Batı Karadeniz Bölgesi’nde, Kastamonu İli’ne bağlı bir ilçe olan Azdavay, güneyde Daday ilçesi, batıda Pınarbaşı ilçesi, doğuda Küre ilçesi ve kuzeydoğuda İnebolu ilçesi ile çevrilidir. İlçe toprakları engebeli ve ormanlık bir arazi yapısına sahiptir. Azdavay’ın toprakları Küre Dağlarının 1000 m. yüksekliğindeki uzantıları ile engebelenmiştir. Bu dağların üst kesimlerinde düzlükler çöküntü olukları ile yarılmıştır. İlçenin güneydoğusunda Ballıdağ, kuzeyinde de Karyatağı ve Kart Dağı bulunur. Azdavay’ın batısından Ilıcaköy’e kadar uzanan geniş kesim Devrekâni Ovasını oluşturmaktadır.
Küre Dağlarının eteklerinden doğan ve küçük akarsuların birleşmesi ile oluşan Devrekâni Çayı ilçe topraklarını sulamaktadır. Ayrıca Valay ve Gümürtler Çayı belli başlı ilçenin akarsularıdır. Deniz seviyesinden 850 m. yükseklikteki ilçenin yüzölçümü 1.268 km2., toplam nüfusu ise 3.095’tir.
İlçenin toprakları mera ve ekili alanlardır. Ormanlık alanların alçak bölümleri yapraklı bitki örtüsü bakımından zengindir. Ormanlık alanlar çoğunluktadır. % 64’ü ormanlık olan ağaçlar ve maki türleri ile , yüksek bölümleri ise iğne yapraklı ağaçlarla kaplıdır. Ormanlık alanlarda göknar, çam, ardıç, kayın, meşe, karaağaç, kavak, ıhlamur, gürgen, dişbudak, fındık, çınar, kızılağaç, söğüt gibi ağaçlar bulunmaktadır.
Azdavay’ın kuzeyi dağlarla çevrili olduğundan tam bir Karadeniz ikliminin etkisi altında değildir. Coğrafya yapısı kimi yerlerde çok düşük, kimi yerlerde yüksek olmasının sonucu değişik ve yerel iklim tipleri oluşturur. Kışları sert ve soğuk, yazları ise sıcak geçer.Yağışlar ilkbahar ve sonbahar aylarında görülür.
İlçenin ekonomisi ormancılık, tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Yetiştirilen başlıca tarımsal ürün, buğday, arpa, şeker pancarı ve meyvedir. Küçükbaş hayvan besiciliği yapılmaktadır. İlçe topraklarında düşük kalorili kömür yatakları 1970 yılına kadar işletilmiştir.
İlçenin tarihi ile ilgili kesin bir bilgi bulunmamakla birlikte; M.Ö. 1100-700 yılları arasında Kastamonu ve çevresinde Paflagonialıların egemenlik kurdukları bilinmektedir. Fryglerin bir kolu olan Pafloganialılar bu bölgeye kendi adlarını vermişlerdir. Yörede Bizanslılar, Danişmendler, Çobanlar ve Candaroğulları egemen olmuş, Azdavay uzun süre Bizans egemenliği altında kalmıştır. Kastamonu ve yöresi 1106 yılında Danişmendlerin eline geçmiştir. Anadolu Selçuklularının dağılmasından sonra Candaroğulları yöreyi egemenlikleri altına almışlar ve 1392 yılında Kastamonu Osmanlı topraklarına katılmıştır. Ankara Savaşı’ndan (1402) sonra Sinop’ta yaşayan İsfendiyar Bey yöreye hakim olmuştur. Osmanlı birliğini yeniden kurmayı başaran Çelebi Sultan Mehmet İsfendiyar Bey’i kendisine bağlamış ve Candaroğullarının Osmanlılara katılmasını sağlamıştır. Bunun ardından 1461’de Fatih Sultan Mehmet zamanında yöre, kesin olarak Osmanlı toprakları içerisine alınmıştır.
