X-9, SECRET AGENT
ABD'de 1930 öncesinde de birçok bant çizgiroman çizilip yayımlanmış, ancak 1934 yılının Ocak ayı, 'pulp' ile çizgiromanın ilk kez buluştuğu X-9 Secret Agent'ın yayımlanmaya başladığı zaman olması nedeniyle bir dönüm noktası oluşturmuştur. Gizli Ajan X-9'un bir başka özelliği ise, zamanın iki dev isminin, dedektif romanları yazarı Dashiell Hammett ile yetenekli ve üretken çizer Alex Raymond'ın ortak çalışması olmasıdır.
News Syndicate tarafından yayımlanan bant Dick Tracy (1931) ve Eylül 1933'den itibaren yayınlanmaya başlayan Dick Tracy taklidi Dan Dunn: Gizli Ajan 48, endüstrinin önde gelen diğer ismi King Features Syndicate'i gölgede bırakmıştır. 1933 yılının sonlarına gelindiği halde, yayınevinin hâlâ okuyucularına sunacağı iyi bir dedektif öyküsü yoktur. Hemen Red Barry'yi hazırlamak üzere Will Gould ile ve üniformalı polislerin kahraman olduğu ilk bant olan Radio Patrol/Radyolu Polisler'i hazırlaması için de Charlie Schmidt ve Eddie Sullivan ile anlaşılmış, ancak Dick Tracy'ye rakip olabilecek bir kahraman yine bulunamamıştır. Bu da eski bir King Features/William Randolp Hearst geleneğine de uygun düşecek şekilde, en iyi öykü ve en kaliteli çizimin bir araya getirileceği bir eserin varlığını zorunlu kılmıştır. O sıralar Malta Şahini ve Sırça Anahtar gibi romanlarıyla ününün keyfini süren ve çizgiromana sıcak bakan Dashiell Hammett'ı ikna turuna çıkmışlardır. İmzalanan anlaşma çizgiroman dünyasında uzun süre gündemi meşgul etmiştir.
Ve... Tarih 22 Ocak 1934. Alex Raymond, Jungle Jim, ve Flash Gordon 'dan sonra nihayet ortaya News Syndicate'in kahramanı Dick Tracy ile yarışabilecek bir kahraman çıkarmıştır: Seri numarasının esrarı hiçbir zaman açıklanmayacak olan Secret Agent X-9. Serinin en büyük özelliği zamanın iki dev ismini- detektif romanları yazarı Dashiell Hammett ile Alex Raymond'u buluşturmasıdır.
Dizinin kahramanı X-9; sert, duygusuz, acımasız adamlar geleneğine bağlı olarak yaratılmış bir tiptir. King Features Syndicate sonunda ihtiyaç duyduğu iki dirhem bir çekirdek giyinen Dick Tracy'den daha otoriter; Gizli Ajan Dan Dunn'dan daha fiyakalı bir kahramana kavuşmuştur. Bir zamanlar kendi de bir 'ajan' olan Hammett, okuyucuların daha önce filmlerde, oyunlar da, romanlarda hatta radyo oyunlarında karşılasa karşılasa farkında olmadan alışmış olduğu bir tipleme ortaya çıkarmıştır. Böylece okur sözünü esirgemeyen, sert, kızdığı zaman ortalığı darmaduman eden kahramanlardan biri olan X-9'u hiç yadırgamamıştır. Ancak kahramanın gerçek kimliği ilk başlarda pek oturmamıştır. İlk çıkışından tam kırk yıl sonra ajanın ve dizinin adı Secret Agent Corrigan'a dönüşmüş, fakat ajanın bu seri numarası yine de bir sır olarak kalmıştır. Beşinci bölümünde X-9, "Bana Dexter diyebilirsiniz, gerçek adım değil ama şimdilik idare eder," demiştir ve birinci ile on ikinci bölümünde ise, karşılaştığımız yeraltı dünyası sakinleri ondan, "Altı yedi ayrı ismi olan sinsi aynasız," diye bahsetmişlerdir. Polis yetkilileri bile onun ününden haberdardırlar, fakat gerçek kimliği hakkında çok az şey biliyorlardır...
X-9'un 101 Roman dergisinde yayınlanan bir sayfası.
