Tarihi
İlçenin tarihini incelerken, Bayburt tarihi ile beraber ele alınır. Eldeki tüm kaynakların gösterdiğine göre ilçenin yerleşme merkezi olarak kuruluşu Bayburt’un tarihi kadar eskidir. Onun için ilçe tarihini Bayburt tarihinden ayrı olarak ifade etmek mümkün olmamaktadır.
Yörenin sakinleri hakkında kesin bir bilgi yoktur .Hitit kaynaklarında Bayburt’tan Dukkamma adı ile bahsedilmiş olması, Yörenin Hitit egemenliğinde de bulunmuş olduğunu göstermektedir. Bu sebeple Aydıntepe ve çevresinde yerleşmenin Hititler döneminde de var olduğunu ispatlamaktadır. Bunu M.Ö.3000-2500 yılları ile tarihlemek mümkündür.
Cumhuriyetin kuruluşundan sonra Bucak merkezi olmuş 1957 yılında da nüfusu göz önüne alınarak Belediye teşkilatı kurulmuş, adı Hart iken, Aydıntepe olarak değiştirilmiştir. 4 Temmuz 1987 gün ve 19507 sayılı Resmi Gazete de yayınlanan 3392 sayılı Kanunla da ilçe olmuş, önce Gümüşhane iline, daha sonra3578 sayılı kanunla il olan Bayburt’a bağlanmıştır.
Coğrafi Yapısı
Aydıntepe 40-24 derece kuzey enlem, 40-10 derece doğu boylamında olup, doğu ve güneyden il merkezi, kuzeyden Trabzon, batıdan Gümüşhane illeri ile çevrilidir. Bayburt il merkezinin 24 Km. kuzey batısında kendi adı ile anılan ovanın kuzeyinde, kuzey Anadolu sıra dağlarının bir bölümünü oluşturan ve Trabzon-Bayburt illerinin tabii sınırlarını çizen Soğanlı dağlarının ovayla birleştiği etekte kurulmuştur. Denizden 1650 m yükseklikte kurulmuş olan Aydıntepe ilçesi 864 K.m2 alana sahiptir.
İlçenin en önemli dağları olan soğanlı dağları, kara ikliminin etkisi ve tahripler sonunda orman alanlarından hemen hemen mahrumdur. Bu dağların en önemli özelliği yaylacılık ve av turizmine elverişli olması geniş otlaklarının bulunmasıdır. İlçenin tabi bitki örtüsü geç kuruyan meralar, çaylar ve bozkır alanlarıdır. İlçe arazisinin 110.000 dekar ekilebilir, 50.000 dekar çayır ve 10.000 orman 300.000 dekar mera ve yayla 380.000 dekar kayalık ve dağlardır.
İklimi
Doğu Anadolu yayla ikliminin etkisi altında bulunan ilçede kışlar soğuk ve kar yağışlı, yazları aşırı olmayacak şekilde sıcak ve kurak geçer. Kuzey yamaçlarında Karadeniz ikliminin etkisi görülür.
Rüzgarlar ilçede soğanlı dağlarından Çoruh ırmağı vadisine doğru eser ve yörede bu rüzgarlar “Balkar” adı ile anılır.
Sosyo-Ekonomik Yapı
Tarihi Aydıntepe ilçesi, il merkezi Bayburt’a has gelenek ve göreneklerin yaşatıldığı tipik bir Anadolu kasabasıdır. Yıllardan beri birlik ve beraberliğin devamı sağlanmış, acı ve sevinçli günler birlikte paylaşılmıştır. Düğün ve cenaze törenlerinde köy ve mahalle halkı bir araya toplanır, yardımlaşma ve beraberliğin en güzel örneklerini verirler. Son yıllarda ilçe merkezi ve köylerinde klasik ve yöreye has konut tipinden vazgeçilip modern tarzda dayanıklı inşaat malzemeleri kullanılarak konut yapımına hız verilmiştir.