Osmanlı döneminde Kadılık olan Azdavay, sonradan Daday’a bağlı nahiye yapılmıştır. Şemsettin Sami Kâmüsü’l Âlâm’da Kastamonu vilayeti merkez sancağının Daday kazasına bağlı nahiye merkezi, büyücek bir köy olarak nitelemiştir. 1946 yılında da Kastamonu iline bağlı ilçe konumuna getirilmiştir.
İlçede günümüze gelebilen eserler arasında; Sivri Kaya Kalesi, Arma Kalesi, Asar Kalesi, Sarı Yolu Kaya Mezarı, Toprak İni Mezarları, Kız Kayası, Delikli Kaya, Hacat Kayası, Fıstık kayası, Ruşen Kayası, Türbe Kayası, Mercimeklik Kayası, Tabaklı Kayası, Ağıl Kayası, Kaya Tünelleri, Yumacık Köyü Türbesi ile, Medil Mağarası Valla Kanyonu ve Ören Kayası Mağarası gibi doğal oluşumlar bulunmaktadır.
Arma Kalesi
Kastamonu Azdavay ilçesinin kuzeybatısındaki Ilıca Köyü’nün Arma mahallesi’nde, doğal bir kaya üzerinde bulunan bu kalenin yapım tarihi kesinlik kazanamamıştır. Bununla birlikte MS. I.-II.yüzyıllar arasında yapıldığı sanılmaktadır.Kalenin bulunduğu kayanın kuzey ve doğusu son derece dik bir yamaçtadır. Zeminden 50 m. yükseklikteki bu kaleye taş bir merdivenle çıkılmaktadır. 1 m. uzunluğundaki merdivenin kenarında demir bir korkuluk olduğu bölgede yaşayanlar tarafından söylenmekte, ancak bu korkuluktan günümüze herhangi bi iz gelememiştir.
Kesme taş ve moloz taştan yapılan kale üç kademe halindedir. Birinci kademe kayanın kuzeyinde olup, büyük olasılıkla burası bir gözetleme yeridir. İkinci kademeye merdivenle ulaşılmaktadır. Üçüncü kademe ise kayanın güneyinde, aynı zamanda burada bir de tünel bulunmaktadır.
Sivri Kaya Kalesi
Kastamonu Azdavay ilçesinin kuzeybatısında, Kayabaşı Köyü’nün altında bulunan sivri kayaya halk arasında kale ismi yakıştırılmıştır. Bu kayanın üzerinde herhangi bir kalıntıya rastlanmamakla beraber altındaki düzlükte 3.00x2.50 m. ölçüsünde bir yapı kalıntısı ile karşılaşılmıştır. Kaynaklarda bununla ilgili herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.
Asar Kalesi
Kastamonu Azdavay ilçesi, Demirtaş Köyü, Azdavay Çayı ile Kanlı Çay’ın birleştiği noktadaki sarp bir kaya üzerinde bulunan bu kalenin ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. Kayanın üzerinde moloz taştan yapılmış, 3.00 m. eninde, 1.00 m. derinliğinde bir su mahzeni bulunmaktadır. Ayrıca aşağıdaki dereye bakan yüzde de moloz taştan yapılmış büyük bir sur duvarı ve bu duvarın ortasında da mazgal deliği bulunmaktadır. Kaya üzerinde 10.00x10.00 m. ölçüsünde kare biçiminde bir yapı kalıntısı ile karşılaşılmıştır. Burada kayaların oyulması suretiyle yapılmış, üzerleri moloz taş ile örtülü 0,50 cm ve 0,80 cm. yüksekliğinde bir dehliz bulunmaktadır.
Kesin olmamakla beraber bu kalenin Osmanlı döneminde yapıldığı sanılmaktadır.
Azdavay Mezarlıklar ve Kaya Mezarları Listesi
* Sarı Yolu Kaya Mezarı
* Toprak İni Mezarları
* Kız Kayası
* Delikli Kaya
* Hacat Kayası
* Fıstık Kayası
* Ruşen Kayası
* Türbe Kayası
* Kaya Tünelleri
* Mercimeklik Kayası
* Tabaklı Kayası
* Ağıl Kayası