X-9 serisine başladığı sırada hayli meşgul olan Alex Raymond ise, bir yandan da Jungle Jim ve Flash Gordon'un günlük bantlarını yetiştirmeye uğraşmaktadır. Bu yoğunluk nedeniyle X-9'un 'Iron Claw Gang Case/Demir Pençe Çetesi Olayı' adlı macerasının ilk 24 günlük bantında asistanı Austin Briggs'den yardım almıştır. Hammett'in X-9 yazarlığıysa 1935 yılında sona ermiş ve Alex'le beraber altı adet macera hazırlamış olarak dokuzuncu sanat kariyerini noktalamıştır. Yazarın bir önceki çalışması olan ve Continental Op. adıyla bilinen bir başka ajanın maceralarını anlattığı X-9'da da kullandığı 'Black Mask' dizisi, roman olarak on yıl kadar devam etmiştir. Bu tarihten sonra bir başka ünlü yazar, 'Saint/Aziz' lakaplı Leslie Charters senaryo yazımını üstlenmiş ve hemen ardından ressam Alex Raymond da seriyi bırakmıştır. Bu arada X-9 evlenip çocuk sahibi bile olmuş, fakat dramatik bir macera ile karısını kaybetmiş, sonra tekrar evlenmiştir. Secret Agent X-9 serisine daha sonra senaristler Robert Storm ve Archie Goodwin devam etmiş; 1940'dan itibaren Mel Graff seriyi hem yazmış, hem çizmiştir. Ondan önce bir süre için 1938'de Charles Flanders ve Nicholas Afonski, 1939'da Austin Briggs, 1960'a kadar Bob Lubbers, 1967'ye kadar da Alex Raymond stiline en yakın çizgi kabul edilen Al Williamson seriyi devam ettirmişlerdir. İşte bu yıllarda X-9 kendisine yeni bir isim kazanmıştır: Phil Corrigan... Secret Agent Phil Corrigan, XX. yüzyılın son döneminde ressam George Evans tarafìndan hazırlanmıştır.
Secret Agent X-9'un ilk yazarı olan Hammett, sert karakterlere argo ağırlıklı bir dile yer verdiği romanlarıyla polisiye türünün gelişmesini sağlamıştır. Yazarlığının yanı sıra ünlü dedektiflik bürosu Pinkerton'da sekiz yıl çalışmış olması sanatçının özelliklerinden birisidir. Türk okuyucusu Dashiell Hammett'ı bilhassa Malta Şahini romanıyla tanımıştır.
Bir 1001 Roman 'özel sayı'sına ait X-9 macerası.
Secret Agent X-9 çizgiromanı, Türk okuyucusunun karşısına ilk kez 1934'de Haber Gazetesi sayfalarında Flash Gordon'da olduğu gibi yine Bay Tekin başlığında çıkmıştır. Bu gazetede yayınlanan çizgiroman sayfaları daha sonradan haftalık (önceleri haftada iki) olarak 25,5x36,5 santimlik yatay ebatlarda ve X-9'un Akıllara Durgunluk Veren Maceraları başlığıyla birlikte bir fasikül-dergi olarak 1936 yılı ortalarında yeniden basılmaya başlanmıştır. Toplam 11 sayı çıkan bu ilk periyodik, Türkiye'de yayınlanan ve sayfalarının tamamı bir tek kahramana ait ilk çizgiroman dergisi konumundadır. X-9 Secret Agent, 1939'da bu kez Resimli Hafta adlı magazin dergisinin tek çizgiromanı olarak ve X-9'un Maceraları başlığıyla ve yine aynı yılın bir başka popüler dergisi 1001 Roman sayfalarında ve Yeni Maceralar Dünyası adlı dergide Yeni X 9 Amerika'daki Sonsuz Maceraları başlığıyla heyecan yaratmaya devam etmiştir.
1951 tarihli 1001 Özel serisindeki X-9 kapağı.
Dexter 'in bir sonraki durağı bu kez 1001 Roman 'özel sayı' serisi olmuş, burada da haziran ayında çıkan 6. sayı, Birinci Kanun/Aralık 1940 tarihindeki 12. sayı, Teşrin/Ekim 1943'deki 46. sayılarda yayınlanmıştır. 1941'de Mustafa Kızıltan tarafından yayınlanan Bay Tekin başlıklı dergide X-9'un Müthiş Maceraları adıyla maceralar yaşamıştır. Ayrıca Tahsin Demiray'ın sahipliğinde yayınını format değiştirerek sürdüren 1946 tarihli üçüncü 1001 Roman serisinde; 1950'de Mustafa Kızıltan'ın 101 Roman'ının arka kapağında; 1952'de yayınlanmaya başlayan 1001 Özel'in bazı sayılarında; 1959'da Pazar dergisinde Gizli Ajan X-9 adıyla; 1965'den itibaren tarihi kahraman Bahadır'ın kendi başlığını taşıyan haftalık dergisinde; yine aynı yıl Bilge Şakrak tarafından yayınlanan büyük boy Red Kit dergisinde; 1982 yılından itibaren Güneş Gazetesi'nde Al Williamson ile Archie Goodwin birlikteliğinde hazırlanmış Dedektif Corrigan başlığındaki bantıyla Türk çizgiroman okuyucusunun karşısına çıkmıştır.
