Manga Alt Türleri Sınıflandırmaları
http://www.cizgidiyari.com/forum/neden-japon-populer-kulturu-neden-manga-t5040.html?p=10288#post10288
Yukarıda özetle sunulduğu üzere, savaş sonrası dönemden itibaren manga da diğer popüler kültür ürünleri gibi çeşitlenmiş, kültür endüstrisinin işleyiş mekanizması içerisinde doğal olarak alt-türleri iyice gelişmiştir. Manga alt türlerini amaçlarına, konularına ve okur tipolojisine göre üç şekilde sınıflandırmak mümkündür. Amaçlarına göre, "jouhou manga" ("bilgi verici manga"); "business manga" ("iş mangası"), "seiji manga" ("siyasal manga"); "keizai manga" ("ekonomi mangası"); "kyouyou ya da gakushu manga" ("eğitsel manga"); "bunkashi manga" ("edebi manga") olarak, konularına göre bilim-kurgu, macera, kahramanlık, tarih, spor, beyaz yakalı işgücü yaşamı/dünyası, ev kadınlarının dünyası, çalışan/kariyer yapan kadınların dünyası, erkeklere yönelik erotizm ("ero manga"), kadınlara yönelik erotizm ("rediisu komıkku"), aşk, eşcinsel aşk ("douseiai") şeklinde manga alt türleri ayrımlaştırılabilir. Okur tipolojisine göre, belli başlı dört alt türde sınıflandırılabilir: Genç erkek mangası ("shounen"); genç kız mangası ("shoujo"); yetişkin mangası ("seinen") ve yetişkin kadın mangası ("rediisu komikku"). Ancak, "seinen" mangalarının da kendi içinde alt türleri vardır: "adult/otona comics" ve "seinen comics" gibi. İlki "naruen-shi"de ("yetişkin dergileri") yer alan erotik, pornografik içerikli, lolita kompleksini işleyen çizgi romanlardır. İkincisi ise, ilkine göre daha hafif ve denetlenmiş biçimde cinsel içerik sunumuna sahiptir. Ancak her ne şekilde olsun "seinen" mangalarının cinsiyetçi söylemden beslenmekte oldukları ve bu söylemi destekledikleri söylenebilir (Natsume. 1996; Kinsella, 2000: 71, 79).
Manga sınıflandırmaları görüleceği üzere kesişebilmektedir. Okur tipolojileri ne kadar ayrışmış olursa olsun, belli bir manga alt-türünün okurluğu kimi zaman farklı tercihleri olan okurları bir araya getirmektedir. Örneğin heteroseksüel erkekler de eşcinsel erkekler de "bishounen" ve "shoujou" okumaktadır (Allison, 2000: 58). 1990'lara damgasını vuran mangalar ise, Sugimura Shinichi'nin "Hotel California"sı ve Edogawa'nın "Tokyo Daigaku Monogatari" ("Tokyo Üniversitesi Öyküsü") sidir.
Manga Endüstrüsü ve Mangakalar
"Mangaka"lar ("manga çizerleri") manga üretiminden kazandıkları ile yaşamlarını idame ettirebilmekte midirler? Hiç kuşkusuz bu sorunun yanıtı manga endüstrisinin işleyiş mekanizması ve yazılı olmayan kuralları ile ilgilidir. Bir mangaka, üretiminde sayfa başına ücret almaktadır. Bu, mangakanın ününe, yani popüler olmasına göre de belirlenmektedir. Genel olarak sayfa başı ücret 5000 yen ile 30.000 yen arasında değişmektedir. Haftalık bir manga dergisi için bir dizinin 16 sayfa olarak üretilmesi gerektiği hesaba katılacak olursa, bir mangakanın haftalık geliri 80.000 yen ile 480.000 yen arasında, aylık geliri ise 320.000 yen ile 1.840,000 yen arasında olabilir. Ancak, mangaka bu gelir içinden kendisine yardımcı olan ve sayısı en az iki olan yardımcı çizerlerin ve çizim malzemelerin ücretini de ödemek zorundadır. Mangakaların asıl kazançları, eğer yapıtları "paperback comic" olarak basılırsa, bu satış üzerinden yaklaşık olarak yüzde 10 ile 13 arasında kâr payı alarak gerçekleşir. Bu arada bir manga paperback'inin 400 ile 600 yen arasında satıldığını da belirtelim. Bu durumda, 10.000 adet satış yapan bir mangadan, mangaka yaklaşık olarak 400.000 yen gelir elde eder. Bu durumda aynı yayınevine bağlı çalışan mangakalar arasında gelir farkı olduğu rahatlıkla söylenebilir. Ayrıca ünlü olmak isteyen genç mangakalar eserleri popüler olana dek, endüstri tarafından düşük ücretle çalıştırılırlar. Bu genç mangakalar emeklerinin karşılığının eşit işe eşit ücret ile değerlendirilmemesini ise, "manga okulunda eğitim" olarak yorumlarlar. Manga dergisinin üretilen ürünün içeriği üzerindeki öz-denetiminin (pornografik "ero manga" hariç), şiddet ve erotizm içeren sahneler ile her hangi bir ayrımcı ifadenin kullanılmasına yönelik olduğu söylenmektedir. Manga endüstrisi aslında sadece birkaç manga serisini bir araya getiren dergiler ya da "paper-back" basımlarından oluşmaz. Manga endüstrisi, manganın yayımlanması, anime haline veya televizyonda seri çizgi filme dönüştürülmesi, karakter oyuncaklarının ve diğer yan ürünlerin yapılması, manga karakterlerinin tescillenmesi ve kullanım lisansının satılması üzerine temellenir.
