Colinmccay
Yönetici
- 27 Haz 2009
- 6,997
- 11,673
COĞRAFİ KONUM:
İlçe kuzeyden Senirkent ve Uluborlu, batıdan Gönen, güneyden Isparta Merkez İlçe, doğudan da Eğirdir İlçeleri ile çevrilidir. İlçenin kuzeyini ve batısını Barla Dağı engebelendirir. Dağlarında yer yer meşe korulukları bulunmaktadır. İlçe, iklimi itibariyle Akdeniz ve kara iklimi arasında bir özellik göstermektedir. Yıllık ortalama yağış miktarı metrekareye 330 kg.dır. Yüzölçümü 202 km² olan ilçenin il merkezine uzaklığı 23 km.dir.
Atabey İlçe Merkezi Mahalle İsimleri: 1. Pazar 2. Müftü 3. Gezirler 4. Çeşme 5. Sökmen 6. Altunba 7. Onaç 8. Yeni 9. Sinan
Kasaba Mahalle İsimleri: İslamköy (Orta, Yeni, Müftü, Hıdır).
İLÇENİN EKONOMİK YAPISI:
I. Tarım ve Hayvancılık:
A) Bitkisel Üretim: Atabey İlçesi 84.511 dekar tarım arazisine sahip olup, bunun 10.870 dekarında meyvecilik, 13.290 dekarında tarla ziraatı, 15.020 dekarında sebzecilik, 13.580 dekarı da nadas olarak kullanılmaktadır.
İlçede toplam 6.050 dekar elma dikili alan olup, bunun hemen hemen hepsi standart çeşitlerden starking ve golden çeşitleridir. Meyve veren ağaç sayısı 98.000 adettir. Toplam elma üretimi yıllık 24.010 tondur. Son yıllarda yarı bodur çeşitler yaygınlaşmaktadır.
Üretimin %70'i ilçede bulunan 3 adet soğuk hava deposunda muhafaza edilerek, kışın iç tüketime sevk edilmektedir. Kalan %30’u bahçede tüccara verilmektedir. Hurda elmalar da Elmataş Şirketine satılmaktadır.
İlçede 2.600 dekar kiraz alanı mevcuttur. Meyve veren ağaç sayısı 26.500, meyve vermeyen ağaç sayısı 8.000 adettir. Kiraz üretimi yıllık 1325 ton olup, bunun 1100 tonu 0900 ziraat kirazıdır. Geri kalanı muhtelif çeşitlerdir. 0900 ziraat çeşidinin hepsi özel şirketler aracılığıyla yurtdışına ihraç edilmektedir. İlçede 30 dekar alanda kekik yetiştiriciliği yapılmaktadır.
Yörede 2000 dekar arazide yağ gülü yetiştiriciliği yapılmakta olup, toplam üretim 800 tondur. Pazarlaması ise Gülbirlik ve özel firmalarca yapılmaktadır. Ayrıca ilçede Tarım Bakanlığı kaynaklı 14 adet yem bitkileri geliştirme projesi uygulanmış olup, toplam 465,5 dekar alana yem bitkisi dikilmiştir. Domates Master Projesi de uygulamaya konulmuştur.
İlçe merkezinde 1 adet Tarımsal Kalkınma Kooperatifi, 1 adet Sulama Birliği, İslamköy Kasabasında da 1 adet Tarım Kredi Kooperatifi mevcuttur.
B) Hayvancılık: Veteriner hizmetlerinin esas amacı koruyucu hekimliktir. İlçe ve köylerinde projeli, paralı, programlı il ve özel olarak koruyucu aşılamalar yapılmaktadır. Halk Eğitimi çalışmaları olarak üreticilere salgın hayvan hastalıkları, adi hastalıklar, iç ve dış paraziter hastalıkları ile hayvan bakım beslenmesi hakkında bilgiler verilmektedir.
İlçe Tarım Müdürlüğü üreticilere 1500 adet etlik civciv dağıtımı yapmıştır. Ayrıca Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfınca 1150 adet hindi palazı getirilmiştir. Aşılama ve bakımları Tarım İlçe Müdürlüğünce yapılmaktadır.
Suni tohumlama hizmetleri özelleştirildiği için Tarım İlçe Müdürlüğü suni tohumlama yapmamaktadır. Ancak özel kurumlarca yapılan tohumlamaların teşvik primi ödemeleri yapılmaktadır. 2002 yılı içinde 114 üreticiye 616.000.000 TL teşvik primi ödemesi yapılmıştır.
