerce tepesi olduğu sanılmaktadır. Saray bu tepenin ovaya bakan ılıcası yönünde ve çok güzel görüntülü yerinde idi. Serhas'ın ölümünden sonra oğlu ERDEŞİR ve sonra 2. DARİUS başa geçti. M.Ö. 407 de genç oğlu Prens Kurus'u (Keyhüsrev)Anadolu Satrabı yaptı ve Kayseri civarını Büyük Frikya adı ile Keyhüsrev'e verdi. Keyhüsrev, Satraplık(Valilik) merkezini Sard şehrinden Gelene'ye kaydırdı. Gelene'de Menderes kaynakları (Arap ışık, şimdiki Bülüçalan köyü) üzerinde büyük bir saray yaptırdı. Bu saray çevresindeki ormanı, av bahçesi yaptı. Bu av bahçesi geniş bir alanı kaplıyordu. Genç Keyhüsrev, atlı av gezintilerini burada yapardı. Park, av kuşları ve vahşi hayvanlarla doluydu. Keyhüsrev bu parkta kendisine katılan orduları da sayarak 33 bin savaşçı olduğunu gördü ve bu ordu ile batıya doğru hareket etti. Keyhüsrev M.Ö. 401 yılarında öldü.
e) İRAN YÖNETİMİNİN SONU VE İSKENDER ZAMANI
Genç Keyhüsrev'in kardeşi üzerine ayaklanması geniş Satraplığın kötülüğünü ortaya koymuştu. Satraplığı, 4 satraplığa ayırarak Büyük Frikya'nın yalnız bir satraplık olması uygun görüldü. Erdeşir'in Helospont Satrabı olan general Tisafernes, bu atamayı tanımlayarak Gelene'yi ele geçirdi. Yeni satrap Titheros, bunun üzerine gelerek Tisafernes'i Gelene'den çıkardı ve Kolos(Honaz) civarında yakalayarak boynunu vurdurdu. M.Ö. 396 Titheros böylece Gelene'ye yerleşti. Büyük Serhas'ın çok sağlam yaptırdığı kale önünde durdu. Gelene kalesini 1000 Karyalı ve 100 Yunanlı ücretli asker korumakta idi. Gelene'nin en son derebeyi Alisyas, İskender gelmeden şehri terk etti. İskender Gelene önünde 60 gün bekledi. Kaleyi bekleyenler İran'dan iki ay içinde yardım gelmeyecek olursa kaleyi vereceklerini bildirdiler. Kan dökülmemesi için bir anlaşma yapıldı ve yolar kesilmekle yetinildi. İskender M.Ö. 333 yılı baharında şehre girmiş ve İran yönetimi sona ermiştir. İran (Pers) yönetimi böylece 213 yıl sürmüştür.
f) HELENİSTİK ÇAĞ
İskender, İran İmparatorluğunu yıkmakla kalmadı Hindistan'ın bir kısmını, Mısır'ı, Mezopotamya'yı da aldı. Buralarda birer Satrap atadı. Babil'de hummaya tutulan İskender M.Ö. 13 Haziran 323 tarihinde öldü. İskender zamanında 34 Satraplık vardı. Bu sırada Bergama'da İskender'in hazinelerini korumakla görevli Ömen, Frikya'ya saldırdı ve Gelene bölgesini ele geçirdi. Synnada kalesi koruyucuları Antigon'un generalleri Dokimas, Alketos ve Pelemon, Ömen'i Gelene'den atmak için savaştılar. Ömen'in Gelene'deki bir yıllık saltanatı sona erdi. Gelene'ye Antigon yerleşerek burayı krallığının başkenti yaptı.
Ömen, Gelene'de bir yıllık saltanatı sırasında askere geçim ödeneği olarak bölgedeki çiftlikleri satmış ve ücret ödemden asker beslemenin kolayını bulmuştu. Bu çiftlikler dört duvar içinde evler ve ahırdan kurulu birer kale gibi idi. M.Ö. 314
Antigon, İskender'in yerine geçmek için sağa sola saldırdı durdu. İpsos meydan savaşına 70 bin piyade, 10 bin süvari ve 70 adet harp fili ile katıldı. 84 yaşındaki Antigon kazanacağını ummaksızın bu savaşa girmişti. Ordusu dağılınca Gelene'ye kaçtı ve orada öldü. Birleşik krallar aralarında ülkeyi paylaştılar. Antigon'un mezarının şimdiki yeni hükümet binasının önünde olduğu sanılmaktadır. Çünkü daha önce kabartmalı Temülüs kapı üstü taşı burada bulunmuştur. (Bu taş şimdi Suçıkan Parkta açık hava müzesi olarak düşünülüp tüm eski yazılı taşların toplandığı yüzme havuzunun üst kısmındadır.) Antigon yönetimi Gelene'de 20 yıl hüküm sürmüştü, bu sıralarda yeni bir deprem olmuş birçok binalar yıkılmıştı.