Manga Pazarı: Yerel Pazar
Japon yerel pazarında, çizgi banta göre belli bir öykünün devam ettiği (en az bir ile iki yıl arası) mangalar popülerdir. Arkası yarın öyküleri tarzındaki bu anlatım, özellikle haftalık ya da aylık satan manga dergilerinin formatları içinde uygundur. Haftalık ya da aylık bir manga dergisinde bir manganın akışı 16 sayfa (1 sayfası B5 büyüklüğünde) üretilmekte, öykünün devamı ise bir sonraki sayıda devam etmektedir. Halihazırda Japonya'da en çok satan ilk beş manga dergisi ("manga zasshi") hakkında okur tipolojisine göre ayrımlaştırılarak genel bir bilgi verecek olursak; şu tablo ile ortaya çıkar:
Genç Erkekler için Manga Dergileri:
1.Shounen Magazine (Haftalık dergi, Kodansha tarafından yayımlanmakta ve 3.640.000 adet satmakta).
2. Shounen Jump (Haftalık dergi, Shueisha tarafından yayımlanmakta ve 3.500.000 adet satmakta).
3. Shounen Sunday (Haftalık dergi, Shougakukan tarafından yayımlanmakta ve 1.530.000 adet satmakta).
4. Korokoro-Comic (Aylık dergi, Shougakukan tarafından yayımlanmakla ve 1.200.000 adet satmakla).
5. Monthly Shounen (Aylık dergi, Kodansha tarafından yayımlanmakta ve 1.160.000 adet satmakta).
Genç Kızlar için Manga Dergileri:
1.Ribbon (Aylık dergi. Shueisha tarafından yayımlanmakla ve 1.350.000 adet satmakta).
2. Ciao (Aylık dergi. Shougakukan tarafından yayımlanmakta ve 700.000 adet satmakta).
3. Bessatu Marugaret (Aylık dergi, Shueisha tarafından yayımlanmakta ve 600.000 adet satmakta).
4. The Marugaret (Aylık dergi, Shueisha tarafından yayımlanmakla ve 350.000 adet satmakta).
5. Hana to Yume (İki haftalık dergi, Hakusensha tarafından yayımlanmakta ve 350.000 adet satmakta).
Yetişkin Erkekler için Manga Dergileri:
1. Young Jump (Haftalık dergi, Shueisha tarafından yayımlanmakta ve 1.450.000 adet satmakta).
2. Big Comic Original (İki haftalık dergi, Shougakukan tarafından yayımlanmakta ve 1.330.000 adet satmakta).
3. Young Magazine (Haftalık dergi, Kodansha tarafından yayımlanmakla ve 1.290.000 adet satmakta).
4. Big Comic (İki haftalık dergi, Shougakukan tarafından yayımlanmakta ve 760.000 adet satmakta).
5. Comic Bunch (Haftalık dergi, Shinchousha tarafından yayımlanmakla ve 700.000 adet satmakta).
Japonya yerel manga pazarında son yıllarda en popüler mangaların korku ve gizem konularını işleyen mangalar ile erotik mangalardan oluştuğunu belirtelim. Örneğin, "One Piece" (Shounen Jump'da yayımlanan genç erkek mangası "Monster" (Big Comic'te yayımlanan yetişkin erkek mangası) ve "Vagabond" (Weekly Morning'de yayımlanan yetişkin erkek mangası) bu tarz mangalardır.