2002 yılında ilçede Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı kaynaklı 1000 adet hindi projesi halen uygulanmaktadır. Yine bu yılda 220 adet koyun, 22 adet koç projesi başarıyla uygulanmıştır. Halen onay bekleyen 300 baş inekçilik projesi mevcuttur. İlçedeki hayvan varlık durumu çizelgede gösterilmiştir.
II. SANAYİ VE TİCARET:
İlçede sanayileşme, özellikle 1970 yılından sonra hız kazanmıştır. Isparta'ya yakınlığı ve arazinin uygunluğu sonucunda ilçe, fabrika sahası haline gelmiştir. Atabey'de bulunan sanayi kuruluşlarından başlıcaları şunlardır:
Gülbirlik İslâmköy Gülyağı Fabrikası: İlçede ve çevrede toplanan gül çiçeklerini işlemek üzere kurulan fabrika mevsimlik olarak çalışmakta olup, kapasitesi 80 ton gül çiçeğidir. Gül üretiminin azalması nedeniyle fabrikada 2 yıldır üretim yapılmamıştır.
Sema Makina Halı Fabrikası: İlçede 1978 yılında işletmeye açılan fabrika 1999 yılından itibaren faaliyetini durdurmuştur.
AYES Çelik Hasır Fabrikası: Fabrikada modern inşaat sektörünün yeni bir unsuru olan beton çelik hasırı imal edilmektedir. Fabrikanın günlük kapasitesi ortalama 40 ton olup, fabrikada sezon içerisinde 50, sezon dışında 30 dolayında işçi çalışmaktadır.
Puccinelli Elmataş A.Ş.: Atabey ve İslamköy arasında özellikle elma ve sebzelerin değerlendirilmesi amacı ile kurulan ihracata yönelik bir tesistir. Entegrasyonları elma, biber ve domates kurusu ile elma unudur. İşletme kapasitesi günde 150 tondur. Fabrikada sezon içerisinde 400, sezon dışında 6-10 dolayında işçi çalışmaktadır.
Elma-Su A.Ş.: Elmataş A.Ş.'nin bitişiğinde bulunan bu fabrikada elma ve vişne türü meyvelerin su ve konsantreleri üretilmektedir.
Elça Salça Fabrikası: Elma-Su A.Ş.'ye ait fabrika sahasında 1997 yılında kurulan bir fabrikadır. Fabrikada domates salçası ve elma püresi üretilmektedir. Günlük üretim kapasitesi domates için 500, elma için 200 tondur. Fabrikada sezon içinde 210, sezon dışında 60-70 dolayında işçi çalışmaktadır.
Orkav Orman ve Tarım Sanayi Hammadde Üretim A.Ş.: 1996 yılında başta kavakçılık olmak üzere meyvecilik ve sebzecilik faaliyetleri yapmak üzere kurulmuş bir şirkettir. Şirket tarafından bugüne kadar, büyük bölümü İslâmköy'de olmak üzere 3.356 dekar alanda kavak, 630 dekar alanda elma, 72 dekar alanda vişne ağaçları dikimi ile çok miktarda sanayiye dayalı bio domates ve kırmızı biber üretimi yapılmıştır. Tesislerde halen 8 dolayında işçi çalışmaktadır.
Atabey Belediyesi Çakıl Kırma ve Hazır Beton Tesisleri: Tesislerde T.S.706’ya ve Avrupa beton standartlarına uygun T.S.E. belgeli gronoülometrik malzeme ile T.S.11222’ye uygun T.S.E. belgeli hazır beton üretilmektedir. Hazır beton ünitesi bilgisayar kontrollü olup, günlük 1000 m3 kapasitelidir. Isparta ve çevresinde bulunan inşaatlarda kullanılmakta olan kum-çakıl, hazır beton ve malzemeleri bu tesislerden büyük ölçüde karşılanmaktadır.
Kalemaden Kalker Ocağı: Kapıcak Köyü Gökyatıkbaşı mevkiinde 1998 yılında işletmeye açılan tesiste Isparta Organize Sanayi Bölgesinde kurulan Kalekim Seramik yapıştırıcısı fabrikasında işlenmek üzere T.O.221 ruhsat nolu kalker üretimi yapılmaktadır. İşletme, merkezi Çanakkale İli Çan ilçesinde bulunan Kalemaden Endüstriyel Ham Madde Sanayi ve Ticaret A.Ş.'ne aittir.