g) KELEİNAİ (Celene-Gelene)
KYROS, Phirygia'nın şehri olan Keleinai'ye kardeşi kral Artakserkes ile babaları öldükten sonra münakaşa etmiş ve Helen ücretli askerleri gönüllü olarak Kyros'a yardım etmişti. Kyros ordusu ile birlikte hareket etti, Lidya içinde birçok Hoplit olduğu halde üç gün yürüyüşle yol alarak Miandros (Menderes) nehri boyunca Phrygia içinden bir günlük yürüyüşle yol aldı. Saray hisarın alt tarafında Marsiyas nehrinin kaynağı yakınında kuruldu.
h) APAMEİA KİBOTOS
Anadolu Frigya bölgesinde Moiandoros nehri çıkış noktasında Selavkos Nikator'un kurduğu şehirdir. Nikator, Büyük İskender'in generallerinden biridir. Buhara hanedanlarından birinin kızı olan Apameia ile M.Ö. 125'de evlenmiş ve buraya karısının ismini vermiştir. Gelene şehrinin yanı başında ovada Marsiyas (Suçıkan) ile Menderes'in birleştiği yerde ve Marsiyas'ın iki yanında şehrin genel yapılarını yaptırdı. Aniyohos'un kurduğu diğer Apameia'lardan ayırt edilmesi için buna APAMEİA KİBOTOS adı verilmiştir.
i) ROMA ÇAĞI (M.Ö. 72 - M.S. 395)
Roma çağında şehirler çoğalmış, nüfus artmıştır. Roma Cumhuriyeti zamanında 3 il olarak SYNADİK, APAMEİA, FİRİKYA, EPİKTET illeri kurulmuştur.
Afyon ilimizin güney bölgesinde yer alan bu eski il merkezi Apameia (Dinar) şehridir. İlçe merkezi Metropolis ilçesidir. (Şimdiki Tatarlı) Bütün Çölovasını içine alır. AKARİDOSKOME (Şimdiki Akça köyünün bulunduğu yerdir. Daha önceleri izah ettiğimiz gbi Helenistik çağda A.Sorter tarafından Firik başkenti yanında kurulmuş ve iki şehrin birleşmesiyle önemli bir merkez haline gelmiştir.
Eski çağlarda olduğu gibi Roma çağında da çok şiddetli bir deprem olmuştur. İmparator Aleksandr gününde M.S. 225-235 yılları arasında olan bu depreme birçok binalar yıkılmış, yarıklar açılmış, sular fışkırmış ve yeni göller oluşmuştur. Dinar, Anadolu yarımadasının batıdan doğuya uzanan bir yarığı (fay) ve aynı zamanda yeraltı sularının akıntıları üzerinde kurulmuş olduğundan çok şiddetli depremler olagelmiştir.
Coğrafi Yapısı
Akdeniz ve Ege bölgelerinde toprakları bulunan Dinar ilçesi'nin merkez ve merkeze bağlı köylerinin büyük kısmı ve Dombayova bucağının güney kısımları Akdeniz bölgesinde, diğer yerleşim alanları ise Ege bölgesindedir.Göller yöresi içerisinde incelenen Dinar ilçesi, kuzetde Sandıklı, kuzeydoğuda Şuhut, güneydoğuda Isparta, kuzeybatıda Denizli, güneybatıda ise Dazkırı ile çevrilidir. Dinar hem karayolu hem de demiryolu bekımdan bir kavşak noktasındadır. Antalya, Burdur-Afyon; Antalya, Burdur-Denizli-Aydın-İzmir; Aydın, Denizli-Afyon karayolları ile Aydın, Denizli-Afyon, Burdur, Isparta, Afyon demiryolları Dinar'dan geçmektedir. Bı konum, ulaşım yönünden Dinar'ın önemini artırmaktadır.