Küresel Manga Pazarı
Küresel pazarda manganın dolaşımını ve üretimini iki ayrı coğrafi grupta ele almakta yarar vardır, ilki Batılı ülkelerde manganın çevrilerek dolaşıma sokulması ve üretilmesi; diğeri de Doğu Asya ve Güney Asya ülkelerinde manganın dolaşımı ve üretilmesidir. 1990'ların başında özellikle Amerika'da siber-punk akımına koşut olarak Japon anime ve manga ürünleri "Astro Boy"dan (Tezuka Osamu) sonra adeta yeniden keşfedilmiştir ve Batı'da Japon popüler kültür ürünlerinin fan düzeyinde tüketilmesi etkisini yaratmıştır (Brendi. 1997: 16-17).
Günümüzde Batı'da yayımlanan mangalar arlık sadece çeviri manga değildir. Japon çizgi roman çizimi ve öykü anlatımı tarzından etkilenen Batılı çizerler de "Amerikan Manga"yı üretmektedir (Schodt, 1997: 125). Ancak, Frederick Schodt'a göre, Amerikan mangasının Japon mangasından önemli bir farkı vardır: Öykü kalıplarının ve karakterleştirmenin tek tip olmasıdır (1997: 123-127). Amerikan mangasında karakterlerin psikolojik özelliklerinin geliştirilmesi ihmal edilmekte, karakterlerin fizyolojik özellikleri ön plana çıkartılmaktadır: örneğin karakterler genç, güzel ve kocaman gözlü çizilmektedir. Çoğu kez Amerikan mangası, bilimkurgu temalıdır ya da güzel genç kız ("kawai onna no ko" / "cute girl") karakterlerin başından geçen olayları konu edinir. Bunun nedeni, Amerika'da manga okurlarının yüzde doksanının genç erkeklerden oluşmasıdır. Amerika'da genç kızlara yönelik mangaların rağbette olmaması da bu okur profili nedeniyledir. Ayrıca, Japonya'da oldukça sıradışı kabul edilen bazı mangalar, Batılı ülkelerin dillerine çevirilerek yayımlanmıştır: Örneğin, "Doumu" ("Bir Çocuk Rüyası") (Otomo Katsuhiro) veya "Kaze to Tani no Nausicaa" (Miyazaki Hayao) gibi. Bu mangaların İngilizce'ye çevrilmesinde, ilkinde mangakanın aynı zamanda "Akira"nın yaratıcısı olması, ikincisinde ise yaratıcısının çok tanınmış bir anime ustası olması rol oynamıştır denilebilir. Buna karşın, Japonya'da çok popüler olan ve manga tarihinde önemli bir yere sahip bazı mangalar ise Batı dillerine çevrilmemiştir. Bunda ise, Japon kültürel kodlarının Batılı okur tarafından alımlanması ile ilgili pazar/lama kaygılarının rol oynadığı söylenebilir. Amerika'da en çok satan manga dergisi 300.000 satış rakamı ile AmeKomi'dir. Bir manga paperback'i ise yaklaşık 200.000 adet satmaktadır (Schodt, 1997: 126).
1996 Sonbaharında Tokyo'da "Uzak/Doğu Asya Manga Toplantısı" düzenlenmiştir. Bu toplantı Japon mangasının küresel pazarda sahip olduğu değişim değerini göstermiştir. Manga, Doğu Asya ve Güney Asya ülkelerinde 1990'ların başından itibaren yaygınlaşmıştır. Ancak, bu ülkelerde mangaların dolaşıma girmesi Batılı ülkelere göre daha farklıdır. Asya ülkelerinde manga basımı Japonya'da olduğu gibi ya manga dergileri ile ya da paperback olarak gerçekleşmektedir. Manga dergileri haftalık ya da aylıktır ve belli bir okur kitlesine sahiplerdir. Asya ülkelerinde mangalar tıpkı Japonya'da olduğu gibi alt türlere sahiptir. Sadece genç erkek ve yetişkin erkek mangaları değil, genç kız mangaları da dolaşıma girmektedir. Örneğin Taiwan'da DongRiChubanshe yayımevi tarafından aylık ShaoNian Manga adlı, genç erkeklere yönelik bir manga dergisi yayımlanmaktadır (Ono, 1997: 130). Japon Nakayoshi dergisinin Taiwan baskısı ise 1996 yılının temmuz ayından bu yana MeiShaoNü adı ile çıkmakta, genç kızlara yönelik mangaları yayımlamaktadır. Güney Kore'de manga sadece Kore dilinde basılıp satılmakla kalmamakla, karakterler de Korelileştirilmektedir. Bu durum Ono Kosei tarafından "yerelleştirme'' olarak adlandırılmaktadır (1997: 132). Manga endüstrisinin küresel pazarda başarılı olmasında rol oynayan önemli bir etken ise, manga metnin mecralar arası dolaşıma girmesi özelliğidir. Tüketici "Dragon Ball" veya "Shinseiki Evangelion"un ("Neo Genesis Evangelion") animesi ile tanıştıktan sonra, mangasını okumaya yönelmektedir.
