Türkiye Fotoğrafları (1905-1911)

[scanfan]

Türkiye Fotoğrafları (1905-1911)
Gertrude Bell'in objektifinden

İngiliz kadın seyyah "Gertrude Bell"in (1868-1926) fotoğraf, kitap ve yazılarından oluşan arşivi, mirasçıları tarafından "Newcastle Üniversitesi" kütüphanesine bağışlanmış, onlar da bir kısmını üniversitenin sitesine koymuşlar. Orta Doğu ve Arap dilleri ile kültürlerine aşık olan Gertrude Bell "Oxford Üniversitesi" tarih bölümünden mezun olduktan sonra önce iki kez dünyayı, sonra da Orta Doğu ülkelerini gezmiş ve çok sayıda fotoğraf çekmiş. Bu dillerin çoğunu biliyormuş. 1. Dünya Savaşı sırasında tıpkı "Lawrance" gibi İngiliz istihbaratı'na çalışmış ve bölgenin politik işlerine bulaşmış. Savaştan sonra ilgisini arkeoloji alanında yoğunlaştırmış. Irak'ta idareciler nezdinde etkili bir şahsiyet haline gelen Gertrude Bell "Bağdat Müzesi"ni de bizzat kurmuş. Suriye'de kazılar yapmış. Türkiye'de çektiği fotoğrafların da yer aldığı "Binbir Kilise" adlı yapıtı "Anadolu'daki Erken Bizans Mimarisi" hakkındaki temel eserlerin başında geliyormuş.Sitede 1905-1911 yılları arasında Türkiye'de (Osmanlı topraklarında) çektiği çok sayıda fotoğraf da var. Birkaçını buraya aldım, gerisi üniversitenin sitesinde.

Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için Giriş yap veya üye ol.

İstanbul 1905. Görüntüde Haliç ve Süleymaniye camisi.

Haliç 1905 Mayıs

Edirnekapı Mihrimah Sultan Camii, 1905

Kariye Camii, 1905

Fetiyeh Camii, 1905

1905'te İstanbul'da bir çeşme

Zeyrek Kilise Camii, 1905

Konya'da İnce Minareli Medrese, 1905

Konya İnce Minareli Medrese, 1905

Konya Alaeddin Camii, 1905

Konya Alaeddin Camii'deki aslan heykeli

Yörük

İzmir Kemalpaşa, 1907

Hasankeyf, 1911

Birecik, 1911. Araba taşıyan tekneler.

​

 

[tabure]

Gertrude Bell'in bugünkü Suriye, Irak sınırlarını çizen casus olduğu da söylenir. Bildiğim kadarıyla nişanlısını da Çanakkale Savaşı'nda kaybetmiş, daha sonrasında başkasıyla evlenmeyip, bunalıma giriyor ve hayatı intiharla sonlanıyor.

 

[denizkara]

Eskiden çeşmeler ne kıymetliymiş, hiç oturup saymadım ama bizim Beşiktaş ta en az on tane vardır; lakin ne musluğu kalmış ne bakımları yapılıyor, aslında hepsi o kadar eski eserler ki, eline sağlık üstadım.

 

[harp55]

Sayın Tabure, Bell gerçektende İngilterenin ortadoğu politikasında etkin bir rol oynamıştır. Arabistanlı Laurens çok bilinen bir karakter olmasına rağmen asıl önemli casus Bell'dir. Ama nişanlısını Canakkale'de kaybetmemiştir. hatırladığım kadarıyla dikkatsizlikle nehre düşen şaşkın adam zaatüreden ölmüştü. Hangi nehre düştüğünü hatırlayamıyorum. Irak'ta bir Bell müzesi vardır.

 

[harp55]

Yine bildiğim kadarı ile Bell hiç evlenmedi.

 

[Baltimora]

İstanbul'daki camilerin hepsinin şu anki durumunu biliyorum; hepsi komple elden geçirilmiş gayet bakımlı ve güzel bir durumda. (Muhtemelen diğerlerinki de bakımlıdır.) Resimde görüldüğü üzere aynı camilerin Osmanlı dönemindeki durumları ise içler acısı. Yani kısacası beğenmedikleri Cumhuriyet döneminde gayet bakımlı iken, ısrarla geri getirmek istedikleri Osmanlı döneminde ise kırık-dökük!!. Sürekli Cumhuriyet'e saldıranlara iyi bir kapak olsun bu yazım.. (Özellikle son dönemlerde Osmanlı'da devlet sürekli savaşmaktan camilere doğru dürüst bir bütçe bile ayıramıyordu..)

