TÜRKÇE'mizi yerden yere vuruyorlar!..

comicist

Süper Üye
1 May 2016
591
4,781
Bugün Posta gazetesini okurken gözüme çarpan bu haberdeki Türkçe cümle bozukluklarını
sizinle paylaşmak istedim. Gazeteyi henüz tam okuyamadım, muhakkak başka yerlerinde de vardır.
Matematiği övmüşler lakin; Türkçe'leri yerlerde sürünüyor.
Trajikomik bu duruma gülemiyorum bile... :S

dw0m68biwcg0lxwyv.png


 

gandor08

Yönetici
6 Ocak 2013
18,364
141,504
Habercilik haber yapmak maksadıyla yapılmıyor ülkemizde, sayfa doldurmak maksadı ile kontrolsüz, deneyimsiz, şakşakçı kesim tarafından çıkartılan yayınlardan başka ne bekleyebilirsiniz ki?

Ben karar aldım, uzun yıllardır tv seyretmiyorum yaklaşık 2 aydır da gazete okumuyorum.
 

ekenciz

Onursal Üye
Çeviri & Balonlama
13 Eyl 2009
2,988
13,484
Haber matematik olarak da sorunlu. Bir kaç bilinmeyenli denklemi bu veriler eşliğinde çözmemiz imkansız. Aracın tüketim değerleri verilmeli, yakıtın birim satış fiyatı verilmeli. Kesin bir analiz isteniyorsa daha da fazlasına ihtiyaç var. Aracın yük durumu gibi.
Otur! Türkçe 1, matematik sınav tekrarı.
 

comicist

Süper Üye
1 May 2016
591
4,781
Haber matematik olarak da sorunlu. Bir kaç bilinmeyenli denklemi bu veriler eşliğinde çözmemiz imkansız. Aracın tüketim değerleri verilmeli, yakıtın birim satış fiyatı verilmeli. Kesin bir analiz isteniyorsa daha da fazlasına ihtiyaç var. Aracın yük durumu gibi.
Otur! Türkçe 1, matematik sınav tekrarı.

Sayın ekenciz, sanırım yanlış tuşa bastınız...
Türkçe "sıfır" diye yazacaktınız sanırım...
Bunun dışında her şeyiyle doğru tespit, üstad... :D
 

scanfan

Yönetici
25 Eyl 2013
7,211
75,232
Daha da vahim bir durum televizyon spikerlerinde var. Daha vahim diyorum, çünkü o mecrada Türkçe yanlışlarının yanı sıra telaffuz (vurgulama) ve anlatım bozukluklarından da geçilmiyor. Umarım yeni yetişmekte olan çocuklar Türkçeyi televizyonlardan öğrenmeye kalkmazlar. Bu TV gaflarını not alayım diyorum ama hep üşeniyorum. Bunlar o kadar fazla ki, her halde uzun bir liste olurdu.
 

hadramut

Aktif Üye
19 Eyl 2009
385
852
selam

burada yapılması gereken(aa)babında aa nın metni ile gazetenin metni karşılaştırılmalı sonra iyi olmayan söz kime söylenecekse söylenmeli.

sonra da..musahhih diye anılan gazetelerde çalışan insanların varlığı hatırlanıp

gazetenin yada ajansın adından yada taraflıgından ziyade niye iyi musahhih çalıştırılmıyor denmeli.

sonra 5o kelime ile dilimizi konuştuğunu zan edenlere lütfen kitap okurmusunuz

demeli.


selam ile
 

bergill

Çeviri & Balonlama
23 Nis 2012
594
5,490
Yalnız başlık da hatalı olmuş, doğrusu "Türkçemizi yerden yere vuruyorlar! " olacak. Türkçede yapım ekiyle oluşturulmuş kelimelerden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz. Örneğin; İngilizceyle, Türkçedeki, Japoncanın, vs. Kesme işareti dilimizde en çok yanlış kullanılan noktalama işareti gözlemlediğim kadarıyla.
 
