Andırın İlçesi

[Colinmccay]

Doğu Anadolu ile Akdeniz Bölgeleri arasında, Kahramanmaraş iline bağlı bir ilçe olan Andırın’ın kuzeyinde Göksun, doğusunda Merkez ve Türkoğlu ilçeleri, batısında da Adana İli bulunmaktadır. İlçe toprakları oldukça engebeli bir arazi yapısına sahiptir. Torosların güney uzantısı olan Nur ve Gavur Dağları (Amanos Dağları) ilçenin kuzeybatısını çevrelemektedir. Bu dağlarda 1000-2000 m. arasında yükseklikleri olan geniş platolar yer almaktadır. İlçede ovalar yok denilecek kadar azdır. İlçe topraklarını Ceyhan Nehri’nin kollarından Keşiş ve Andırın çayları sulamaktadır. Yüzölçümü 1.178 km2 olup, toplam nüfusu 42.078’dir.

İlçe, Akdeniz iklim kuşağında yer almakla beraber, Orta Anadolu ikliminin de etkisinde kalarak geçiş bölgesi iklim özelliği göstermektedir. Genelde ilçenin geniş bir kısmında özellikle güney kesimlerinde yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı Akdeniz iklimi hüküm sürer.

İlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılık, ormancılığa dayalıdır. Ekilebilir alanlarında buğday, nohut, pamuk ve ayçiçeği yetiştirilir. Andırın ve keşiş çayları boyunca da meyve ve sebzecilik yapılır. Yüksek yaylalarında büyük ve küçükbaş hayvan besiciliği yapılır.

Tarihçesi

Andırın’ın kuruluş tarihi ve kimler tarafından kurulduğu hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Bununla beraber, Kahramanmaraş’ın diğer yerlerinde olduğu gibi Geç Hititlerin, Asurluların, Perslerin, Makedonyalıların, Romalıların, Bizanslıların, Selçukluların, Danişmendlilerin egemenliğinde kaldığı bilinmektedir. Yavuz Sultan Selim’in 1514’te Dulkadiroğulları Beyliğini ortadan kaldırmasından sonra 1515’te Osmanlı topraklarına katılmıştır. Osmanlı döneminde bir kaza merkezi olan Andırın, 1855’te Kesim Köyü’ne taşınmış, 1863’te yeniden Andırın’a dönülmüştür.

Şemseddin Sami, Kâmüsü’l Âlâm’da Andırın’ı Halep vilayetinin Maraş sancağına bağlı kaza merkezi bir köy olarak tanımlamıştır.

I.Dünya Savaşı’ndan sonra İngilizlerin ve Fransızların işgaline uğramış, Ermeniler de onlara katılmıştır. Lozan Antlaşması’ndan sonra Fransız kuvvetleri buradan çekilmiştir. 1919 Sivas Kongresi’nden sonra, Çukurova doğu bölgesi Kuvayi Milliye Teşkilatı, Andırın’da kurularak, bu yörenin kurtuluş hareketlerinin öncüsü ve merkezi olmuştur. Cumhuriyetin ilanından sonra, Milli mücadeledeki, hizmetlerinden dolayı Cumhuriyet döneminde 1925 yılında yeniden ilçe konumuna getirilmiştir.

İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler;

Ak Kale
Anacık Kalesi
Azgıt Kalesi
Burunönü (Çöğdür Kalesi)
Bozfenk Kalesi
Copçalar Kalesi
Çuhadarlı (Mitel) Kalesi
Haştırın Kalesi
Hisar Kalesi
Kale Kısığı Kalesi
Kaleboynu Kalesi
Kudret Kalesi
Rıfatiye Kaleleri
Geben Kalesi
Tırtatlı Kalesi
Kalası Kalesi
Dulkadiroğulları Mezarı
Sumaklı Manastırı bulunmaktadır.


Ak Kale

Kahramanmaraş, Andırın ilçesinin 2 km. güneydoğusunda bulunan Ak Kale, derin bir vadi üzerindeki sarp kayalar üzerindedir.