İslâmköy Soğuk Hava Tesisleri: İl Özel İdaresi ve İslamköy Belediyesinin ortaklığı ile yapımı tamamlanan tesis 3500 ton kapasiteli olup, 1992 yılında faaliyete geçmiştir. Ayrıca, Atabey ve İslâmköy Belediyelerine ait 150'şer ton kapasiteli 2 adet soğuk hava deposu ile ilçe merkezinde özel sektöre ait 500 ton kapasiteli 1 adet soğuk hava deposu vardır.
İlçede ticari amaçlı 2 kooperatif mevcut olup, bunlar; 176 sayılı Atabey Gül ve Gülyağı, Yağlı Tohumlar Tarım Satış Kooperatifi ile 174 sayılı İslâmköy Gül ve Gülyağı, Yağlı Tohumlar Tarım Satış Kooperatifleridir. İlçede tarımsal amaçlı 2 kooperatif mevcut olup bunlar; İslâmköy Tarım Kredi Kooperatifi ile Atabey, Bayat, Harmanören, Kapıcak ve Penbeli Köyleri Tarımsal Kalkınma Kooperatifleridir.
İlçede 1 adet banka şubesi, sanayi sitesinde halen faal 2 mobilya imalatçısı, 1 oto elektrikçisi, 1 süt mamulleri imalatı, 4 sıcak demirci, 1 oto tamircisi mevcuttur.
Tarihçesi
İlçe sınırları içerisindeki en eski yerleşim yeri, Erken Kalkolitik (MÖ.5500-4500) döneme ait buluntuların ele geçtiği Pembeli Höyük’tür. Harmanören köyünde bulunan Göndürle I ve Göndürle II Höyüklerinde yapılan kazılarda ele geçen buluntuları İlk Tunç Çağ (MÖ.3000-1200) dönemine tarihlendirilmiştir.
Hitit (MÖ.l800-l200) tabletlerinde, bugünkü Atabey ilçesinin de içinde bulunduğu bölgenin adı Pitaşşa olarak geçer. Hititlerden sonra Frigler (MÖ.750-690), Lydialılar (MÖ. 690-547), Persler (MÖ .547-334), Makedonyalılar (MÖ.334-323) ve Seleukoslar buraya egemen olmuşlardır. Seleukoslar döneminde Atabey’de Seleukeia Sidera (Bayat) antik kenti kurulmuştur. Bu kentin kurucusu Seleukos Kralı I. Seleukos (MÖ. 312-280) veya oğlu I.Antiokhos’tur (MÖ. 280-261). Roma İmparatoru Cladius (MS. 41-54) tarafından şehrin adı Claudia Seleukeia olarak değiştirilmiştir.
Pisidya bölgesinin Frigya’ya komşu olan kuzey sınırlarında yer alan Agrai antik kentinin bugünkü Atabey ilçesinde olduğu sanılmaktadır. Bu kentten günümüze herhangi bir kalıntı gelememiştir. Atabey ilçe merkezinin kuzeybatısında Kelian (Kapıcak) köyü yakınındaki bir kayalıkta Parlais (Barla) ve Prostanna (Eğirdir) şehirlerinin sınırlarını belirleyen bir yazıt bulunmaktadır.
Bayat TüneliMÖ. l88 yılında Roma ordusuna yenilerek, Apameia Barışını imzalayan Seleukoslar Toroslara kadar olan kısımdan çekilmişler ve bölge Romalılar tarafından Pergamon Krallığı’na bırakılmıştır. MÖ. l88-133 yılları arasında Pergamon Krallığının elinde bulunan bölge, MÖ. l30 yılında III.Attalos’un vasiyeti gereğince Romalıların hakimiyetine girmiştir. Romalılar yöreyi MÖ.102-49 yılları arasında Kilikia Eyaleti içerisine almış, daha sonra Asia Eyaletine bağlamıştır. MÖ.39’a Galat Kralı Amyntasın kontrolüne giren bölge MÖ 25 yılına kadar bu durumda kalmış daha sonra Galatia eyaleti içine alınmıştır. Bölge Roma İmparatorluğunun MS.395’de parçalanmasıyla Doğu Roma İmparatorluğu (Bizans) sınırları içinde kalmıştır.
Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra Batı Anadolu’nun birçok kısmını ele geçiren Selçukluların bu egemenliği yörede, Bizans’ın güçlü savunması ve Haçlı Seferlerinden ötürü uzun süreli olmamıştır. II. Kılıç Arslan zamanında (ll56-1192) yoğunlaşan savaşlar ll76 yılında yapılan Miryakefalon Zaferiyle dönüm noktasına ulaşmıştır. Isparta ve civarının 1204’te III. Kılıç Arslan zamanında ele geçirilmesinden sonra, Atabey Anadolu Selçuklularının uç kumandanlarından Gazi Ertokuş Bey tarafından Bizanslılar’dan alınmış ve askeri bir üs haline getirilmiştir.
Ertokuş Medresesi1301 yılında kurulan Hamitoğulları Beyliği hakimiyetine giren Atabey, beyliğin ikiye ayrılmasından sonra Dündar Bey’in hakimiyetinde kalmıştır. İlyas Beyin oğlu Kemaleddin Hüseyin Bey, 1380 yılında Osmanlı Padişahı I. Murat ile yaptığı anlaşma sonucunda 80.000 altın karşılığında Isparta ve havalisini Osmanlı egemenliğine bırakmıştır. Atabey de bu dönemde Osmanlı hakimiyetine girmiştir. Osmanlı döneminde bir kasaba olan yöre, özellikle dokumacılığın geliştiği sanayi ve bir ilim merkezi durumundadır.
Millî Mücadele döneminde İşgallere karşı Isparta’da teşkilatlanan Kuvvâ-i Milliye’ye bağlı olarak Atabey’de de Müdür Hamdi Efendi, Naip Hüseyin Atıf, Onaçlı Hafız, Hacı Esat, Sırrı, Saatçizade Musda Efendilerden oluşan Milli Müdafaa Heyeti oluşturulmuştur. Bu heyet, yaptığı çalışmalarla Kuvva-yı Milliye’ye süvari toplamış ve cepheye göndermiştir. Bunun yanında Atabey’in önemli ziraat ürünlerinden olan tütün üreticilerden toplanarak, cephedeki askerlere ulaştırılmıştır.
Eski adı Agros olan ilçe, 1868 yılında Kütahya’ya bağlı bir kaza, 1870 yılında Senirkent’e bağlı bir köy ve 1908 yılında ise Bucak olmuştur. Cumhuriyetin ilanından sonra, 1926 yılından itibaren TBMM tarafından kabul edilen bir yasa ile; Agros’taki Medrese’yi kuran Selçuklu komutanı Atabey Ertokuş’tan dolayı ismi Atabey olarak değiştirilmiştir. 1 Nisan 1960 tarihinde de ilçe konumuna getirilmiştir.
İlçede günümüze gelebilen eserler arasında;
Sinan Camisi (Kurşunlu Cami)
Feyzullah Paşa Camisi
Mübarizeddin Ertokuş Türbesi
Gazi Ertokuş Medresesi
Bayat (Seleukeia Sidera) Su Yolu bulunmaktadır.
Sinan Camisi (Kurşunlu Camii)
Isparta Atabey ilçesinde bulunan Sinan Camisini Defterdar Burhanettin Paşa h.1000 (1591) yılında yaptırmıştır. Bu nedenle de camiye Burhanettin Paşa Camisi de denilmektedir.
Caminin kitabesi günümüze gelememiştir. Bununla beraber yapı şeklinden Mimar Sinan üslubunda yaptırıldığı görülmektedir. Bir bakıma da Isparta’daki Firdevs Bey Camisi’ne benzemektedir.
Kare planlı ve tek kubbeli olan yapının üzeri kurşunla kaplanmıştır. Bu yüzden de halk tarafından Kurşunlu Cami ismi de yakıştırılmıştır.
Feyzullah Paşa Camisi
Isparta Atabey ilçesinde Müftü Mahallesi’nde, Ertokuş Medresesi’nin tam karşısında bulunan Feyzullah Paşa Camisi’ni Feyzullah Paşa 1645-1648 yıllarında yaptırmıştır.
