Koruyan Ölü "Dirilen Ölü" Die Tote Wacht! (1917)
Yönetmen ve Senaryo: Celal Esat Arseven (Faust uyarlaması)
Görüntü Yönetmeni: Kenan Enginsoy (Reşid Kenan)
Oynayanlar: Lydia (Lya) Ley, Kurt Sticler, Nijat Sirel, Liesl Bertram
Yapım: Trans-orient Film (Necmeddin Molla)
Konu: Büyük kente gelen iki kızkardeşle peşlerine düşen şeytan ruhlu bir adamın öyküsü.
Not: Münih'te (Almanya) Necmeddin Molla, Münih Konsolosu İsmail Hakkı Bey ve Celal Esat Arseven'in kurduğu Trans-orient şirketi adına çekilen "Koruyan Ölü" ya da "Dirilen Ölü", yurt dışında projelendirilen ilk Türk filmidir. Filmde rol alan Türk oyuncu heykeltıraş Nijat Sirel, daha sonraki yıllarda Güzel Sanatlar Akademisi Müdürü olacaktır. (Celal Esat Arseven, Sanat ve Siyaset Hatıralarım, sh. 144-145, İletişim Yay. Aralık 1993)
Celal Esat Arseven
Babası: Sadrazam Ahmed Esad Paşa
Doğum: Ekim 1875 – Beşiktaş/İstanbul
Ölüm: 13 Kasım 1971 - İstanbul
Eğitim Durumu: Mekteb-i Harbiyye’nin “zâdegân” sınıfı
40 günlük iken babası ölmüştü. 1888 yılında Galatasaray Lisesine girdi. Lisede okurken 1889 yılında Siyasal Bilgiler Fakültesi'ne girdi ve mezun oldu.
Güzel Sanatlar Akademisinde de okurken II. Abdülhamid'in özel emri ile Harp Okulunun asiller sınıfına girdi.
1894 yılında piyade subayı olarak mezun oldu. 1908 yılında kıdemli Yüzbaşı (Kolağası) iken askerlik hayatından istifa ederek ayrıldı.1908 yılında arkadaşı Salah Cimcoz ile "Kalem" adlı mizah dergisini çıkardı.
I. Dünya Savaşı sırasında Kadıköy Belediye Şube Müdürlüğü, sonra ressamlarımıza Avrupa'da sergi açmalarını tertipleme görevi yaptı.1921-1941 yılları arasında Güzel Sanatlar Akademisi Mimari Tarihi ve Şehircilik profesörlüğünde bulundu.
1923 yılından sonra Darülbedayi Müdürlüğü, 1924-1941 yılları arasında Ankara şehri imar müşavirliği, 1933-1937 yılları arasında Kadıköy Halkevi Başkanlığı, Türk Sanatı Tarihi Enstitüsü üyeliği, 1942-1950 yılları arasında İstanbul ve Giresun milletvekilliği yaptı.
Üç kez evlendi. 1932 yılında I. Tarih Kongresine katıldı. Ankara, İstanbul ve Roma'da resim sergileri açtı. Pul, tiyatro, müzik ve gezi meraklısı idi.
13 Kasım 1971 tarihinde 96 yaşında iken İstanbul'da vefat etti. Mezarı Erenköy'de Sahrayı Cedid mezarlığındadır.
FİLMLERİ
Koruyan Ölü "Dirilen Ölü" - Die Tote Wacht! (1917)
Alemdar Mustafa Paşa "Alemdar Vak'ası yahut Sultan Selim-i Salis" (1918)
Yönetmen ve Senaryo: Sedat Simavi (Celal Esat Arseven ile Salah Cimcoz'un "Sultan Selim-i Salis" adlı oyunundan)
Görüntü Yönetmeni: Kenan Enginsoy, Burhan Felek
Oynayanlar: Burhanettin Tepsi, Fahri ve Ermeni oyuncuları
Yapım: Müdafaa-i Milliye Cemiyeti
Not: 1- İlk tarihsel film denemesi. Filmin çekimi basında çeşitli tartışmalara yol açtı. Ve ilk karşı çıkanlardan biri de Muhsin Ertuğrul oldu. Ertuğrul, 10 sayılı 17 Teşrin-i evvel (Ekim) 1334 (1918) tarihli "Temaşa" dergisinde şöyle diyordu: " . . . Maalesef öğrendik ki yine hem de tarihimizin en sanlı sahifelerinden birini ihtiva eden Alemdar Vak'ası da sinema objektifi önünde çevrilmeye başlanmış. Nasıl ve ne şerait altında böyle oldukça ağır bir yükün altına girildiğini bilmiyoruz, fakat elimizdeki vesait ile yine sahnelerimizde temsil edilegelmekte olduğu gibi yapılacaksa, hürmetten başka bizden hiçbir şey beklemeyen, medar-i iftiharımız olan büyüklerimizin ruhunu bu surette incitmemiş olsak daha iyi olur." (Bkz. Nijat Özön, Türk Sinema Tarihi, Artist yayınları, 1962)
2- "Alemdar Mustafa Paşa" filminin montajını yapmaya vaktimiz olmadı. Yani, sahneler çekildi fakat senaryo icabı birbirine bağlantısı yapılmadan Türkiye mağlup oldu. Ne Müdafaa-i Milliye Cemiyeti kaldı, ne de filmler. Hepsini alıp götürdüler. Ama nereye götürdüler malumatım yoktu. (Bkz. Burhan Felek, "Sinema operatörlüğüm ", Milliyet gaz.)
3- Rakım Çalapala'ya göre ise, "Alemdar Mustafa Paşa" umumi harp sırasında tamamen çevrildiği halde, pozitife alınmadan imha edildi. (Bkz. Beklediğimiz Filmler, Yıldız 1944 Yıllığı, 1944)
Lydia (Lya) Ley
Gerçek Adı: Lya Ley
Doğum: 19 Ekim 1899 - Troppau
Ölüm: 20 Şubat 1992 - Münih/Almanya
Kurt Sticler
Hakkında herhangi bir bilgi bulamadım.
Nijat Sirel
Tam Adı: Ali Nijat Sirel
Babası: İbrahim Şazi Bey
Doğum: 1897 - Amasya
Ölüm: 18 Haziran 1959 - İstanbul
Eğitimi: Münih Güzel Sanatlar Akademisi
İbrahim Şazi Bey ve Yennevveva'nın çocukları olarak Amasya'da doğdu.Kardeşi ressam Harika Sirel Lifij'dir.
İstanbul Sultanisi'ni bitirdi. 1915 yılında heykel eğitimi için Almanya'ya gönderildi. Münih Güzel Sanatlar Akademisi'nde eğitim gördü. Profesör Hermann Kahhn atölyesinde çalıştı. Kısa süre bağımsız çalıştıktan sonra 1922’de yurda döndü ve İzmir Lisesi'nde resim öğretmenliğine başladı. Daha sonra İstanbul'da Vefa Lisesi ve Gaziosmanpaşa okullarında da öğretmenlik yaptı.
1927 yılında Güzel Sanatlar Akademisi'ne atandı. 1932’de okul müdürü Burhan Toprak ile ters düşmesi nedeniyle okuldan ayrıldı. 1937 yılında da okula tekrar döndü. Akademide Mahir Tomruk'un öğrencisi oldu. 1952 yılında Akademi müdürlüğüne atandı. 1959 yılında İstanbul'da kalp krizinden ölünceye dek bu görevini sürdürdü.
Liesl Bertram
Hakkında resminden başka herhangi bir bilgi bulamadım.
SAYGILAR!..
Yönetmen ve Senaryo: Celal Esat Arseven (Faust uyarlaması)
Görüntü Yönetmeni: Kenan Enginsoy (Reşid Kenan)
Oynayanlar: Lydia (Lya) Ley, Kurt Sticler, Nijat Sirel, Liesl Bertram
Yapım: Trans-orient Film (Necmeddin Molla)
Konu: Büyük kente gelen iki kızkardeşle peşlerine düşen şeytan ruhlu bir adamın öyküsü.
Not: Münih'te (Almanya) Necmeddin Molla, Münih Konsolosu İsmail Hakkı Bey ve Celal Esat Arseven'in kurduğu Trans-orient şirketi adına çekilen "Koruyan Ölü" ya da "Dirilen Ölü", yurt dışında projelendirilen ilk Türk filmidir. Filmde rol alan Türk oyuncu heykeltıraş Nijat Sirel, daha sonraki yıllarda Güzel Sanatlar Akademisi Müdürü olacaktır. (Celal Esat Arseven, Sanat ve Siyaset Hatıralarım, sh. 144-145, İletişim Yay. Aralık 1993)
Celal Esat Arseven
Babası: Sadrazam Ahmed Esad Paşa
Doğum: Ekim 1875 – Beşiktaş/İstanbul
Ölüm: 13 Kasım 1971 - İstanbul
Eğitim Durumu: Mekteb-i Harbiyye’nin “zâdegân” sınıfı
40 günlük iken babası ölmüştü. 1888 yılında Galatasaray Lisesine girdi. Lisede okurken 1889 yılında Siyasal Bilgiler Fakültesi'ne girdi ve mezun oldu.
Güzel Sanatlar Akademisinde de okurken II. Abdülhamid'in özel emri ile Harp Okulunun asiller sınıfına girdi.
1894 yılında piyade subayı olarak mezun oldu. 1908 yılında kıdemli Yüzbaşı (Kolağası) iken askerlik hayatından istifa ederek ayrıldı.1908 yılında arkadaşı Salah Cimcoz ile "Kalem" adlı mizah dergisini çıkardı.
I. Dünya Savaşı sırasında Kadıköy Belediye Şube Müdürlüğü, sonra ressamlarımıza Avrupa'da sergi açmalarını tertipleme görevi yaptı.1921-1941 yılları arasında Güzel Sanatlar Akademisi Mimari Tarihi ve Şehircilik profesörlüğünde bulundu.