Sonuç Yerine: Kişisel Notlar
Bu yazının manga üzerine bir inceleme yapmanın ne kadar geniş ve ayrıntılı çalışma alanına sahip olduğunu gösterdiği kanısındayım. Özetle, Japonya'ya çizgi roman türü, Batı üzerinden çizgi roman bantı olarak girmişse de, zamanla "Japon ekolü" olarak adlandırılabilecek bir çizgi roman türü -manga- ortaya çıkmıştır. Ancak mangayı, etnik bir ürün olarak nitelendirmek hiç kuşkusuz aşırı bir yorum olacaktır. Manga, küresel kültür endüstrisi içerisinde değerlendirilmesi gereken kendine özgü alt türleri ile oldukça başarılı bir popüler kültür ürünüdür.
Kişisel olarak, belirtmem gerekir ki, bir manga okuru olarak, kendimi özellikle bilim-kurgu ve tarihî manga okurluğuyla sınırlıyorum. Beğendiğim mangakalar ve yapıtları arasında en başta (tabii ki bunlar kadın mangakalar!) Moto Hagio ve onun "Tottemo Shiawase Motochan"ı ("Çok Mutlu Motochan"-1997) ile Takamiya Keiko ile onun "Chikyuu He"si ("Dünya'ya"-1995) geliyor. Nakazawa Keiji'nin "Hadashi no Gen"ninin ise, savaş dönemi Japonya'sında militarizmin, emperyalizmin sıradanlaştırılma mekanizmalarının ve savaş sonrasındaki yaşam kavgasının anlaşılması için bir rehber niteliği taşıdığını düşünüyorum. Yine Hasegawa Machiko'nun "Sazae-san" çalışmasının Japonya'da orta sınıf mitinin ve aile ideolojisinin yaratılmasındaki rolü nedeni ile mutlaka okunması gerekliğini düşünüyorum. Ayrıca, "Kureyon Shinchan"daki çocuk kahramanın farklılıklara izin vermeyen Japon okul ve aile sistemi ile muzipçe dalga geçmesini toplumsal eleştiri bağlamında önemli buluyorum. Bunların dışında doğal olarak pek çok mangayı geceleri uyumayarak, doktora okumalarını yapmayarak, daha doğrusu erteleyerek okuduğumu da belirtmeliyim. Doktora derslerinin gerektirdiği okumalarla karşılaştırıldığında hiç kuşkusuz mangalar benim için çok daha cazip ve kolay okunur metinlerdi. Üstelik Tokyo Üniversitesi'nde Sechiyama Kaku'dan aldığım "Cinselliğin Sosyolojisi" adlı doktora dersinde, genç kızlara yönelik manga ve yetişkin erkek mangası üzerine çalışma yapan sınıf arkadaşlarım vardı. Onların derste sundukları konuları daha iyi anlayabilmek için, söz konusu mangalara, yani birincil kaynaklara gitmekte, sanırım manga okuru olmamı meşrulaştırmanın gerekçesini oluşturuyordu. Tüm okuduğum mangalar bu yazının yazılmasına kaynaklık ettiler. Sonuçta, manga okurluğundan, anime izleyiciliğine de terfi ettim. Miyazaki Hayao'nun "Tonari no Totoro" (1988), Oshii Mamoru'nun "Koukaku Kidoutai" (1995) ve Anno Hideaki'nin "Shin Seiki Evangelion"u (1997) şimdiye kadar en beğendiklerim arasında yer aldı. Okur ve izler olarak tecrübem ise, nihayetinde beni Türkiye'de manga okuru ve anime izleyicisi olmanın alımlanma pratikleriyle ilgilenmeye yöneltti. Japon popüler kültür metinlerinin farklı kültürel örüntüler ve pratikler içerisinde nasıl alımlandığı, manga ve anime tutkunlarının bu kültürel kodları çözme ve yeniden kodlama stratejileri, gündelik yaşam tecrübeleri ile nasıl ilişkilendirdikleri yeni bir çalışmaya kaynaklık edecek hareket noktalarını oluşturmakta...