Son nüfus sayımına göre köyleri ile birlikte 88.304 nüfusa sahip olan Dinar'ın merkez ilçe nüfusu 35424'tür. Yüz ölçümü 1286 km²'dir.
Dinar 38° 03' 30'' kuzey enlemi ile 30° 10' 00'' doğu boylamı üzerindedir. Kışları soğuk ve yağışlı, yazları ise sıcak ve kuraktır.
Ortalama sıcaklık 12.8°, en yüksek sıcaklık 36°, en düşük sıcaklık ortalaması ise -9° 'dir.
Denizden yüksekliği 863.91 metre loup İzmit'e göre -1 dakikalık ayrılık gösterir. Yıllık ortalama yağış (m²) 486kg'dir.
Dinar, Akdeniz ikliminden İç Anadolu'nun kara iklimine geçiş karakteri gösteren yöresel bir iklime sahiptir. Adeniz etkileri, göller yöresi ve Büyük Menderes vadisinden gelir. Yıllık sıcaklık ortalama 12,60 ºC'dir. En sıcak ay 23ºC ile Temmuz ayı, en soğuk ay 3ºC ile Ocak ayıdır.
Akdeniz ve Ege bolgelerinde topraklari olan DINAR ilcesinin merkez ve merkeze bagli koylerinin buyuk kismi ve Dombayovasi bucaginin guney kisimlari Akdeniz bolgesinde, diger yerlesim alanlari ise Ege bolgesindedir.
Goller yoresinde yer alan Dinar, Kuzeyde Sandikli, Kuzeydoguda Suhut, guneydoguda Isparta, Kuzeybatida Denizli, Guneybatida ise Dazkiri ile cevrilidir.
Dinar 37° 50 ve 38°20 Kuzey paralelleriyle 29° 58 ve 30° 32 dogu meridyenleri arasinda yer alip 1286 km² genisligindedir.
COGRAFI OZELLIKLERI
Daglar :
Akdag: Dinar Ovasiyla, Dombay ovasi arasinda Kuzeybati guneybati yonunde kalkerlerin genis yer tuttugu 1500 rakimli dagdir.
Samsun Daglari : Dinar ovasiyla, Dombay ovasi arasinda Kuzey Guney yonunde Konglomera ve breslerin genis yer tuttugu 1500 rakimli dagdir..
Kumalar Daglari: Dombay ovasinin devamindaki Sandikli ovasi ile Colovasi' ni birbirinden ayiran Kuzey Guney yonlu 1500 rakimli dagdir.
Karakus Dagi : Colovasi'ni Uluborlu-Senirkent ovalarindan ayiran siradaglardir. Yuksekligi 2000 metre olup Guneybati Kuzeydogu yonunde uzanir.
Ovalar :
Dinar Ovasi: Buyuk Menderes cokuntu hendeginin en uc kisimlaridir. Uzunlugu 20 km genisligi 8-10 km olan ovanin alani 180 km².
Colovasi : Kuzeybati - guneydogu yonunde uzanan cokuntu alani , Kizkapan bogazi ile Camur ovasina baglanir. Ovanin kuzeybati kismi yuksek 1170 m, guneydogu kismi ise alcaktir 1108m. En cukur yerde Alpaslan sazligi yer alir. Ova yaklasik 130 km² genisligindedir.
Yaylalar:
Ilcemizde cok sayida irili ufakli yaylalara rastlanir.En onemlileri , Kumalar yaylasinin bir bolumu olan KOCAYAYLA, HORU yaylasi, KABAKLI yaylasi, CERIT yaylasi ve DOMBAY INCEBEL yaylasidir.
Akarsular ve Goller :
En onemli akarsuyu Buyuk Menderes'tir. Nehir ELDERE mevkiinden dogar.
Karakuyu Golu bir Dudendir.Suyunu yeralti suyu olarak akitir, yeryuzune uc degisiki mevkiden cikar,Bulucalan goleti, Duden ve Sucikan.Bu sular daha sonra birlesek Buyuk Menderes'i olusturular.
Ilcede Gokceli ve Karakuyu golu olmak uzere baslica iki gol bulunur.
Alıntıdır. No_Name tarafından düzenlenmiştir.