 

[yukon]

Değerli Dostum A. Cihat Kürkçüoğlu'nun Gertrude Bell hakkındaki yazısını ekleyelim. Yazının tamamı (fotograflarla beraber) şu linkten okunabilir:

Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için Giriş yap veya üye ol.

Gertrude Margaret Lowthian Bell (14 Temmuz 1868 - 12 Temmuz 1926) İngiltere'nin Durham County kentinde ayrıcalıklı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Bell'in babası ünlü bir aileden gelen Thomas Hugh Bell'di. Gertrude Bell, henüz 3 yaşındayken annesi vefat etti. Bunun üzerine babası Thomas birkaç yıl sonra seçkin bir aileden gelen ve oyun yazarı Florence Oliffe ile evlendi. İlk ve orta öğrenimini Londra'daki çeşitli okullarda tamamlayan Bell, Tarih okumak için Oxford Üniversitesi'ne gitmeye karar verdi. Burada başarılı bir eğitim dönemi geçirerek okuldan birincilikle mezun olmayı başaran ilk kadın oldu. Okuldan mezun olduktan sonra seyahat etmeye karar veren Bell, Avrupa ve daha sonra da Ortadoğu'ya çok sayıda seyahatlerde bulundu. İlerleyen yıllarda dağcılık ve dünya turlarıyla da ilgilenmeye başlayan Bell, 1897-1898 ve 1902-1903 olmak üzere iki kez dünya turuna çıktı. 1899 yılında Kudüs'e yaptığı ziyaretten sonra Araplara karşı büyük bir sevgi ve ilgi duymaya başladı. Arap çöllerinde seyahatler yaptı ve batılılara çöl hayatını anlatan yazılar yazdı. Araplar ona "Çölün Kızı" ve "Irak'ın Taçsız Kraliçesi" isimlerini verdiler. Bell, 1907 yılının Mart ayında arkadaşı arkeolog William Ramsay ile birlikte Anadolu'ya geldi ve bir süre sonra İngiltere'ye döndü. Daha sonra Ocak 1909'da Mezopotamya'ya bir gezi düzenleyen Bell, bu sırada Geç Hitit dönemine ait olan Karkamış'da önemli keşif ve incelemelerde bulundu ve bu bölgede kısa süreli kazılar yaptı. Sonra Irak'taki ünlü antik şehir olan Babil'e gitti.
GERTRUDE BELL'İN OBJEKTİFİNDEN 100 YIL ÖNCE URFA
Sonraki yıllarda Orta Doğu'da İngiltere'nin çıkarları için casusluk başta olmak üzere çeşitli faaliyetlerde bulunmaya başlayan Bell, İngilizlerin Ort a Doğu po litika s ının kurucusu ve planlayıcılarından biri oldu. Mezopotamya bölgesindeki Arap kabilelerini Osmanlı'ya karşı kışkırtan faaliyetlerde bulundu. Ayrıca 1919 yılındaki Paris Konferansı'na delege olarak katıldı ve Irak devletinin sınırlarının belirlenmesi için çalıştı. Gertrude Bell bu faaliyetlerinden ötürü “Irak'ı Kuran Casus”, “Çöl Kraliçesi”, “Güney Sınırımızı Çizen İngiliz Casus”, “Osmanlıyı Parçalayan Kadın”, “Çöl Gülü”, “Çöl Leydisi”, “Çölün Kızı" ve "Irak'ın Taçsız Kraliçesi" unvanlarıyla tanındı. Hiç evlenmemiş