ABD'de 1930 öncesinde de birçok bant çizgiroman çizilip yayımlanmış, ancak 1934 yılının Ocak ayı, 'pulp' ile çizgiromanın ilk kez buluştuğu X-9 Secret Agent'ın yayımlanmaya başladığı zaman olması nedeniyle bir dönüm noktası oluşturmuştur. Gizli Ajan X-9'un bir başka özelliği ise, zamanın iki dev isminin, dedektif romanları yazarı Dashiell Hammett ile yetenekli ve üretken çizer Alex Raymond'ın ortak çalışması olmasıdır.
News Syndicate tarafından yayımlanan bant Dick Tracy (1931) ve Eylül 1933'den itibaren yayınlanmaya başlayan Dick Tracy taklidi Dan Dunn: Gizli Ajan 48, endüstrinin önde gelen diğer ismi King Features Syndicate'i gölgede bırakmıştır. 1933 yılının sonlarına gelindiği halde, yayınevinin hâlâ okuyucularına sunacağı iyi bir dedektif öyküsü yoktur. Hemen Red Barry'yi hazırlamak üzere Will Gould ile ve üniformalı polislerin kahraman olduğu ilk bant olan Radio Patrol/Radyolu Polisler'i hazırlaması için de Charlie Schmidt ve Eddie Sullivan ile anlaşılmış, ancak Dick Tracy'ye rakip olabilecek bir kahraman yine bulunamamıştır. Bu da eski bir King Features/William Randolp Hearst geleneğine de uygun düşecek şekilde, en iyi öykü ve en kaliteli çizimin bir araya getirileceği bir eserin varlığını zorunlu kılmıştır. O sıralar Malta Şahini ve Sırça Anahtar gibi romanlarıyla ününün keyfini süren ve çizgiromana sıcak bakan Dashiell Hammett'ı ikna turuna çıkmışlardır. İmzalanan anlaşma çizgiroman dünyasında uzun süre gündemi meşgul etmiştir.
Ve... Tarih 22 Ocak 1934. Alex Raymond, Jungle Jim, ve Flash Gordon 'dan sonra nihayet ortaya News Syndicate'in kahramanı Dick Tracy ile yarışabilecek bir kahraman çıkarmıştır: Seri numarasının esrarı hiçbir zaman açıklanmayacak olan Secret Agent X-9. Serinin en büyük özelliği zamanın iki dev ismini- detektif romanları yazarı Dashiell Hammett ile Alex Raymond'u buluşturmasıdır.
Dizinin kahramanı X-9; sert, duygusuz, acımasız adamlar geleneğine bağlı olarak yaratılmış bir tiptir. King Features Syndicate sonunda ihtiyaç duyduğu iki dirhem bir çekirdek giyinen Dick Tracy'den daha otoriter; Gizli Ajan Dan Dunn'dan daha fiyakalı bir kahramana kavuşmuştur. Bir zamanlar kendi de bir 'ajan' olan Hammett, okuyucuların daha önce filmlerde, oyunlar da, romanlarda hatta radyo oyunlarında karşılasa karşılasa farkında olmadan alışmış olduğu bir tipleme ortaya çıkarmıştır. Böylece okur sözünü esirgemeyen, sert, kızdığı zaman ortalığı darmaduman eden kahramanlardan biri olan X-9'u hiç yadırgamamıştır. Ancak kahramanın gerçek kimliği ilk başlarda pek oturmamıştır. İlk çıkışından tam kırk yıl sonra ajanın ve dizinin adı Secret Agent Corrigan'a dönüşmüş, fakat ajanın bu seri numarası yine de bir sır olarak kalmıştır. Beşinci bölümünde X-9, "Bana Dexter diyebilirsiniz, gerçek adım değil ama şimdilik idare eder," demiştir ve birinci ile on ikinci bölümünde ise, karşılaştığımız yeraltı dünyası sakinleri ondan, "Altı yedi ayrı ismi olan sinsi aynasız," diye bahsetmişlerdir. Polis yetkilileri bile onun ününden haberdardırlar, fakat gerçek kimliği hakkında çok az şey biliyorlardır...
X-9'un 101 Roman dergisinde yayınlanan bir sayfası.