Ak Kale Kadirli’den Göksun’a, oradan da kuzeye giden yolu kontrol altında tutan ve stratejik önemi olan bir kaledir. Aynı zamanda bölgede geçit veren boğaz’a da hakimdir. Bu kalenin ne zaman yapıldığı konusunda kaynaklarda herhangi bir bilgi bulunmadığı gibi kitabesi de günümüze gelememiştir. Bununla beraber kalenin üzerindeki izlerden Roma döneminde, ardından da Bizans döneminde kullanıldığı anlaşılmaktadır.

Kale iç ve dış surlardan meydana gelmiş, 30.000 m2’lik bir alana yayılmıştır. Duvarları kesme taş ve moloz taştan örülmüş, yer yer de kayalardan yararlanılmıştır. Kalenin doğusu yıkılmış, batı yönü ise günümüze daha iyi bir konumda gelebilmiştir. Altı burç ve iki kapısı bulunduğu kalıntılardan anlaşılmaktadır. Kale içerisinde sarnıç, kemerli ve tonoz örtülü bazı yapılar bulunmaktadır.


Anacık Kalesi

Kahramanmaraş Andırın ilçesinde, Andırın’dan Kadirli’ye giden yolun güneyinde, kayalıklar üzerindedir. Kaynaklar da yapım tarihi ile ilgili yeterli bilgi vermemektedir. Bununla beraber, Roma döneminde yapılıp, Bizanslılar tarafından da kullanıldığı sanılmaktadır. Kalenin güney duvarında bulunan iki kitabesi günümüze gelememiştir.

Kum Kalesi’nin 12 km. kuzeyinde 200 m2’lik bir alana yayılmış, vadiyi koruyan bu kalenin bir karakol kalesi olduğu sanılmaktadır. Kesme taş ve moloz taştan yapılan kale iki katlı olup, katlar arasında ahşap döşeme olduğu duvardaki izlerden anlaşılmaktadır.


Azgıt Kalesi

Kahramanmaraş Andırın ilçesinin 5 km. kuzeyinde Yeniköy (Azgıt) yakınında, oldukça sarp bir kaya üzerinde bulunan Azgır Kalesi Göksun ve Kapadokya’yı Kilikya’ya bağlayan yolu kontrol eden karakol kalesidir. Kitabesi günümüze gelememiş olup, kaynaklarda da ne zaman yapıldığı konusunda bir bilgi bulunmamaktadır. Kalenin mimari yapısından Roma döneminde yapıldığı ve Bizans döneminde de onarıldığı ve kullanıldığı anlaşılmaktadır.

Kale iç ve dış olmak üzere iki bölümden meydana gelmiş, kesme taş ve moloz taştan yapılan oldukça kalın surlarla çevrilmiştir. Kale güney yönünde 40-50 m., doğu yönünde de 150 m. yüksekliktedir. Kalenin yapımı üzerinde bulunduğu kayalara uyum sağlamıştır. Giriş kapısı oldukça geniş olup, duvarlarında mazgal delikleri bulunmaktadır. Aynı zamanda burada Bizans dönemine tarihlenen haç kabartmaları da vardır. İç kale 1.600 m2’lik bir alana yayılmıştır.


Burunönü (Çöğdür) Kalesi

Kahramanmaraş Andırın ilçesi Yeşilova beldesinde bulunan Burunönü Kalesi Roma döneminde, MS.II.yüzyılda yapılmış, Bizans döneminde de kullanılmıştır.

Moloz taş ve kesme taştan yapılan kale, oldukça geniş bir alana yayılmıştır. İç içe geçmiş üç ayrı surdan meydana gelmiştir. Kahramanmaraş yöresindeki en geniş ve en büyük kale olan Burunönü Kalesi’nin dış surları yaklaşık 150, orta surları 30, iç surları da 12 dönümlük bir alana yayılmıştır. Kalenin iç ve dış surlarında altı burçla duvarlar desteklenmiştir. Kalenin iki büyük giriş kapısı ile bir de küçük kapısı günümüze iyi bir durumda gelebilmiştir. Bunların yanı sıra surların altına gizlenmiş olan bir geçit kapısı bulunmaktadır. Vadiden kaleye çıkan yolun döşeme taşları yer yer görülmektedir. Kalenin dış surları bütünüyle tahrip olmuş pek az kalıntısı günümüze gelebilmiştir. Bu kalenin bir özelliği de 5 km. uzağındaki Betceğiz Pınarı’ndan toprak künklerle kale içerisindeki sarnıçlara su taşıyan su yollarının bulunmasıdır.

Kale çevresinde mezarlara, yerleşim birimlerine, kilise kalıntılarına da rastlanmakta olup, bunlar son derece harap ve yıkık durumdadır.


Bozfenk Kalesi

Kahramanmaraş Andırın ilçesi Sumaklı Köyü’nün doğusunda, Düldül Dağı vadisinin hakim bir tepede kurulan Bozfenk Kalesi yaklaşık 5.000 m2’lik bir alana yayılmıştır. MS.II.yüzyılda, Roma döneminde yapılmıştır.

Kale moloz ve kesme taştan yapılmıştır. Ancak kalenin dış surları büyük ölçüde tahrip olmuş, günümüze yalnızca dört burcu, ana giriş kapısı ve tonoz kemerli olan kalenin birinci katı gelebilmiştir.


Copçalar Kalesi

Kahramanmaraş Andırın ilçesi Efirağızlı Köyü’nde, Beylikyurt Sarayı’na 3 km. uzaklıktaki Copçalar Kalesi’nin kitabesi bulunmamasına rağmen, yapı üslubundan MS.II.yüzyılda, Roma döneminde yapıldığı sanılmaktadır.

Kale yüksek olmayan ormanlık bir tepe üzerinde, önündeki iki vadiye hakim bir konumdadır. Moloz taş ve kesme taştan yapılan kale günümüze tamamen harap durumda gelebilmiştir.


Çuhadarlı (Mitel) Kalesi

Kahramanmaraş Andırın ilçesi sınırları içerisinde bulunan ve yaklaşık 500 m. yükseklikte bir tepe üzerinde olan bu kale MS.II.yüzyılda Roma döneminde yapılmış ve Bizans döneminde de kullanılmıştır.

Kalenin duvarları moloz taş ve kireç taşı ile örülmüştür. Günümüze yalnızca sur duvarlarının kalıntıları ile dört burcu ve iç kaledeki su sarnıcı gelebilmiştir. Kalenin ana girişi, iki küçük kapısı iyi bir durumdadır. Özellikle batı yönündeki duvarlar ayakta olup, doğu tarafındaki duvarlar tamamen yıkılmıştır.


Haştırın Kalesi

Kahramanmaraş Andırın ilçesinde, Kahramanmaraş-Andırın yoluyla Kadirli-Andırın yolunun kesişim noktasında bulunan Haştırın Kalesi oldukça sarp bir kaya kütlesi üzerindedir. Kale Bakımanı olarak da isimlendirilen bu kale bir karakol kalesidir. Ne zaman yapıldığı bilinmemekle beraber, tarihinin Hititler dönemine kadar indiği sanılmaktadır. Sonraki dönemlerde Roma ve Bizanslılar tarafından da kullanılmıştır.

Kale 60 m2’lik bir alana yayılmış, oldukça küçük bir kaledir. Moloz taştan yapılan kalenin iki kapısı ve iki burcu günümüze iyi bir durumda gelebilmiştir.


Hisar Kalesi

Kahramanmaraş Andırın ilçesi Ayşepınar Köyü’nde bulunan Hisar Kalesi ormanlık bir alanda, kayalık bir tepe üzerindedir. Kalenin ne zaman yapıldığı bilinmemektedir.

Kale moloz taştan yapılmış olup, yalnızca batı surları ayakta günümüze gelebilmiştir.Bu kalenin yakınında Kale Kısığı Kalesi bulunmakta olup, her iki kale birbirlerinin göz uzaklığındadır.


Kale Kısığı Kalesi

Kahramanmaraş Andırın ilçesinde Gökgedik Köyü’nün batısında bulunan Kale Kısığı KalesiKör Sulu Çayı Kanyonundan 100 m. yüksekliktedir. Karakol kalesi niteliğinde olup, yakınında Hisar Kalesi bulunmaktadır.

Kale 150 m2’lik küçük bir yapı olup, moloz taştan yapılmıştır. Günümüze yalnızca güney surlarının kalıntıları gelebilmiştir.


Kaleboynu Kalesi

Kahramanmaraş Andırın ilçesi, Kargaçayırı Köyü’nde, Kaleboynu Mezrasının kuzeyinde bulunan Kaleboynu Kalesi MS.II.yüzyılda Roma döneminde yapılmış ve Bizans döneminde de kullanılmıştır.

Oldukça sarp bir tepe üzerinde 3.500 m2’lik bir alana yayılmış olan kale, moloz taş ve kireç taşından yapılmıştır. Günümüze yalnızca iç surları gelebilmiştir. Kuzey ve doğu surları tamamen yıkılmıştır. Kalenin üç burcu ile içerisindeki su sarnıcı iyi bir durumdadır. Kale girişi ile sarnıcı tonoz kemerli ve kireç harcı da kullanılmıştır.


Kudret Kalesi

Kahramanmaraş Andırın ilçesi, Alameşe Köyü’nün Bocalan Mevkiinde bulunan Kudret Kalesi sarp bir kaya kütlesi üzerindedir. Babikli veya Alameşe Kalesi ismi ile de tanınan bu kale MS.II.yüzyılda Roma döneminde yapılmış, Bizans döneminde de kullanılmıştır.

Kale 6.500 m2!lik bir alana yayılmış olup, doğu yönünde yüksekliği 50 m., batı ve güneyinde de 120 m.dir. Duvarları yöresel kızıl renkli kesme taştan ve kireç harcı ile örülmüştür. Kuzey ve güney surları tamamen çökmüştür. Giriş kapısı ile dört burcu günümüze sağlam bir durumda gelebilmiştir.


Rıfatiye Kaleleri

Kahramanmaraş Andırın ilçesi, Çokak Köyü’nün 6 km. güneybatısında, Rıfatiye Köyü’nde iki karakol kalesi bulunmaktadır. Bu kaleler plan olarak oldukça basit olup, Andırın’dan Kilikya bölgesine inen yolları korumak amacı ile yapılmıştır. Bunlardan birinci Rıfatiye Kalesi yolun doğu kanadına paralel dağların eteğinde, kayalıkların üzerinde kurulmuştur.

Birinci Rıfatiye Kalesi’nin üç kulesi ve girişi ayakta bulunmaktadır. Yapımında kireçtaşı ve moloz taş kullanılmıştır. Kalenin girişi güneybatısında olmasına rağmen günümüze bununla ilgili herhangi bir iz gelememiştir. Kalede daha çok doğal kayalardan yararlanılmıştır. Bu duvarların üzerindeki kuleler iki katlı olup, doğu yönünde bir kapısı ve kapının arkasında da kubbeli bir mekan bulunmaktadır.

İkinci Rıfatiye Kalesi, Rıfatiye Köyü’nün kuzeybatısında tepe üzerinde, önünden geçen yolu kontrol eden bir karakol kalesidir.Roma döneminde MS.II.yüzyılda yapılmış olup, Bizans döneminde de kullanılmıştır.

Kale bulunduğu tepenin etrafında köşeli bir plan şekli göstermesine rağmen çok harap olduğundan planını tam çıkarmak mümkün olamamıştır. Kalenin yapımında moloz taş, kireçtaşı ve yer yer de kayalardan yararlanılmıştır. Güneybatısında kare şeklinde kule kalıntıları görülebilmektedir.


Geben Kalesi

Kahramanmaraş, Andırın ilçesinde Geben-Göksun yolu üzerinde, Geben’e 3 km. uzaklıktaki Geben Kalesi yüksek bir tepe üzerinde kurulmuştur. Kalenin ne zaman yapıldığı kesin olmamakla beraber Roma öncesinde yapıldığı sanılmaktadır.

Kale Geben Vadisine hakim olup, önünden geçen iki önemli yolu kontrol amacı ile Roma Bizans ve Ermeni Krallığı dönemlerinde de kullanılmıştır. Kale dış surları ile birlikte 12.000 m2’lik bir alana yayılmış olup, kale iç ve dış surlar olmak üzere iki bölümden meydana gelmiştir. Yapımında moloz taş, kireçtaşı ve kesme taş kullanılmıştır. Kale içerisine tonoz kemerli kapalı mekanlar ve su sarnıçları yapılmış olup, bunlar günümüze iyi bir durumda gelebilmiştir. Dış surların büyük bir bölümü tahrip olmuş, yalnızca altı burcu ile mazgalları günümüze gelebilmiştir. Bizans, Roma dönemlerine ait taşlar üzerinde monogramlar ve haç motifleri bulunmaktadır.


Tırtatlı Kalesi

Kahramanmaraş Andırın ilçesi Sumaklı Köyü’nde ormanlık bir tepe üzerinde bulunan Tırtatlı Kalesi’nin ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. Bununla beraber bu yapının kaleden çok bir konaklama yeri olduğu sanılmaktadır. Yapının duvarları moloz taştan örülmüş, dikdörtgen planlıdır.


Kalası Kalesi

Kahramanmaraş, Andırın ilçesinde Kahramanmaraş ile Azgıt kalesi arasındaki yolu kontrol amacı ile yapılmış bir karakol kalesi olan Kalası Kalesi kayalık bir tepe üzerindedir. Kalenin Bizanslılar tarafından yapıldığı, daha sonra da Ermeniler tarafından kullanıldığı sanılmaktadır. Bununla beraber bu kale ile ilgili kaynaklarda herhangi bir bilgiye rastlanmamıştır. Yalnızca bu yörede Bizanslılara ve Ermenilere ait sikkeler ele geçmiştir.


Dulkadiroğulları Mezarı

Kahramanmaraş Andırın ilçesinin Çuhadarlı Köyü’nün 5 km. kuzeyinde Gökçebel yaylasında bulunan dört mezarın Dulkadiroğulları’na ait olduğu sanılmaktadır. Tarihçi Besim Atalay bu mezarların yerini ilk kez bulmuştur.

Günümüzde son derece harap olan bu mezarlardan bir tanesi yumuşak yöresel sarı taşlardan yapılmıştır. Ancak, defineciler tarafından tahrip edilmiştir. Bu mezarın bulunduğu yerde Alaüddevle Bey’in öldürüldüğü söylenmektedir.
Kaleden günümüze kayalık zirvenin tepesindeki kuleden başka herhangi bir kalıntı gelememiş olup, bu da mimari yapısı hakkında bir bilgi vermekten çok uzaktır.


Sumaklı Manastırı

Kahramanmaraş Andırın ilçesinde Sumaklı Köyü’nde bulunan kalıntıların Erken Bizans dönemine ait bir manastıra ait olduğu sanılmaktadır.

Manastırın ana yapısının bodrum ve birinci katı ayakta kalmış, üst katları çökmüş durumdadır. Bu bakımdan manastırın tam bir planını çıkarabilmek mümkün olamamıştır. Manastırın batısına ek bir oda yerleştirilmiş olup, bu bölümün 110 m2 genişliğinde dikdörtgen planlı olduğu görülmektedir.

Manastırın yapımında çevreden toplanan moloz taşlardan yararlanılmış, yer yer duvarları kireç taşı ile de örülmüştür. Manastır yıkıldıktan sonra taşları çevredeki köylerde yapılan evlerde kullanılmıştır.

Alıntıdır. bakunin tarafından düzenlenmiştir.