MUTLU BİNARK
http://www.cizgidiyari.com/forum/neden-japon-populer-kulturu-neden-manga-t5040.html?p=10288#post10288
Yukarıda özetle sunulduğu üzere, savaş sonrası dönemden itibaren manga da diğer popüler kültür ürünleri gibi çeşitlenmiş, kültür endüstrisinin işleyiş mekanizması içerisinde doğal olarak alt-türleri iyice gelişmiştir. Manga alt türlerini amaçlarına, konularına ve okur tipolojisine göre üç şekilde sınıflandırmak mümkündür. Amaçlarına göre, "jouhou manga" ("bilgi verici manga"); "business manga" ("iş mangası"), "seiji manga" ("siyasal manga"); "keizai manga" ("ekonomi mangası"); "kyouyou ya da gakushu manga" ("eğitsel manga"); "bunkashi manga" ("edebi manga") olarak, konularına göre bilim-kurgu, macera, kahramanlık, tarih, spor, beyaz yakalı işgücü yaşamı/dünyası, ev kadınlarının dünyası, çalışan/kariyer yapan kadınların dünyası, erkeklere yönelik erotizm ("ero manga"), kadınlara yönelik erotizm ("rediisu komıkku"), aşk, eşcinsel aşk ("douseiai") şeklinde manga alt türleri ayrımlaştırılabilir. Okur tipolojisine göre, belli başlı dört alt türde sınıflandırılabilir: Genç erkek mangası ("shounen"); genç kız mangası ("shoujo"); yetişkin mangası ("seinen") ve yetişkin kadın mangası ("rediisu komikku"). Ancak, "seinen" mangalarının da kendi içinde alt türleri vardır: "adult/otona comics" ve "seinen comics" gibi. İlki "naruen-shi"de ("yetişkin dergileri") yer alan erotik, pornografik içerikli, lolita kompleksini işleyen çizgi romanlardır. İkincisi ise, ilkine göre daha hafif ve denetlenmiş biçimde cinsel içerik sunumuna sahiptir. Ancak her ne şekilde olsun "seinen" mangalarının cinsiyetçi söylemden beslenmekte oldukları ve bu söylemi destekledikleri söylenebilir (Natsume. 1996; Kinsella, 2000: 71, 79).
Manga sınıflandırmaları görüleceği üzere kesişebilmektedir. Okur tipolojileri ne kadar ayrışmış olursa olsun, belli bir manga alt-türünün okurluğu kimi zaman farklı tercihleri olan okurları bir araya getirmektedir. Örneğin heteroseksüel erkekler de eşcinsel erkekler de "bishounen" ve "shoujou" okumaktadır (Allison, 2000: 58). 1990'lara damgasını vuran mangalar ise, Sugimura Shinichi'nin "Hotel California"sı ve Edogawa'nın "Tokyo Daigaku Monogatari" ("Tokyo Üniversitesi Öyküsü") sidir.
Manga Endüstrüsü ve Mangakalar
"Mangaka"lar ("manga çizerleri") manga üretiminden kazandıkları ile yaşamlarını idame ettirebilmekte midirler? Hiç kuşkusuz bu sorunun yanıtı manga endüstrisinin işleyiş mekanizması ve yazılı olmayan kuralları ile ilgilidir. Bir mangaka, üretiminde sayfa başına ücret almaktadır. Bu, mangakanın ününe, yani popüler olmasına göre de belirlenmektedir. Genel olarak sayfa başı ücret 5000 yen ile 30.000 yen arasında değişmektedir. Haftalık bir manga dergisi için bir dizinin 16 sayfa olarak üretilmesi gerektiği hesaba katılacak olursa, bir mangakanın haftalık geliri 80.000 yen ile 480.000 yen arasında, aylık geliri ise 320.000 yen ile 1.840,000 yen arasında olabilir. Ancak, mangaka bu gelir içinden kendisine yardımcı olan ve sayısı en az iki olan yardımcı çizerlerin ve çizim malzemelerin ücretini de ödemek zorundadır. Mangakaların asıl kazançları, eğer yapıtları "paperback comic" olarak basılırsa, bu satış üzerinden yaklaşık olarak yüzde 10 ile 13 arasında kâr payı alarak gerçekleşir. Bu arada bir manga paperback'inin 400 ile 600 yen arasında satıldığını da belirtelim. Bu durumda, 10.000 adet satış yapan bir mangadan, mangaka yaklaşık olarak 400.000 yen gelir elde eder. Bu durumda aynı yayınevine bağlı çalışan mangakalar arasında gelir farkı olduğu rahatlıkla söylenebilir. Ayrıca ünlü olmak isteyen genç mangakalar eserleri popüler olana dek, endüstri tarafından düşük ücretle çalıştırılırlar. Bu genç mangakalar emeklerinin karşılığının eşit işe eşit ücret ile değerlendirilmemesini ise, "manga okulunda eğitim" olarak yorumlarlar. Manga dergisinin üretilen ürünün içeriği üzerindeki öz-denetiminin (pornografik "ero manga" hariç), şiddet ve erotizm içeren sahneler ile her hangi bir ayrımcı ifadenin kullanılmasına yönelik olduğu söylenmektedir. Manga endüstrisi aslında sadece birkaç manga serisini bir araya getiren dergiler ya da "paper-back" basımlarından oluşmaz. Manga endüstrisi, manganın yayımlanması, anime haline veya televizyonda seri çizgi filme dönüştürülmesi, karakter oyuncaklarının ve diğer yan ürünlerin yapılması, manga karakterlerinin tescillenmesi ve kullanım lisansının satılması üzerine temellenir.