X-9 serisine başladığı sırada hayli meşgul olan Alex Raymond ise, bir yandan da Jungle Jim ve Flash Gordon'un günlük bantlarını yetiştirmeye uğraşmaktadır. Bu yoğunluk nedeniyle X-9'un 'Iron Claw Gang Case/Demir Pençe Çetesi Olayı' adlı macerasının ilk 24 günlük bantında asistanı Austin Briggs'den yardım almıştır. Hammett'in X-9 yazarlığıysa 1935 yılında sona ermiş ve Alex'le beraber altı adet macera hazırlamış olarak dokuzuncu sanat kariyerini noktalamıştır. Yazarın bir önceki çalışması olan ve Continental Op. adıyla bilinen bir başka ajanın maceralarını anlattığı X-9'da da kullandığı 'Black Mask' dizisi, roman olarak on yıl kadar devam etmiştir. Bu tarihten sonra bir başka ünlü yazar, 'Saint/Aziz' lakaplı Leslie Charters senaryo yazımını üstlenmiş ve hemen ardından ressam Alex Raymond da seriyi bırakmıştır. Bu arada X-9 evlenip çocuk sahibi bile olmuş, fakat dramatik bir macera ile karısını kaybetmiş, sonra tekrar evlenmiştir. Secret Agent X-9 serisine daha sonra senaristler Robert Storm ve Archie Goodwin devam etmiş; 1940'dan itibaren Mel Graff seriyi hem yazmış, hem çizmiştir. Ondan önce bir süre için 1938'de Charles Flanders ve Nicholas Afonski, 1939'da Austin Briggs, 1960'a kadar Bob Lubbers, 1967'ye kadar da Alex Raymond stiline en yakın çizgi kabul edilen Al Williamson seriyi devam ettirmişlerdir. İşte bu yıllarda X-9 kendisine yeni bir isim kazanmıştır: Phil Corrigan... Secret Agent Phil Corrigan, XX. yüzyılın son döneminde ressam George Evans tarafìndan hazırlanmıştır.
Secret Agent X-9'un ilk yazarı olan Hammett, sert karakterlere argo ağırlıklı bir dile yer verdiği romanlarıyla polisiye türünün gelişmesini sağlamıştır. Yazarlığının yanı sıra ünlü dedektiflik bürosu Pinkerton'da sekiz yıl çalışmış olması sanatçının özelliklerinden birisidir. Türk okuyucusu Dashiell Hammett'ı bilhassa Malta Şahini romanıyla tanımıştır.
Bir 1001 Roman 'özel sayı'sına ait X-9 macerası.
Secret Agent X-9 çizgiromanı, Türk okuyucusunun karşısına ilk kez 1934'de Haber Gazetesi sayfalarında Flash Gordon'da olduğu gibi yine Bay Tekin başlığında çıkmıştır. Bu gazetede yayınlanan çizgiroman sayfaları daha sonradan haftalık (önceleri haftada iki) olarak 25,5x36,5 santimlik yatay ebatlarda ve X-9'un Akıllara Durgunluk Veren Maceraları başlığıyla birlikte bir fasikül-dergi olarak 1936 yılı ortalarında yeniden basılmaya başlanmıştır. Toplam 11 sayı çıkan bu ilk periyodik, Türkiye'de yayınlanan ve sayfalarının tamamı bir tek kahramana ait ilk çizgiroman dergisi konumundadır. X-9 Secret Agent, 1939'da bu kez Resimli Hafta adlı magazin dergisinin tek çizgiromanı olarak ve X-9'un Maceraları başlığıyla ve yine aynı yılın bir başka popüler dergisi 1001 Roman sayfalarında ve Yeni Maceralar Dünyası adlı dergide Yeni X 9 Amerika'daki Sonsuz Maceraları başlığıyla heyecan yaratmaya devam etmiştir.
1951 tarihli 1001 Özel serisindeki X-9 kapağı.
Dexter 'in bir sonraki durağı bu kez 1001 Roman 'özel sayı' serisi olmuş, burada da haziran ayında çıkan 6. sayı, Birinci Kanun/Aralık 1940 tarihindeki 12. sayı, Teşrin/Ekim 1943'deki 46. sayılarda yayınlanmıştır. 1941'de Mustafa Kızıltan tarafından yayınlanan Bay Tekin başlıklı dergide X-9'un Müthiş Maceraları adıyla maceralar yaşamıştır. Ayrıca Tahsin Demiray'ın sahipliğinde yayınını format değiştirerek sürdüren 1946 tarihli üçüncü 1001 Roman serisinde; 1950'de Mustafa Kızıltan'ın 101 Roman'ının arka kapağında; 1952'de yayınlanmaya başlayan 1001 Özel'in bazı sayılarında; 1959'da Pazar dergisinde Gizli Ajan X-9 adıyla; 1965'den itibaren tarihi kahraman Bahadır'ın kendi başlığını taşıyan haftalık dergisinde; yine aynı yıl Bilge Şakrak tarafından yayınlanan büyük boy Red Kit dergisinde; 1982 yılından itibaren Güneş Gazetesi'nde Al Williamson ile Archie Goodwin birlikteliğinde hazırlanmış Dedektif Corrigan başlığındaki bantıyla Türk çizgiroman okuyucusunun karşısına çıkmıştır.