Son düzenleme:

comicist

Süper Üye
1 May 2016
591
4,781
Yalnız başlık da hatalı olmuş doğrusu "Türkçemizi yerden yere vuruyorlar! " olacak. Türkçede yapım ekiyle oluşturulmuş kelimelerden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz. Örneğin; İngilizceyle, Türkçedeki, Japoncanın, vs. Kesme işareti dilimizde en çok yanlış kullanılan noktalama işareti gözlemlediğim kadarıyla.


dw0t5hcfgwrgv9qmy.png

 

bergill

Çeviri & Balonlama
23 Nis 2012
594
5,490
Ülke, ulus, dil adlarının büyük harfle başladığına dair bir itirazım yok zaten. Mesajımda ne demek istediğimi gayet açıkça belirttim.
 

bergill

Çeviri & Balonlama
23 Nis 2012
594
5,490
Sana üniversiteler tarafından basılmış ama dil bilgisi hataları olan birçok kitap örrneği gösterebilirim. Boğaziçi Üniversitesi'nin senin deyiminle "koskoca" olması onun yanlış yapmayacağı anlamına gelmiyor. Sen illa yanlışında ısrar etmek istiyorsan o senin bileceğin iş ama dediğimin doğruluğunu yapacağın 5 dakikalık bir google aramasında kendin de bulabilirsin. Ha işine gelmiyorsa bilemem tabi. Sana iyi günler, bu konuda son söyleyeceğim budur.
 

garfield67

Onursal Üye
19 Mar 2016
1,822
8,981
Belki basım tarihi eski bir kitaptır... Eskiden özel isimlere gelen bütün ekler ayrılıyordu... Eğer yeni basım ise Sumru ÖZSOY bu işten anlamıyor...

181010_B.jpg


3-sinif-turk-ogreniyoruz-600x600-1504256630.jpg
 
Son düzenleme:

camozu

Onursal Üye
12 May 2014
181
3,328
günümüzde gazete adı altında satılanların yüzde doksanı zaten gazete değil.. zihin yönlendirme ve algı oluşturma amaçlı., malum partinin bültenleridir ...
boş verin böyle ufak tefek şeylere fazla takılmayın
 

toxine

Onursal Üye
11 Mar 2013
995
3,267
Tespit edilemedi
TDK'nin internet sitesinde birtakım bilgilere ulaşılabiliyor.



Bol örnekli bu açıklamaların sadece uyarı bölümleri okunursa daha kolay olur.:)

Sıkça yapılan yanlışlardan biri de dil kurallarının zamanla değiştiğinin bilinmemesi.

Mesela: Gelenekleşmiş olan T.C. (Türkiye Cumhuriyeti) ve T. (Türkçe) kısaltmalarının dışında büyük harflerle yapılan kısaltmalarda nokta kullanılmaz.

Nokta kullanılmayan kısaltmalar: Kuruluş, ülke, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları her kelimenin ilk harfinin büyük olarak yazılmasıyla yapılır: TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi), TDK (Türk Dil Kurumu), ABD (Amerika Birleşik Devletleri); KB (Kutadgu Bilig); TD (Türk Dili)...

İlgili link:

Noktayla ilgili olan ise: Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur: Tren 09.15’te kalktı. Toplantı 13.00’te başladı.

Hecelere ayırmayla ilgili olan ise: İlk heceden sonraki heceler ünsüzle başlar. Bitişik yazılan kelimelerde de bu kurala uyulur: ba-şöğ-ret-men, il-ko-kul, Ka-ra-os-ma-noğ-lu vb.

İlgili link:

Düzeltme (şapka) işaretiyle ilgili link:

Sıkça yapılan bazı yanlışlar:
13:00 yanlış, 13.00 doğru
T.D.K'nın yanlış, TDK'nin doğru
ilk-o-kul yanlış, il-ko-kul doğru

---
Kesme İşareti ( ’ )

1. Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır: Kurtuluş Savaşı’nı, Atatürk’üm, Türkiye’mizin, Fatih Sultan Mehmet’e, Muhibbi’nin, Gül Baba’ya, Sultan Ana’nın, Mehmet Emin Yurdakul’dan, Kâzım Karabekir’i, Yunus Emre’yi, Ziya Gökalp’tan, Refik Halit Karay’mış, Ahmet Cevat Emre’dir, Namık Kemal’se, Şinasi’yle, Alman’sınız, Kırgız’ım, Karakeçili’nin, Osmanlı Devleti’ndeki, Cebrail’den, Çanakkale Boğazı’nın, Samanyolu’nda, Sait Halim Paşa Yalısı’ndan, Resmî Gazete’de, Millî Eğitim Temel Kanunu’na, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği’ni, Eski Çağ’ın, Yükselme Dönemi’nin, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı’na vb.