Manga Pazarı: Yerel Pazar
Japon yerel pazarında, çizgi banta göre belli bir öykünün devam ettiği (en az bir ile iki yıl arası) mangalar popülerdir. Arkası yarın öyküleri tarzındaki bu anlatım, özellikle haftalık ya da aylık satan manga dergilerinin formatları içinde uygundur. Haftalık ya da aylık bir manga dergisinde bir manganın akışı 16 sayfa (1 sayfası B5 büyüklüğünde) üretilmekte, öykünün devamı ise bir sonraki sayıda devam etmektedir. Halihazırda Japonya'da en çok satan ilk beş manga dergisi ("manga zasshi") hakkında okur tipolojisine göre ayrımlaştırılarak genel bir bilgi verecek olursak; şu tablo ile ortaya çıkar:
Genç Erkekler için Manga Dergileri:
1.Shounen Magazine (Haftalık dergi, Kodansha tarafından yayımlanmakta ve 3.640.000 adet satmakta).
2. Shounen Jump (Haftalık dergi, Shueisha tarafından yayımlanmakta ve 3.500.000 adet satmakta).
3. Shounen Sunday (Haftalık dergi, Shougakukan tarafından yayımlanmakta ve 1.530.000 adet satmakta).
4. Korokoro-Comic (Aylık dergi, Shougakukan tarafından yayımlanmakla ve 1.200.000 adet satmakla).
5. Monthly Shounen (Aylık dergi, Kodansha tarafından yayımlanmakta ve 1.160.000 adet satmakta).
Genç Kızlar için Manga Dergileri:
1.Ribbon (Aylık dergi. Shueisha tarafından yayımlanmakla ve 1.350.000 adet satmakta).
2. Ciao (Aylık dergi. Shougakukan tarafından yayımlanmakta ve 700.000 adet satmakta).
3. Bessatu Marugaret (Aylık dergi, Shueisha tarafından yayımlanmakta ve 600.000 adet satmakta).
4. The Marugaret (Aylık dergi, Shueisha tarafından yayımlanmakla ve 350.000 adet satmakta).
5. Hana to Yume (İki haftalık dergi, Hakusensha tarafından yayımlanmakta ve 350.000 adet satmakta).
Yetişkin Erkekler için Manga Dergileri:
1. Young Jump (Haftalık dergi, Shueisha tarafından yayımlanmakta ve 1.450.000 adet satmakta).
2. Big Comic Original (İki haftalık dergi, Shougakukan tarafından yayımlanmakta ve 1.330.000 adet satmakta).
3. Young Magazine (Haftalık dergi, Kodansha tarafından yayımlanmakla ve 1.290.000 adet satmakta).
4. Big Comic (İki haftalık dergi, Shougakukan tarafından yayımlanmakta ve 760.000 adet satmakta).
5. Comic Bunch (Haftalık dergi, Shinchousha tarafından yayımlanmakla ve 700.000 adet satmakta).
Japonya yerel manga pazarında son yıllarda en popüler mangaların korku ve gizem konularını işleyen mangalar ile erotik mangalardan oluştuğunu belirtelim. Örneğin, "One Piece" (Shounen Jump'da yayımlanan genç erkek mangası "Monster" (Big Comic'te yayımlanan yetişkin erkek mangası) ve "Vagabond" (Weekly Morning'de yayımlanan yetişkin erkek mangası) bu tarz mangalardır.