Üzeri toprak damla örtülü bulunan cami zamanla harap olmuş ve 1924 yılında yıktırılarak bugünkü haliyle yeniden yaptırılmıştır. Bu sırda eski ahşap sütunları ve ahşap üzerine bezemeleri aynen kullanılmıştır. Tuğla minaresi de sağlam olduğundan orijinal şekliyle korunmuştur. Bununla beraber minarenin kürsü ile gövdesi arasındaki h.1278 (1861) tarihli bir kitabede minarenin Mehmet Uşşaki tarafından onarıldığı yazılıdır.
Mübarizeddin Ertokuş Türbesi
Isparta Atabey ilçesindeki bu türbe, Mübarüziddin Ertokuş’un 1224 yılında yaptırdığı Ertokuş Medresesi’nin batısında yer almaktadır.
Türbe üslup yönünden medreseden ayrılmaktadır. Sekizgen planlı tuğladan yapılan türbenin üzeri pramidal bir çatı ile örtülmüştür. Medreseden üç ayrı girişi bulunan türbenin duvarları bir dizisi açık, bir dizisi koyu kırmızı kesme taştan örülmüştür. Türbenin altında mumyalık bulunmaktadır. Zemindeki sandukanın üzerinde bulunan izlerden çini ile kaplı olduğu anlaşılmaktadır. Kaide kısmı tamamen mavi çinilerle kaplı olan bu sandukanın çinileri bilinmeyen bir tarihte kaybolmuştur.
Gazi Ertokuş Medresesi
Isparta Atabey ilçesinde bulunan Gazi Ertokuş Medresesini kitabesinden öğrenildiğine göre Sultan I. Alaeddin Keykubat zamanında Selçuklu uç kumandanı Mübarizeeddin Ertokuş h.621 (1224) yılında yaptırmıştır. Medresenin mimarı bilinmemektedir.
Medresenin blok taşları Atabey (Agrai) ve Bayat’ta (Seleukeia Sidera) bulunan antik yapılardan buraya getirilmiştir. Medrese, Kapalı tip Medrese plan türünde yapılmıştır. Buna göre medresenin bir dış avlusu, bir iç avlusu, türbesi ve medrese hücreleri bulunmaktadır.
Medresenin basık kemerli bir kapısından bir eyvana girilmektedir. Bu eyvanın iki yanındaki odalardan ikisine kapılarla girilmekte, diğerlerine ise yalnızca pencereler açılmıştır. Bu kapı Selçuklu medrese kapılarında olduğu gibi gösterişli olmayıp son derece sadedir. Avluya sivri kemerli bir başka kapı ile geçilmektedir. Avlunun ortasında dört sütun üzerine oturtulmuş oval kubbeli bir yapı dikkati çekmektedir. Bunun altındaki dikdörtgen havuza dayanılarak bunun bir anıtsal şadırvan olduğu düşünülmektedir.
Avludaki odalara medrese dışından dehliz biçimindeki geçişlerle girilmektedir. Girişin karşısında mescit görevini üstlenen ana bir eyvan bulunmaktadır. Bu mescit veya dershanenin iki yanında tromplu kubbelerle örtülü iki oda bulunmaktadır. Buradaki mescitten de sivri kemerli üç kapı ile türbeye geçilmektedir. Bu geçişteki kapılar geometrik motiflerle süslenmiştir. Mescidin taş mihrabı Anadolu Selçuklu Mimarisinin ender örnekleri arasındadır.
Türbe üslup olarak medreseden ayrı bir özellik göstermektedir. Burada sekizgen gövde üzerine içten kubbe, dıştan da piramidal bir çatı ile üzeri örtülmüştür. Duvarları bir dizi açık, bir dizi de koyu kırmızı renkte kesme taşlarla örülmüştür. Türbe içerisindeki sandukada çini izlerinin oluşu, yapıldığında çinilerle kaplı olduğunu göstermektedir. Medrese Vakıflar Genel müdürlüğü tarafından 1993 yılında restore edilmiştir.
Bayat (Seleukeia Sidera) Su Yolu
Isparta Atabey ilçesi, Bayat Köyü’nde bulunan su yolu, Seleukeia Sidera antik kentinin su gereksinimini sağlamak üzere yapılmıştır.
Büyük Gökçeli (Findos) Köyü yakınındaki su kaynağından yararlanılan bu su yolunun MS.II.yüzyılda Roma döneminde yapıldığı sanılmaktadır. Günümüzde büyük bölümü yıkılmış olan su yolunun taksimat künkleri Kocakemer mevkiinde görülmektedir.
Alıntıdır. bakunin tarafından düzenlenmiştir.