“Onun için Batı’da bunlara birer fonksiyon buluyorlar.” (Burhan Felek)

1919 senesi Mayıs’ının 19’uncu günü Samsun’a çıktım. (Atatürk)


Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğu zaman ekten önce kesme işareti kullanılır: Hisar’dan, Boğaz’dan vb.

Belli bir kanun, tüzük, yönetmelik kastedildiğinde büyük harfle yazılan kanun, tüzük, yönetmelik sözlerinin ek alması durumunda kesme işareti kullanılır: Bu Kanun’un 17. maddesinin c bendi... Yukarıda adı geçen Yönetmelik’in 2’nci maddesine göre... vb.

Özel adlar için yay ayraç içinde bir açıklama yapıldığında kesme işareti yay ayraçtan önce kullanılır: Yunus Emre’nin (1240?-1320), Yakup Kadri’nin (Karaosmanoğlu) vb.

Ek getirildiğinde Avrupa Birliği kesme işareti ile kullanılır: Avrupa Birliği’ne üye ülkeler...

UYARI: Sonunda 3. teklik kişi iyelik eki olan özel ada, bu ek dışında başka bir iyelik eki getirildiğinde kesme işareti konmaz: Boğaz Köprümüzün güzelliği, Amik Ovamızın bitki örtüsü, Kuşadamızdaki liman vb.

UYARI: Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz: Türkiye Büyük Millet Meclisine, Türk Dil Kurumundan, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığına, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Başkanlığının; Bakanlar Kurulunun, Danışma Kurulundan, Yürütme Kuruluna; Türkiye Büyük Millet Meclisinin 112’nci Birleşiminin 2’nci Oturumunda; Mavi Köşe Bakkaliyesinden vb.

UYARI: Başbakanlık, Rektörlük vb. sözler ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde Başbakanlığa, Rektörlüğe vb. biçimlerde yazılır.

UYARI: Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz: Türklük, Türkleşmek, Türkçü, Türkçülük, Türkçe, Müslümanlık, Hristiyanlık, Avrupalı, Avrupalılaşmak, Aydınlı, Konyalı, Bursalı, Ahmetler, Mehmetler, Yakup Kadriler, Türklerin, Türklüğün, Türkleşmekte, Türkçenin, Müslümanlıkta, Hollandalıdan, Hristiyanlıktan, Atatürkçülüğün vb.

UYARI: Sonunda p, ç, t, k ünsüzlerinden biri bulunan Ahmet, Çelik, Halit, Şahap; Bosna-Hersek; Kerkük, Sinop, Tokat, Zonguldak gibi özel adlara ünlüyle başlayan ek getirildiğinde kesme işaretine rağmen Ahmedi, Halidi, Şahabı; Bosna-Herseği; Kerküğü, Sinobu, Tokadı, Zonguldağı biçiminde son ses yumuşatılarak söylenir.

UYARI: Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.

2. Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur: Nihat Bey’e, Ayşe Hanım’dan, Mahmut Efendi’ye, Enver Paşa’ya; Türk Dil Kurumu Başkanı’na vb.

3. Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur: TBMM’nin, TDK’nin, BM’de, ABD’de, TV’ye vb.

4. Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur: 1985’te, 8’inci madde, 2’nci kat; 7,65’lik, 9,65’lik, 657’yle vb.

5. Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekleri ayırmak için konur: Başvurular 17 Aralık’a kadar sürecektir. Yabancı Sözlere Karşılıklar Kılavuzu’nun veri tabanının Genel Ağ’da hizmete sunulduğu gün olan 12 Temmuz 2010 Pazartesi’nin TDK için önemi büyüktür.