Küresel Manga Pazarı
Küresel pazarda manganın dolaşımını ve üretimini iki ayrı coğrafi grupta ele almakta yarar vardır, ilki Batılı ülkelerde manganın çevrilerek dolaşıma sokulması ve üretilmesi; diğeri de Doğu Asya ve Güney Asya ülkelerinde manganın dolaşımı ve üretilmesidir. 1990'ların başında özellikle Amerika'da siber-punk akımına koşut olarak Japon anime ve manga ürünleri "Astro Boy"dan (Tezuka Osamu) sonra adeta yeniden keşfedilmiştir ve Batı'da Japon popüler kültür ürünlerinin fan düzeyinde tüketilmesi etkisini yaratmıştır (Brendi. 1997: 16-17).
Günümüzde Batı'da yayımlanan mangalar arlık sadece çeviri manga değildir. Japon çizgi roman çizimi ve öykü anlatımı tarzından etkilenen Batılı çizerler de "Amerikan Manga"yı üretmektedir (Schodt, 1997: 125). Ancak, Frederick Schodt'a göre, Amerikan mangasının Japon mangasından önemli bir farkı vardır: Öykü kalıplarının ve karakterleştirmenin tek tip olmasıdır (1997: 123-127). Amerikan mangasında karakterlerin psikolojik özelliklerinin geliştirilmesi ihmal edilmekte, karakterlerin fizyolojik özellikleri ön plana çıkartılmaktadır: örneğin karakterler genç, güzel ve kocaman gözlü çizilmektedir. Çoğu kez Amerikan mangası, bilimkurgu temalıdır ya da güzel genç kız ("kawai onna no ko" / "cute girl") karakterlerin başından geçen olayları konu edinir. Bunun nedeni, Amerika'da manga okurlarının yüzde doksanının genç erkeklerden oluşmasıdır. Amerika'da genç kızlara yönelik mangaların rağbette olmaması da bu okur profili nedeniyledir. Ayrıca, Japonya'da oldukça sıradışı kabul edilen bazı mangalar, Batılı ülkelerin dillerine çevirilerek yayımlanmıştır: Örneğin, "Doumu" ("Bir Çocuk Rüyası") (Otomo Katsuhiro) veya "Kaze to Tani no Nausicaa" (Miyazaki Hayao) gibi. Bu mangaların İngilizce'ye çevrilmesinde, ilkinde mangakanın aynı zamanda "Akira"nın yaratıcısı olması, ikincisinde ise yaratıcısının çok tanınmış bir anime ustası olması rol oynamıştır denilebilir. Buna karşın, Japonya'da çok popüler olan ve manga tarihinde önemli bir yere sahip bazı mangalar ise Batı dillerine çevrilmemiştir. Bunda ise, Japon kültürel kodlarının Batılı okur tarafından alımlanması ile ilgili pazar/lama kaygılarının rol oynadığı söylenebilir. Amerika'da en çok satan manga dergisi 300.000 satış rakamı ile AmeKomi'dir. Bir manga paperback'i ise yaklaşık 200.000 adet satmaktadır (Schodt, 1997: 126).
1996 Sonbaharında Tokyo'da "Uzak/Doğu Asya Manga Toplantısı" düzenlenmiştir. Bu toplantı Japon mangasının küresel pazarda sahip olduğu değişim değerini göstermiştir. Manga, Doğu Asya ve Güney Asya ülkelerinde 1990'ların başından itibaren yaygınlaşmıştır. Ancak, bu ülkelerde mangaların dolaşıma girmesi Batılı ülkelere göre daha farklıdır. Asya ülkelerinde manga basımı Japonya'da olduğu gibi ya manga dergileri ile ya da paperback olarak gerçekleşmektedir. Manga dergileri haftalık ya da aylıktır ve belli bir okur kitlesine sahiplerdir. Asya ülkelerinde mangalar tıpkı Japonya'da olduğu gibi alt türlere sahiptir. Sadece genç erkek ve yetişkin erkek mangaları değil, genç kız mangaları da dolaşıma girmektedir. Örneğin Taiwan'da DongRiChubanshe yayımevi tarafından aylık ShaoNian Manga adlı, genç erkeklere yönelik bir manga dergisi yayımlanmaktadır (Ono, 1997: 130). Japon Nakayoshi dergisinin Taiwan baskısı ise 1996 yılının temmuz ayından bu yana MeiShaoNü adı ile çıkmakta, genç kızlara yönelik mangaları yayımlamaktadır. Güney Kore'de manga sadece Kore dilinde basılıp satılmakla kalmamakla, karakterler de Korelileştirilmektedir. Bu durum Ono Kosei tarafından "yerelleştirme'' olarak adlandırılmaktadır (1997: 132). Manga endüstrisinin küresel pazarda başarılı olmasında rol oynayan önemli bir etken ise, manga metnin mecralar arası dolaşıma girmesi özelliğidir. Tüketici "Dragon Ball" veya "Shinseiki Evangelion"un ("Neo Genesis Evangelion") animesi ile tanıştıktan sonra, mangasını okumaya yönelmektedir.
