scanfan
Yönetici
- 25 Eyl 2013
- 7,211
- 75,324
Eidophor: TV Projeksiyon Sistemi (1950'ler)
Günümüz LCD/DLP Projektörlerinin Öncülü Bir İcat
Ülkemizde televizyon yayınlarının başlamasından sonra, 1970'lerin ortalarında sinema endüstrisi birden krize girmişti. Seyirciler evlerinin rahat ortamında ve fazla masraf etmeden TV seyretmeyi tercih edince sinema salonları boş kalmıştı. Filmlere talep azalınca birçok yönetmen ve oyuncu başka işlere yönelmiş, sinema salonları da ayakta kalabilmek için ya çok ucuz ve kalitesiz ithal filmlere sarılmış, ya da yerli erotik/komedi filmleriyle seyirci çekmeye çalışmışlardı. Aralarda gösterilen kısa pornografik filmler de cabasıydı. Bunlar kadın seyirciyi ve ciddi sinefilleri salonlardan iyice uzaklaştırmıştı.
Aslında bu krizin bir benzeri çok önceleri ABD'de ortaya çıkmıştı. Önce televizyonun 1940'larda ortaya çıkması, sonra da 1950'lerde renkli yayınların başlaması salonları boşaltmıştı. Ancak orada endüstri ayakta kalabilmek için geniş ekran filmlere (Cinemascope, Cinerama vs), özel gözlüklerle seyredilen üç boyutlu filmlere ve ileri teknoloji ses sistemlerine yüklendi. Bu arada salon maliyetlerini azaltan ve küçük ekranlı TV tüplerini yetersiz bulabilecek seyirciye televizyon benzeri bir deneyim sunan geniş ekran teknolojileri de denendi. Amaç evine kapanan sinema seyircisini yeniden salonlara döndürebilmekti.
Bunlardan biri de Eidophor denen bir icattı. Aslında günümüzün LCD/DLP projektörlerine çok benzeyenen bir mantıkla çalışıyordu ama projektörleri devasa boyuttaydı. Kitaplığımı karıştırıken Life dergisinin 1952 Ekim sayısında çıkan aşağıdaki tam sayfa haberi görünce önce bu sistemin deneysel bir sistem olduğunu ve bir iki denemeden sonra hiç kullanılmadan bir köşeye atıldığını sanmıştım. Oysa biraz araştırınca sistemin çözünürlüğün çok da önemli olmadığı bazı alanlarda bir süre kullanıldığını, mesela stadyumlarda müzik konserleri sırasında, hattâ NASA operasyon kontrol odalarında kullanılmış olduğunu öğrendim. Yayına verilmiş bir televizyon sinyalini alıp ekrana yansıtan Eidophorlarla özel spor müsabakaları, haber filmleri, müzikal şovlar ve Technicolor prodüksiyonlar (filmler) karma olarak seyirciye büyük ekranda sunulabilecekti. "20th Century Fox"un başkanı bu projeye büyük yatırım yapmış.
Eidophorların bazı modelleri 18 metre genişlikte perdelere projeksiyon yapabiliyormuş ve dönemin diğer projektörlerine kıyasla 80 misli daha parlak bir ışığı varmış. Bu televizyon projektörü aslında İsviçrede 1939'da icad edilmiş, ABD patenti ise 1945'te alınmış. 100 kadar sinemada kurulumu yapılmış ama devlete ait Federal İletişim Kurulu (FCC) salon sahiplerinin kendi UHF frekanslarını kullanmalarına izin vermeyince mali krize giren proje aksamaya başlamış. Giderek popülerliğini yitiren sistem, geliştirien farklı modelleriyle 1990'lerın sonuna kadar şöyle veya böyle kullanılmış.
Eidophor hakkında birkaç not: 1939'da geliştirilmiş, ilk ticari ürün 1958'de, ilk HD (yüksek çözünürlüklü) versiyon 1988'de üretilmiş. Bugüne kadar sadece 650 adet üretilmiş. 1980'de siyah-beyaz olanların, 1997'de de renklilerin sonuncusu üretilmiş. En sonuncusu 2000 yılına kadar çalışmış. 1970'te bir Eidophor İngiltere'de bugünün parasıyla 14 milyon liraya satılmış (o tarihte ülkede sadece 6 adet varmış). NASA, Apollo programı süresince 34 Eidophor satın almış. O yıllarda bir stadyuma kurulacak 4 adet projektör 2.8 milyon dolara mal oluyormuş. 200 dolarlık katot tüplerinin 50-100 saatte bir değiştirilmesi gerekiyormuş. Lambanın fiyatı ise 5.000 dolar. Hiç kullanılmasa bile durduğu yerde bakım masrafı çok yüksekmiş.
Life dergisi 1952 Ekim. Eidophor haberi. Başlık: "TV'ye Karşı 4,5 Metrelik Bir Silah
Eidophor projeksiyon cihazı
Bu projektör 2 ton ağırlığındaymış. "Popular Science" dergisi 1946
Son düzenleme:
