A.B.D.'de çizgiromanın tarihsel gelişimi

bakunin

Admin
12 Mar 2009
6,304
49,801
NeverLand
A.B.D.

Birleşik Devletler'de XIX. yüzyılın ortalarından itibaren yayınlanan ve sayfalarında metinleri desteklemek için illüstrayonlara yer veren dergilerle başlayan süreç, James Swinnerton'un William Randolph Hearst'ün sahibi olduğu San Francisco Examiner gazetesindeki Little Bears başlıklı çalışmalarıyla ivmelenmiştir. Bunu takip eden dönemde, bu kez Joseph Pulitzer'in sahipliğindeki New York World'de ortaya çıkan ve modern çizgiromanların atası sayılan Richard F. Outcault'un Yellow Kid başlıklı çalışması sonucu beliren nitelik ve teknik tamamlama ile, Amerikan gazeteleri bu yeni 'akıma' daha sık sayfa ayırır olmuşlardır.

New York World'ün Yellow Kid başlığında işlenen hicivli espriler hemen dikkat çekmiş ve devreye çizgiroman dünyasının ilk transfer öyküsü girmiştir. New York şehrinde rekabeti tırmandıran iki medya devinden Hearst, New York Joumal'in okurları için Outcault'un Yellow Kid'ini büyük rakamlarla gazetesine kazandırmıştır. Ancak Pulitzer'in bu başlıktan vazgeçmemesi sonucu çıkan davalar sürerken Sarı Çocuk, World'de bu kez George Luks tarafından çizilmeye devam etmiştir. Benzer bir hukuksal sorun Rudolph Dirks'in başyapıtı The Katzenjammer Kids/Kaptan ve Çocukları'nda da belirmiş, bu bant Aralık 1897'de hem ilk başlığıyla, hem de Dirks'in transfer olduğu yeni gazetede The Captain and the Kids adıyla aynı anda yayınlanmıştır.

izgiromanAnsiklopedisi003b.jpg


Buster Brown'dan bir sayfa.

Sonraki yıllarda bu akıma yeni isimler katılmaya devam etmiştir. Frederick Burr Opper 1900 yılında Happy Hooligan'ı çizmeye başlarken, Outcault bu defa 1902'de Buster Brown'la yeni bir çıkış yakalamıştır. Genç bir yetenek olan George Herriman ise, kendisini meşhur edecek olan Krazy Kat'den epey önce The Dingbat Family, Mary's Home From College ve Mabel and Husband başlıklı bantlarını New York Journal'a çizmeye devam etmiştir. Bunları takip eden ve kısa sürede ortadan kaybolan sayısız bantla birlikte, 1905'de Winsor McCay'ın başlığı Little Nemo in Slumberland çizgiromanların fantastik dünyalara daha rahat açılmasını sağlayacak popülariteyi yakalamıştır. Sürrealist karelerdeki sevimli suratlı uykucu Nemo'yu, 1907'de Bud Fisher adlı ressamın Mutt and Jeff'i izlemiştir.

izgiromanAnsiklopedisi003a.jpg


F.Opper Burr'un bir çalışması.

1912 yılında basın imparatorluğunda söz sahibi olan William Hearst, gazete bantlarını ve daha sonradan da tüm çizgiroman başlıklarını etkileyecek bir girişim başlatarak, The International News Service'i kurmuştur. Bu şirket başlangıçta haber nitelemesine giren herşeyi olay yerinden edinme ve kadrosundaki yazarlar tarafından kaleme alınan haberleri bir ajans faaliyeti mantığıyla satışa ve dağıtıma sunma görevini üstlenmiştir. Haberlerin yanı sıra medyada kullanılacak fotoğraf, arşiv ve asıl önemlisi çizgiroman bantlarına da aynı uygulamayı yapmayı hedeflemiştir. Bu amaçla çizgiroman yazar ve çizerlerini bünyesinde toplayarak, telifi kendisine ait ürünler hazırlatıp dileyen basın organlarına bunları satmıştır. Zamanla işin ticari boyutu daha da derinleşmiş, ilk şirket kısa süre sonra isim değiştirerek King Features Syndicate adını almış ve ona eklenen Chicago Tribune-Daily News Syndicate ile United Syndicate de aynı yöntemi uygulamak için birbiri ardına kurulmuştur.

izgiromanAnsiklopedisi003.jpg


Hearst ile Pulitzer'in 'basın savaşı'nı resmeden bir çalışma.