Geçim kaynağı tarım ve hayvancılığa dayanan ilçede hemen hemen her aile bu işlerle uğraşacak kadar hayvan ve araziye sahip değilse de genel geçim kaynağı budur. İlçe merkezi ve köylerinde hayvan alım satımı şeklinde küçük ticari faaliyetler de yapılmaktadır. Yine merkezde ve köylerdeki küçük esnafın yaptığı ticari çalışmalar ile küçük çaplı yük ve yolcu taşımacılığı dışında ailelerin geçimine yönelik gurbetçilik önemli yer tutmaktadır.
Kapalı bir toplum olma özelliği gösteren ilçede sosyal tesisler olmamasına rağmen özellikle yaz aylarında soğanlı dağlarında bulunan yaylalara ve Çoruh çayı kenarları ile yöredeki maden suları çevresine ilgi göstererek günü birlik geziler yaparlar.
Ulaşım
Aydıntepe ilçesi, il merkezine 24 Km.lik asfalt yolla bağlı olup, her gün İlçeden İl’e karşılıklı belediye otobüs seferleri mevcuttur.
Tarihi ve Kültürel Değerler
Türk İslam Devri Öncesi Tarihi Kalıntılar:
Aydıntepe M.Ö. 3000-2500 yıllarına varan bir tarihe sahiptir. İlçenin imarında ortaya çıkarılan Yeraltı Şehri ve Roma mezarlıklarından anlaşıldığına göre ilçede yerleşmenin Roma imparatorluğu döneminde de var olduğu görülür.
Türk İslam Devri Eserleri:
Türk İslam döneminden kalma en önemli eserler, Gümüşdamla köyünde bulunan tarihi kemer köprü ve ilçe merkezinde bulunan medrese kalıntıları ile merkez camiidir. A. Kırzı köyünde sekizgen plan üzerine yapılan Ekmelüddin-i Baberti türbesi diğer önemli bir Türk eseridir.
Aydıntepe camiinde bulunan minber ve vaaz kürsüsü ile ayni camiinin yanında bulunan H. Osman Efendi türbesi ve tarihi çeşme diğer önemli tarihi eserleridir.
Aydıntepe Yeraltı Şehri
Bayburt’un kuzeybatısında dağlık yöredeki bucak merkezi Aydıntepe’de yer alan kent, tüf içerisinde, yüzeyden 2-2.5 m derinde başka yapı malzemesi kullanmadan ana kayaya oyulmuş galeriler, tonozlu odalar ve bu odaların açıldığı daha geniş mekanlardan oluşmaktadır. Yaklaşık 2 ile 2.5 m yüksekliğinde tonoz örtülü galeriler yer yer her iki yana genişlemektedir. Kareye yakın planlı odalar bu mekana açılmaktadır, ayrıca gözetleme mekanlarının oluşturduğu havalandırma amaçlı konik biçimdeki deliklerin, galeri odalarını aydınlatmak için de kullanıldığı gözlenmektedir. Günümüzde kazı çalışmaları devam edilen kent hakkında şu an ileri sürülen iki görüş mevcuttur.
Bunlardan birincisi kentin bölgede daha önce sözü edilen Halde Şehrine ait olduğu ve eski ismi Hart (Aydıntepe) olan ilçenin isminin de “Halt”tan geldiği görüşüdür. Diğer görüş ise; Hart’ta bu yeraltı kentinden başka Geç Roma-Erken Bizans devirleri arasında yer alan bir mezarın ortaya çıkarılması dolayısıyla, Hıristiyanlığın henüz yerleşmediği bir devirde bu bölgenin bir sığınak teşkil ettiği, Romalılar tarafından kovulan ilk Hıristiyanların bu bölgeye geldikleri ve sığındıkları, yeraltı kentinin de bu Erken Hıristiyanlık dönemine ait olabileceğini iddia etmektedir.
Yeraltı Şehrinin giriş çevre düzenlemeleri yapılarak yerli ve yabancı turistlerin ziyaretine açılmıştır.