olan ve yalnızca bir kez nişanlanan Bell, nişanlısını Çanakkale Savaşları sırasında kaybetti. Yalnızlık ve sağlığının da bozulması sebebiyle bunalıma giren Bell, 12 Temmuz 1926 yılında yüksek dozda uyku hapı alarak intihar etti ve cenazesi Bağdat'ta gömüldü. Geride, özellikle tarihi eserleri ve gezilerini anlatan çok sayıda yayın, mektup ve zengin bir fotograf arşivi bıraktı. Gertrude Bell'in adını ilk kez 1978 yılında Prof.Dr. Semavi Eyice'nin Arkeoloji ve Sanat Dergisi'nin 2. sayısında yazdığı “Gertrude Bell” adlı makalesinde okumuştum. Üniversiteden hocam olan Prof. Eyice, yabancı kaynaklardan yararlanarak yazdığı bu makalesinde; Gertrude Bell'in hayatını, çalışmalarını anlatıyor ve o döneme göre akıllara durgunluk veren bu • Şanlıurfa Kültür Sanat Tarih ve Turizm Dergisi • Sayı: 12 9 fotoğraflar artık bilgisayarımın ekranlarında idi. Bu albümlerde yer alan fotoğrafların konuları aşağıdaki listede olduğu gibidir. Listeye bakıldığında Urfa ile ilgili fotoğrafların O, T ve U albümlerinde yer aldığı görülmektedir.
-Albüm A (1899-1900- İtalya, Türkiye, LübnanWest Bank (Batı Şeria), Suriye, Ürdün ve İsrail'den 567 fotograf. (Türkiye'den Efes'in 1899 yılı görüntüleri yer alıyor).
-Albüm B (1905)- Lübnan-İsrail-Ürdün ve Suriye'den 250 fotograf.
-Albüm C (1905)- Suriye ve Türkiye'den 264 fotograf. (Türkiye'den: Antakya, Samandağ, Payas, Toprakkale, Erzin, Ceyhan, Seyhan, Kars Pazarı (Kadirli), Akkale).
-Albüm D (1905)- Türkiye'den 266 fotograf. (Korikos (Erdemli), Şeytan Dağı, Cennet Cehennem, Silifke, Karaman, Konya, Sille, Karadağ, Konya Ereğli ve İstanbul).
-Albüm E (1910)- İtalya ve Yugoslavya'dan 187 fotograf.
-Albüm F (1907)- Türkiye'den 267 fotograf. (İzmir, Kemalpaşa, Efes, Manisa Büyükmenderes, Priene, Milet, Apollon Tapınağı, Latmos, Bafa Gölü, Milas, Bodrum, Araphisar, Alabanda, Çine Çayı, Aydın, Afrodit Tapınağı, Pamukkale, Akdağ, Dinar, Isparta, Sagalassos, Eğridir, Eğridir Dağı, Eğridir Gölü, Yalvaç).
-Albüm G (1907)- Türkiye'den 262 Fotograf. (Yalvaç, Kızılviran, Maden Dağı, Kartaş Dağı, Kızıl Dağ).
Albüm H (1905-1907)- Türkiye'den 268 fotograf. (Yalvaç, Yonuzlar, Kızılviran, Eğret, Maden Dağı, Kartal Dağı, Kızıldağ, Madenşehir, Başdağ, Karapınar).
-Albüm I (1907)- Türkiye'den 251 Fotograf. (Karacakale, İkizli, Emirgazi, Hasandağı, Viranşehir, Bozdağ, Melendiz, Yılanlı Kilise, Kızıl Kilise (Hagios Pandalemaon), Panagia, Karagedik Kilise, Ihlara Vadisi, Aksaray, Sultanhan, Konya, İstanbul Boğazı).