6. Seslerin ölçü ve söyleyiş gereği düştüğünü göstermek için kullanılır:

Bir ok attım karlı dağın ardına

Düştü m’ola sevdiğimin yurduna

İl yanmazken ben yanarım derdine

Engel aramızı açtı n’eyleyim (Karacaoğlan)

Şems’in gözlerine bir şüphe çöreklendi: “Dostum ne’n var? Her şey yolunda mı?” (Elif Şafak)

Güzelliğin on par’etmez

Bu bendeki aşk olmasa (Âşık Veysel)


7. Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için konur: a’dan z’ye kadar, Türkçede -lık’la yapılmış sözler.
---
 

ekenciz

Onursal Üye
Çeviri & Balonlama
13 Eyl 2009
2,988
13,484
Yazacaklarım sadece serbest çağrışım ve kendi düşüncelerimdir. Özel isimlerin büyük harfle başlamasının hem yazımı yavaşlattığı hem de herhangi bir fayda sağlamadığını düşünüyorum. Aynı düşüncem cümlenin ilk harfinin büyük harfle başlaması için de gerekli. Kesme işaretine gelince, bununda yazmayı ciddi derecede yavaşlattığını düşünüyorum. Büyük küçük harf değişimleri yazıdaki estetiği artıtıyor olabilir ama bunun dışında pratik bir faydası var mı, ben bilmiyorum. Yanlış hatırlamıyorsam Almanca dilinde her isim büyük harfle yazılıyor. Ama iki Almanya'nın birleşmesinden sonra onlarda bir dilbilgisi reformu oldu bu değişti mi bilmiyorum. sadece çift s harfine ait özel işaret alfabeden çıkarıldı diye biliyorum. Diğer değişikliklerden haberdar değilim.

Dilde zaman zaman değişiklik yapma gereği olduğu gibi zaten dil de yaşayan bir organizma gibidir ve sürekli değişir, istemsek de. Hepimiz dile katkı yaparız, anlamını değiştirdiğimiz kelimler ve ifadeler hep olur. Anlam genişlemesi, daralması olur. Bunlar doğal. Kelime eklenir, çıkarılır.

Bilgisayar çağında standart bir yazım üzerinde uzlaşılmasının pratik faydaları var. Yapay zeka, ya da akıllı algoritmalar yardımı ile yazım yanlışları hem kolaylıkla tespit edilebiliyor gibi görünse de standart bir yazımda anlaşıldığı durumlarda bu yazılımların daha doğru sonuç verdiği de aşikar. Bu açıdan eklemeli bir dil olan Türkçenin bu yazılımlara zorluk çıkardığını söylemek mümkün. Her ihtimalin düşünülüp girildiği bir sözlüğe ihtiyaç var ve bu sözlük henüz ortada yok. Akıllı algoritmalar başta İngilizce olmak üzere bir çok dilde çok güzel sonuçlar üretebiliyorlar ve sadece yazım yanlışını değil mana ile ilgili olan düzeltmeleri bile önerecek duruma geldiler. Bizim dilimizde yazılımlar hala yazım yanlışlarını bile düzeltmek konusunda tam verimle çalışıyor denilemez. Ayrıca makina öğrenmesi ile düzeltme yapan yazılımlar girdi olarak insanların ürettikleri içeriğe göre karar verdiği için ve bu girdiler de yine Internet ağından elde edildiği için çok yapılan hatalar sistemde doğru olarak kabul ediliyor. Misal: Muhatap kelimesi çoğu yerde "muhattap" çeklinde yazılıyor ve söyleniyor. Makina öğrenmesine dayalı çalışan sistemler sizin doğru yazdığınıza "yalnış" diyebilir.
 

savok

Admin
30 Eki 2009
19,988
83,571
Kasımpaşa
Sevgii comicist dostumuzun başlıkta kullandığı kesme işareti TDK’nin yazım kurallarına uymamaktadır.
bergill dostumuzun belirttiği, toxine adlı üyemizin alıntıladığı gibi her ne kadar özel bir ad olsa da Türkçe sözcüğü herhangi bir ek aldığında kesme işareti kullanılmaz.
Kullanılsa n'olur, bence hiçbir şey olmaz...
Ama dili düzgün okuyup yazmak için beğensek de beğenmesek de uymamız gereken kurallar TDK tarafından belirlenmiş olanlardır.
Kuralların canı cehenneme dersek dolar pazartesi sabah 7.40 olur...
 