Sonuç Yerine: Kişisel Notlar
Bu yazının manga üzerine bir inceleme yapmanın ne kadar geniş ve ayrıntılı çalışma alanına sahip olduğunu gösterdiği kanısındayım. Özetle, Japonya'ya çizgi roman türü, Batı üzerinden çizgi roman bantı olarak girmişse de, zamanla "Japon ekolü" olarak adlandırılabilecek bir çizgi roman türü -manga- ortaya çıkmıştır. Ancak mangayı, etnik bir ürün olarak nitelendirmek hiç kuşkusuz aşırı bir yorum olacaktır. Manga, küresel kültür endüstrisi içerisinde değerlendirilmesi gereken kendine özgü alt türleri ile oldukça başarılı bir popüler kültür ürünüdür.
Kişisel olarak, belirtmem gerekir ki, bir manga okuru olarak, kendimi özellikle bilim-kurgu ve tarihî manga okurluğuyla sınırlıyorum. Beğendiğim mangakalar ve yapıtları arasında en başta (tabii ki bunlar kadın mangakalar!) Moto Hagio ve onun "Tottemo Shiawase Motochan"ı ("Çok Mutlu Motochan"-1997) ile Takamiya Keiko ile onun "Chikyuu He"si ("Dünya'ya"-1995) geliyor. Nakazawa Keiji'nin "Hadashi no Gen"ninin ise, savaş dönemi Japonya'sında militarizmin, emperyalizmin sıradanlaştırılma mekanizmalarının ve savaş sonrasındaki yaşam kavgasının anlaşılması için bir rehber niteliği taşıdığını düşünüyorum. Yine Hasegawa Machiko'nun "Sazae-san" çalışmasının Japonya'da orta sınıf mitinin ve aile ideolojisinin yaratılmasındaki rolü nedeni ile mutlaka okunması gerekliğini düşünüyorum. Ayrıca, "Kureyon Shinchan"daki çocuk kahramanın farklılıklara izin vermeyen Japon okul ve aile sistemi ile muzipçe dalga geçmesini toplumsal eleştiri bağlamında önemli buluyorum. Bunların dışında doğal olarak pek çok mangayı geceleri uyumayarak, doktora okumalarını yapmayarak, daha doğrusu erteleyerek okuduğumu da belirtmeliyim. Doktora derslerinin gerektirdiği okumalarla karşılaştırıldığında hiç kuşkusuz mangalar benim için çok daha cazip ve kolay okunur metinlerdi. Üstelik Tokyo Üniversitesi'nde Sechiyama Kaku'dan aldığım "Cinselliğin Sosyolojisi" adlı doktora dersinde, genç kızlara yönelik manga ve yetişkin erkek mangası üzerine çalışma yapan sınıf arkadaşlarım vardı. Onların derste sundukları konuları daha iyi anlayabilmek için, söz konusu mangalara, yani birincil kaynaklara gitmekte, sanırım manga okuru olmamı meşrulaştırmanın gerekçesini oluşturuyordu. Tüm okuduğum mangalar bu yazının yazılmasına kaynaklık ettiler. Sonuçta, manga okurluğundan, anime izleyiciliğine de terfi ettim. Miyazaki Hayao'nun "Tonari no Totoro" (1988), Oshii Mamoru'nun "Koukaku Kidoutai" (1995) ve Anno Hideaki'nin "Shin Seiki Evangelion"u (1997) şimdiye kadar en beğendiklerim arasında yer aldı. Okur ve izler olarak tecrübem ise, nihayetinde beni Türkiye'de manga okuru ve anime izleyicisi olmanın alımlanma pratikleriyle ilgilenmeye yöneltti. Japon popüler kültür metinlerinin farklı kültürel örüntüler ve pratikler içerisinde nasıl alımlandığı, manga ve anime tutkunlarının bu kültürel kodları çözme ve yeniden kodlama stratejileri, gündelik yaşam tecrübeleri ile nasıl ilişkilendirdikleri yeni bir çalışmaya kaynaklık edecek hareket noktalarını oluşturmakta...
MUTLU BİNARK