1912'ye damgasını vuran bir diğer bant da George McManus'un çizdiği Bringing Up Father olmuştur. Bu başlığı Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra 1919'da Billy De Beck'in Barney Google'ı 1924'de Harold Gray'in Little Orphan Annie'si, 1929'da Hal Foster'in Tarzan'ı, P.F.Nowlan ile Dick Calkins'in Buck Rogers'ı ve Frank Godwin'in Connie'si, 1930'da Chic Young'un Blondie/Fatoş'u ve Walt Disney'in Mickey Mouse/Miki Fare'si takip etmiştir. 1931 yılıyla birlikte çiz-giroman konularını zenginleştirecek bir başlık daha gazete bantı olarak kariyerine başlamıştır: DickTracy.

Polisiye türündeki bantı çizen Chester Gould, sonradan kendisini örnek alacak sayısız dedektif çizgiromanına önayak olmuştur. Amerikan çizgiromancılığında Altın Çağ'ın başlangıcı olarak nitelenecek 1933 ve 1934 yıllarına gelindiğinde, gazetelerdeki başlıklara kalıcılık konusunda rakipsiz özellik gösteren yenileri eklenmiştir. Lyman Young'ın Tim's Tyler Luck/İki İzci'si, Alex Raymond'ın Secret Agent X-9 ve Flash Gordon'u ve bu ikisini takip eden Jungle Jim'i, Clarence Gray'in Brick Bradford'u, Milton Caniff'in Terry and the Pirates'i, Lee Falk-Phil Davis'in Mandrake the Magician'ı, Al Capp'ın Li'l Abner/Hoş Memo'su ardı ardına boy göstermiştir.

Üstelik onlara birkaç yıl sonra, 1936'da Lee Falk-Ray Moore ikilisinin The Phantom/Kızılmaske'si ve 1937'de Hal Foster'ın Prince Valiant/Kahraman Prens'i de katılmıştır.

Bu tarihten sonra ABD'de çizgiroman boyutunda bambaşka bir akım daha patlak vermiştir: Çizgiroman dergileri.

izgiromanAnsiklopedisi004a.jpg


New Fun dergisi.

1929'da Dell Comic Company' nin kuruluşunu takiben dergi editörü George Delacorte'un, The Funnies başlıklı bir çizgiroman dergisi yayınlamasıyla başlayan süreç; 1933'de Eastern Color Publishing Company tarafından çıkarılan Funnies the Parade, Famous Funnies ve Century of Comics gibi başlıklarla zenginleştirilmiştir. 1935 yılında ise Malcolm Wheeler-Nicholson'un New Fun Comics'i ve New Comics'i yayına girmiştir. Bu dergiler birkaç ay sonra Fun Comics ve Adventures Comics adlarını almışlardır. Ancak sonradan Wheeler-Nicholson, yeni dergiler için girişimini engelleyen maddi imkansızlıklardan dolayı matbaacısı Harry Donnenfeld'i kendisine ortak yapmış ve bu sayede yayın planlarını yaptığı Detective Comics'i çıkarabilmiştir. O sıralar National Periodical Publications olan yayınevinin adı sonradan bu üçüncü derginin baş harflerinden esinlenerek DC Comics'e dönüşmüştür. İşte bu derginin 27. sayısında ortaya çıkan maskeli bir kahraman olan Batman, yeni bir akımın ikinci güçlü temsilcisi olarak tarihe malolmuştur. Bu türün ilk temsilcisi ise Joe Shuster ve Jerry Siegel tarafından yaratılan ve Batman' den yaklaşık bir yıl önce start alan, süper kahramanların ilki Superman'dir. 1938 tarihli Action Comics adlı bir National P.P. yayınında boy gösteren Superman'den sonra, ABD'de tam anlamıyla çizgiroman dergiciliği ve süper kahraman ekolü 'patlamıştır'. Superman'i 1939 yılının Ağustosunda Mystery Men, Ekiminde Amazing Man, Kasımında ise Marvel Comics dergisinde boy gösteren The Human Torch, Sub-Mariner ve The Angel adlı süper kahramanlar izlemiş; 1940'da The Flash, Hawkman, The Shield, The Spectre, Captain Marvel/Kaptan Marvel ve Spy Smasher da yapılan girizgahı güçlendirmiştir.

izgiromanAnsiklopedisi004b.jpg


Hasbi Tembel Er serisinin tüm tiplemeleri bir arada.

Bu arada 1941 yılında Will Eisner'in polisiye bantı The Spirit, 1946'da Alex Raymond'un Rip Kirby/Dedektif Nik'i ve Milton Caniff'in Steve Canyon'ı 1950'de Charles Schulz'un Peanuts'ı ve Mort Walker'ın Beetle Bailey/Hasbi Tembel Er'i, 1951'de ise Hank Ketcham'ın Dennis the Menace'ı gazete bantlarının yıllar boyu sürecek en bilinen başlıkları olmuşlardır.

izgiromanAnsiklopedisi005b.jpg


Outcault'un sonradan albümleşen "Tige His Story" adlı çalışmasının kapağı.