comicist

Süper Üye
1 May 2016
591
4,781
Sevgii comicist dostumuzun başlıkta kullandığı kesme işareti TDK’nin yazım kurallarına uymamaktadır.
bergill dostumuzun belirttiği, toxine adlı üyemizin alıntıladığı gibi her ne kadar özel bir ad olsa da Türkçe sözcüğü herhangi bir ek aldığında kesme işareti kullanılmaz.
Kullanılsa n'olur, bence hiçbir şey olmaz...
Ama dili düzgün okuyup yazmak için beğensek de beğenmesek de uymamız gereken kurallar TDK tarafından belirlenmiş olanlardır.
Kuralların canı cehenneme dersek dolar pazartesi sabah 7.40 olur...

Son yıllarda TDK'nın yaptığı en büyük hatalardan biridir bu, düzeltmeleri gerekir.
Neyse, altınları bozdurup $ mı alsak? :D:D:D
 

gandor08

Yönetici
6 Ocak 2013
18,364
141,504
Eyi eyitimli oldukları belli, ülkenin maşallahı var, bi hafta aa izle kendini patron zannedersin.
 

hadon

Onursal Üye
Çeviri & Balonlama
10 Mar 2010
3,056
9,085
Kastamonu
Azerbaycan'ın ünlü şairi Bahtiyar Vahapzade'nin şiiri:

Evvel Rusça idi bütün reklamlar
Şimdi İngilizce dürtülür göze
Hürmet ederiz itin bile diline
Tek öz dilimiz zül gelir bize

Aşağı yukarı böyle bir şeydi; aklımda kalanı yazdım. Bilen bir arkadaş düzeltirse sevinirim.

Elimde dört ayrı tarihte basılmış dört tane TDK Yazım Kılavuzu var. Hemen hepsine, kendinden öncekileri iptal eden değişiklikler ya da yeni kurallar eklenmiş. Örneğin en yeni tarihli olanda şöyle bir değişiklik yapılmış ki nedenini anlayabilene helal olsun:

Eskiden şöyle yazardık: Prof.Dr.Abuzittin Kıllıbacak
Bunu artık şöyle yazmamız gerekiyor: Prof. Dr. Abuzittin Kıllıbacak

İnsan, "Birilerine, kısaltma noktalarından sonra boşluk verilmesi gerektiği konusunda (hâşâ) vahiy mi geldi?" diye düşünmekten kendini alamıyor.

Hayatımda bu kadar aptalca bir şeyle uğraşmadım. Neden, şart ekinden sonra virgül konulmaması ya da İstanbullu yazarken kesme işareti kullanılmaması gerektiğini bana mantıklı bir şekilde açıklayabilecek bir arkadaş var mı?

Birleşik yazılması gereken kelimeler: Efendim, şurası şu şekilde olursa ayrı yazmak gerekir de burası şöyle bir ek aldıysa birleşik yazmak gerekir. Ayrıca şu, şu ve şu kelimelerle, şu şekilde olanlar istisnadır.
Kesme işareti: Yakup Çavuş'un silahı yazarken ayırın ama Mehmet Çavuşun silahı derken sakın ayırmayın, ayıp olur!

Yazı yazmaya çalıştığım için önemsiyor ve öğrenmek için çaba sarf ediyordum ama imkansız olduğunu anlayıp pes ettim. Aklı olan herkese benim gibi yapmalarını tavsiye ediyorum! Emin olun, Tükçe'yi (artık hangisi doğruysa) TDK Kılavuzu'na göre doğru şekilde yazabilmeyi öğrenmek, Savaş ve Barış’ı iki kez okuyup ezberden yazmak ya da aynı anda Çince ve Rusça'yı öğrenmekten daha zor!

De, da nerede bitişik, nerede ayrı yazılır öğrendin mi yeter!
 
Son düzenleme:

hadon

Onursal Üye
Çeviri & Balonlama
10 Mar 2010
3,056
9,085
Kastamonu
Azerbaycan'ın ünlü şairi Bahtiyar Vahapzade'nin şiiri:

Evvel Rusça idi bütün reklamlar
Şimdi İngilizce dürtülür göze
Hürmet ederiz itin bile diline
Tek öz dilimiz zül gelir bize

Aşağı yukarı böyle bir şeydi; aklımda kalanı yazdım. Bilen bir arkadaş düzeltirse sevinirim.