-Albüm J (1909)- Mısır, Lübnan, Suriye, Türkiye ve Irak'tan 251 fotoğraf. (Caber Kalesi, Carablus). -Albüm K (1909)- Irak'tan 239 fotoğraf.
-Abüm L (1909)- Irak'tan 223 fotoğraf.
-Albüm M (1909)- Irak ve Türkiye'den 256 fotoğraf. (Türkiye'den: Cizre Kalesi, Cizre Köprüsü, Midyad).
-Albüm N (1909)- Türkiye'den 220 fotoğraf. çalışmalardan ibret alınmasını “Seksen yıl önceki Osmanlı İmparatorluğunun en sarp, en ıssız ve en tehlikeli bölgelerinde at üstünde dolaşarak yorulmaksızın araştırmalar, incelemeler, hatta kazılar yapan bu İngiliz kadınının arkeolog ve sanat tarihçisi olarak hayatı, bu gün fakültemizin bu bölümlerinde öğretim gören genç kızlarımıza ibret dersleri verecek kadar meraklıdır.” cümlesiyle öğrencilerine öğütlüyordu. Ancak benim bu makalede edindiğim en önemli bilgi Miss Bell'in 1911 yılında Irak'ın Kerbela şehri yakınındaki Abbasi dönemine ait Ukhaidir Sarayı'nı inceledikten sonra Bağdat'tan kuzeye çıkarak Nusaybin, Mardin, Silvan, Diyarbakır, Viranşehir, Resulayn, Harran ve Urfa'ya gitmesi, bu yol üzerindeki cami, türbe, kilise, kale, sur, ören yeri, mimari detaylar, kitabeler, süslemeler, sütun başlıkları gibi konuları inceleyerek fotoğraflaması ve bu zengin fotoğraf arşivinin İngiltere'de Newcastle upon Tyne Üniversitesinde muhafaza edildiğinin belirtilmiş olması idi. Üniversite yıllarımda, 1970 yılından itibaren Urfa'nın eski f o t o ğ r a f l a r ı n ı t o p l a m a y a başlamıştım. Yukarıda sözünü ettiğim makaleyi okuduğum 1978 yılından itibaren hep bu arşive ulaşmaya çalıştım. Bilgisayarın yaygınlaşmadığı, Internet denen harika buluş o yıllarda henüz kullanılmadığı için bu gayretlerim bir sonuç vermedi. 1992 yılında Dicle Üniversitesine bağlı Şanlıurfa İnşaat Mühendisliği bölümünde öğretim görevlisi olarak çalıştığım sırada (Henüz Harran Üniversitesi k u r u l m a m ı ş t ı ) a r a ş t ı r m a g ö r e v l i s i arkadaşlarımızdan Murat Algın doktora yapmak üzere Newcastle upon Tyne üniversitesine gidiyordu. Hemen Murat Bey'e bu fotoğraf arşivden söz ettim ve bunlardan Urfa ile ilgili olanları temin ederek bana getirmesi ricasında bulundum. Ancak Murat Bey Urfa'ya döndüğünde bu fotoğrafların incelemeye açık olmadığını bana bildirdi. Tabii çok üzülmüştüm. 2000'li yılların başlarında benim için sürpriz sayılabilecek bir gelişme oldu.
Gertrude Bell'in 1899-1918 yılları arasında İtalya, Yugoslavya, Türkiye, West Bank (Batı Şeria), Lübnan, Ürdün, İsrail, Mısır, Suriye, Irak, Suudi Arabistan, Hindistan, Pakistan, Burma, Malezya, Singapur, Endonezya, Kore, Japonya ve Kanada'da çektiği 7 2 2 3 ade t fotoğr a f 2 9 a lbüm ha linde

Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için Giriş yap veya üye ol.

portalinde yayınlanmıştı. Yirmi yıldır peşinde olduğum 10 • Şanlıurfa Kültür Sanat Tarih ve Turizm Dergisi • Sayı: 12 (Diyarbakır, Harput, Eski Malatya).
-Albüm O (1909)- Türkiye'den 254 fotoğraf. (Tomarza, Kayseri, Sarı Han, Talas, Niğde, Urfa Viranşehir'den İbrahim Paşa, Karaman, Göreme Kaya Kiliseleri, Niğde, Diyarbakır, İstanbul.
-Albüm P (1911)- Mısır, Suriye ve Irak'tan 224 Fotoğraf. -Albüm Q (1911)- Irak ve İran'dan 236 Fotoğraf.
-Albüm R (1911)- Irak ve Türkiye'den 216 fotoğraf. (Türkiye'den: Nusaybin, Dara, Mardin, Midyat).
-Albüm RTV Volme 1 (1902-1903)- Mısır ve Hindistan'dan 283 fotoğraf. -Albüm RTV Volme 2 (1903)- Hindistan ve Pakistan'dan 261 fotoğraf. -Albüm RTV Volme 3 (1903)- Hindistan, Burma, Malezya, Singapur ve Endonezya'dan 250 fotograf. -Albüm RTV Volme 5 (1903)- Kore, Japonya ve Kanada'dan 211 fotoğraf.
-Albüm S (1911)- Türkiye'den 213 fotoğraf. (Hasankeyf, Batman Malabadi Köprüsü, Silvan Ulu Camii).
-Albüm T (1911)- Türkiye ve Suriye'den 216 fotoğraf. (Türkiye'den: Diyarbakır, Urfa Viranşehir, Resulayn, Şuaybşehri, Harran).
-Albüm U (1911)- Türkiye ve Suriye'den 43 fotoğraf. (Türkiye'den: Birecik, Harran, İstanbul). -Albüm V (1917-1918)- Irak'dan 137 fotoğraf.
-Albüm W (1916-1917)- Irak'tan 190 fotoğraf.
-Albüm X (1913-1914)- Suriye, Ürdün, Suudi Arabistan ve Irak'tan 94 fotoğraf. -Albüm Y (1913-1914)- Suriye, Ürdün, Suudi Arabistan ve Irak'tan 614 fotoğraf.
Urfa ile ilgili O , T ve U albümlerde; Urfa merkez, Harran, Şuaybşehri, Kasr-ül Benat, Viranşehir, Birecik'ten 1911 yılına ait yüzlerce fotoğraf bulunmaktadır. Bu fotoğrafların bazıları panoramik objektifle çekilmiş, bazıları normal objektifle parçalar halinde çekilip birleştirilerek panorama haline getirilmiştir. Bundan yüz yıl önce bir kadının nerede ise tüm dünyayı at sırtında gezerek çektiği binlerce fotoğrafı hatasız bir şekilde arşivlemesi o günün koşullarına göre adeta imkânsızı başarmak gibi bir şey. 1911 yılında Güneydoğu Anadolu kentlerinde ve Urfa'da fotoğraf atölyelerinin bulunmadığı dikkate alındığında Gertrude Bell'in çektiği filmleri biriktirip fotoğraf atölyesi olan bir yerde banyo (developer) ettirdiği ya da fotoğraf banyosunda kullanılan ilaçları yanında taşıdığı ve çektiği filmleri kendisinin banyo ettiği düşünülebilir. Bence ikinci fikir daha ağır basmaktadır. Gertrude Bell'in

Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için Giriş yap veya üye ol.

portalinde, fotoğraflar dışında Urfa'dan yazdığı mektupları da yer almaktadır. Bu mektupların Türkçe'ye çevrilerek yayınlanması Urfa ve çevresinin 1911 yılı hakkında bizlere önemli bilgiler verecektir. Gezdiği dönemde casus olarak çalışmış olsa da bizlere 100 yıl öncesine ait Urfa ve çevresinin eşsiz değerdeki fotoğraflarını miras bıraktığı için Bayan Gertrude Bell'e şükran duyulmalı diye düşünüyorum ve “Teşekkürler Bayan Bell” diyorum. 19.yüzyıl sonları ve 20. yüzyıl başlarında dünyanın birçok yerini gezerek notlar alan, oralarla ilgili mektuplar yazan ve fotoğraflar çeken Bayan Bell'in yukarıdaki unvanlarına ben de “İngiltere'nin Evliya Çelebisi” unvanını ekliyorum. Gertrude Bell'in Urfa ve çevresi ile ilgili fotograflarından bazılarını açıklamaları ile birlikte aşağıda siz değerli okuyuculara sunuyorum.
Yrd. Doç. Dr. A. Cihat Kürkçüoğlu
Harran Üniversitesi Fen – Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölüm Başkanı

 

[yukon]

Seyahatleri sinemaya aktarıldı. Queen of the desert (2015) Yönetmen Werner Herzog. Bell'i Nicole Kidman oynuyor.
www.youtube.com/watch?v=xDpiT_RZh9s

 

[konuray_t_m]

100 yıl önce yine Ortadoğu paylaşılacağı zaman bu kadının (İngiliz ajanı) kitabı ''Yılın Kitabı'' seçilmişti.Şimdi yine bu kadın ve ''Yılın filmi'' sinemalarda...Ortadoğu yine paylaşılıyor...