MarvelComics1.jpg


Marvel Comics dergisinin 1939 tarihli 1. sayısının kapağı.

İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesiyle birlikte Amerikan Senatosu'nda yapılan özel oturumlarda 'uygunluğu' tartışılacak olan ve E.C. Comics'in öncülük ettiği yeni bir çizgiroman akımı ABD'de devreye girmiştir: Korku çizgiromanları.

William Gaines'in yönetimindeki E.C. Comics, 1940'lı yıllarda satışları düşen süper kahramanlı çizgiroman dergilerinin yerini daha gerçekçi konuların alması gerektiği kanaatiyle yayıncılık içeriğini değiştirmeye soyunmuştur. Bu amaçla aşk ve basit şehir suçlarını konu edinen dergilerini birkaç ay gibi kısa bir sürede Crypt of Terror, Vault of Horror, Weird Fantasy ve Weird Science türü çarpıcı başlıklarla değiştirmiştir. Kısa süre sonra bunlara Eerie ve Creepy gibi dergiler eklenmiştir. Bu arada değişenin sadece başlıklar olmadığını eklemek gerekir: Klişeleşmiş çizgiroman konuları gitmiş ve yerlerine şiddet, dehşet, kan, seks ve hunharca cinayetlerin yer aldığı senaryolarla, dehşetengiz çizimlerle yansıtılan temalar gelmiştir. Öte yandan bu sırada genç okur kitlesi de eskisinden daha büyük bir istek ve talepkarlıkla çizgiroman dergilerine geri dönmüştür. Sonuçta, başta ergenlik psikolojisi ve çocuk suçlular gibi konulara eğilen Frederic Wertham'ınki olmak üzere bazı sesler yükselmiş, ve oluşan kamuoyuna dayanarak kurulan Comics Code Authority'nin belirlediği kurallar diziniyle çizgiroman içeriklerinin çocuk okuyucular dikkate alınarak daha dikkatli işlenmesine karar verilmiştir.

1960'lara ise, önceleri adı Timely, sonradan Atlas olan Marvel Comics damgasını vurmuştur. Stan Lee'nin editörlüğünde ilkin Spiderman/Örümcek Adam'ı ortaya çıkaran yayınevi, bunun yanına kısa sürede diğerlerini eklemiştir. Hızla şöhret kazanan ve Marvel Comics'i Amerika'nın en büyük çizgiroman yayıncılarından biri haline getiren X-Men, Fantastic Four, Hulk ve 1941'de başlayan serisi yarıda kesilen Captain America/Kaptan Amerika gibi başlıklar birbiri peşi sıra okurla buluşmuştur.

1980'lerle beraber Heavy Metal fırtınasının esmeye başladığı ABD çizgiroman piyasasına dahil olan birkaç gazete bantı, bu dalın henüz dibe vurmadığını haykırmıştır. 1982'de Berke Breathead'ın Opus'ü, 1985'de Bili Watterson'un Calvin&Hobbes'u bunlar içinde en fazla gelecek vadedenlerdir. Daha kreatif senaryo ve çizim stilleriyle ABD çizgiromanının son senelerine imza atan yazar ve çizerlerin 1990'larla birlikte sahneye çıkması, yeni akımları da peşinden getirmeye yetmiştir. Walt Simonson, Frank Miller, Neal Adams, Bill Sienkiewicz, Alan Moore, Dave Gibbons, Jim Lee, Rob Liefeld, Michael Turner, Kurt Busiek, Alex Ross, Marc Silvestri, Andy Kubert, Leinil Francis Yu vesaire gibi sayısız yeni yeteneğin elinden çıkan çizgiromanlar, okurlarına eğlenceli olduğu kadar hayranlık verici dakikalar yaşatmaya devam etmektedir.

izgiromanAnsiklopedisi005a.jpg


Sol Üstte: Spiegelman'dan Maus albümü.
Sağ Üstte: Ross & Weid'den Kingdom Come.

Sol Altda: Frank Miller'dan Sin City.
Sağ Altda: Neil Gaiman'dan Sandman
.​


izgiromanAnsiklopedisi006a.jpg
izgiromanAnsiklopedisi006.jpg


Astro City ve Alpha Flight.​


Amerika Birleşik Devletleri dünyanın en çok çizgiroman ve yayını üretilen ülkesi olarak, çizgiroman piyasası ve bu piyasayı etkileyen yan sektörleriyle dünyanın en büyük dokuzuncu sanat cirosunun yapıldığı ülke konumunu uzun yıllardır başarıyla sürdürmektedir.
 
Üst