1923 yılından sonra Darülbedayi Müdürlüğü, 1924-1941 yılları arasında Ankara şehri imar müşavirliği, 1933-1937 yılları arasında Kadıköy Halkevi Başkanlığı, Türk Sanatı Tarihi Enstitüsü üyeliği, 1942-1950 yılları arasında İstanbul ve Giresun milletvekilliği yaptı.
Üç kez evlendi. 1932 yılında I. Tarih Kongresine katıldı. Ankara, İstanbul ve Roma'da resim sergileri açtı. Pul, tiyatro, müzik ve gezi meraklısı idi.
13 Kasım 1971 tarihinde 96 yaşında iken İstanbul'da vefat etti. Mezarı Erenköy'de Sahrayı Cedid mezarlığındadır.
FİLMLERİ
Koruyan Ölü "Dirilen Ölü" - Die Tote Wacht! (1917)
Alemdar Mustafa Paşa "Alemdar Vak'ası yahut Sultan Selim-i Salis" (1918)
Yönetmen ve Senaryo: Sedat Simavi (Celal Esat Arseven ile Salah Cimcoz'un "Sultan Selim-i Salis" adlı oyunundan)
Görüntü Yönetmeni: Kenan Enginsoy, Burhan Felek
Oynayanlar: Burhanettin Tepsi, Fahri ve Ermeni oyuncuları
Yapım: Müdafaa-i Milliye Cemiyeti
Not: 1- İlk tarihsel film denemesi. Filmin çekimi basında çeşitli tartışmalara yol açtı. Ve ilk karşı çıkanlardan biri de Muhsin Ertuğrul oldu. Ertuğrul, 10 sayılı 17 Teşrin-i evvel (Ekim) 1334 (1918) tarihli "Temaşa" dergisinde şöyle diyordu: " . . . Maalesef öğrendik ki yine hem de tarihimizin en sanlı sahifelerinden birini ihtiva eden Alemdar Vak'ası da sinema objektifi önünde çevrilmeye başlanmış. Nasıl ve ne şerait altında böyle oldukça ağır bir yükün altına girildiğini bilmiyoruz, fakat elimizdeki vesait ile yine sahnelerimizde temsil edilegelmekte olduğu gibi yapılacaksa, hürmetten başka bizden hiçbir şey beklemeyen, medar-i iftiharımız olan büyüklerimizin ruhunu bu surette incitmemiş olsak daha iyi olur." (Bkz. Nijat Özön, Türk Sinema Tarihi, Artist yayınları, 1962)
2- "Alemdar Mustafa Paşa" filminin montajını yapmaya vaktimiz olmadı. Yani, sahneler çekildi fakat senaryo icabı birbirine bağlantısı yapılmadan Türkiye mağlup oldu. Ne Müdafaa-i Milliye Cemiyeti kaldı, ne de filmler. Hepsini alıp götürdüler. Ama nereye götürdüler malumatım yoktu. (Bkz. Burhan Felek, "Sinema operatörlüğüm ", Milliyet gaz.)
3- Rakım Çalapala'ya göre ise, "Alemdar Mustafa Paşa" umumi harp sırasında tamamen çevrildiği halde, pozitife alınmadan imha edildi. (Bkz. Beklediğimiz Filmler, Yıldız 1944 Yıllığı, 1944)
Lydia (Lya) Ley
Gerçek Adı: Lya Ley
Doğum: 19 Ekim 1899 - Troppau
Ölüm: 20 Şubat 1992 - Münih/Almanya
Kurt Sticler
Hakkında herhangi bir bilgi bulamadım.
Nijat Sirel
Tam Adı: Ali Nijat Sirel
Babası: İbrahim Şazi Bey
Doğum: 1897 - Amasya
Ölüm: 18 Haziran 1959 - İstanbul
Eğitimi: Münih Güzel Sanatlar Akademisi
İbrahim Şazi Bey ve Yennevveva'nın çocukları olarak Amasya'da doğdu.Kardeşi ressam Harika Sirel Lifij'dir.
İstanbul Sultanisi'ni bitirdi. 1915 yılında heykel eğitimi için Almanya'ya gönderildi. Münih Güzel Sanatlar Akademisi'nde eğitim gördü. Profesör Hermann Kahhn atölyesinde çalıştı. Kısa süre bağımsız çalıştıktan sonra 1922’de yurda döndü ve İzmir Lisesi'nde resim öğretmenliğine başladı. Daha sonra İstanbul'da Vefa Lisesi ve Gaziosmanpaşa okullarında da öğretmenlik yaptı.
1927 yılında Güzel Sanatlar Akademisi'ne atandı. 1932’de okul müdürü Burhan Toprak ile ters düşmesi nedeniyle okuldan ayrıldı. 1937 yılında da okula tekrar döndü. Akademide Mahir Tomruk'un öğrencisi oldu. 1952 yılında Akademi müdürlüğüne atandı. 1959 yılında İstanbul'da kalp krizinden ölünceye dek bu görevini sürdürdü.
Liesl Bertram
Hakkında resminden başka herhangi bir bilgi bulamadım.
SAYGILAR!..