Elimde dört ayrı tarihte basılmış dört tane TDK Yazım Kılavuzu var. Hemen hepsine, kendinden öncekileri iptal eden değişiklikler ya da yeni kurallar eklenmiş. Örneğin en yeni tarihli olanda şöyle bir değişiklik yapılmış ki nedenini anlayabilene helal olsun:

Eskiden şöyle yazardık: Prof.Dr.Abuzittin Kıllıbacak
Bunu artık şöyle yazmamız gerekiyor: Prof. Dr. Abuzittin Kıllıbacak

İnsan, "Birilerine, kısaltma noktalarından sonra boşluk verilmesi gerektiği konusunda (hâşâ) vahiy mi geldi?" diye düşünmekten kendini alamıyor.

Hayatımda bu kadar aptalca bir şeyle uğraşmadım. Neden, şart ekinden sonra virgül konulmaması ya da İstanbullu yazarken kesme işareti kullanılmaması gerektiğini bana mantıklı bir şekilde açıklayabilecek bir arkadaş var mı?

Birleşik yazılması gereken kelimeler: Efendim, şurası şu şekilde olursa ayrı yazmak gerekir de burası şöyle bir ek aldıysa birleşik yazmak gerekir. Ayrıca şu, şu ve şu kelimelerle, şu şekilde olanlar istisnadır.
Kesme işareti: Yakup Çavuş'un silahı yazarken ayırın ama Mehmet Çavuşun silahı derken sakın ayırmayın, ayıp olur!

Yazı yazmaya çalıştığım için önemsiyor ve öğrenmek için çaba sarf ediyordum ama imkansız olduğunu anlayıp pes ettim. Aklı olan herkese benim gibi yapmalarını tavsiye ediyorum! Emin olun, Tükçe'yi (artık hangisi doğruysa) TDK Kılavuzu'na göre doğru şekilde yazabilmeyi öğrenmek, Savaş ve Barış’ı iki kez okuyup ezberden yazmak ya da aynı anda Çince ve Rusça'yı öğrenmekten daha zor!

De, da nerede bitişik, nerede ayrı yazılır öğrendin mi yeter!
 

toxine

Onursal Üye
11 Mar 2013
995
3,267
Tespit edilemedi
Çok ilgimi çeken bir konu olduğundan yazmadan edemiyorum. Hadon arkadaşımızın dediği gibi TDK kılavuzlarında üç beş senede bir, birtakım değişiklikler (tahmini %10-15 civarı) olmaktadır. Bu değişikleri takip etmek de güçleşmektedir. Beş sene önce basılan kitaplar maalesef bugünkü kurallara uygun olmamaktadır. Çünkü bu sırada birtakım değişiklikler yapılmıştır. Kuralların her beş senede bir değiştirilmesi dilde birlik sağlamaz, aksine karışıklık çıkarır. Ama dil zamanla kendiliğinden değişebilir. Bu normaldir.

Kaynak:

Hadon arkadaşımızın bahsettiği birleşik yazılması gereken kelimeler konusunda ne demek istediğine biraz değinmek istedim.
ve konusu çok renkli bir konu.:)

Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler (Konu başlığında paradoks var.:) "Birleşik kelime" ancak ayrı yazılıyor.:))

1. Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller, ilk kelimesinde herhangi bir ses düşmesi veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır: alt etmek, arz etmek, azat etmek, dans etmek, el etmek, göç etmek, ilan etmek, kabul etmek, kul etmek, kul olmak, not etmek, oyun etmek, söz etmek, terk etmek, var olmak, yok etmek, yok olmak vb. (Yani birleşik kelimede ses olayı olursa bitişik yazılır: hissetmek vb. Burada "ses türemesi" var yani "s" harfi ekleniyor, o yüzden bitişik yazılıyor.)

2. Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğramayan birleşik kelimeler ayrı yazılır. (Kısaca anlam değişikliğine uğramayan kelimeler ayrı yazılır: ton balığı vb. Anlam değişikliği olan kelimelerse bitişik yazılır: keçiboynuzu vb. Burada genelde son kelimenin anlamı değişiyorsa bitişik yazılıyor.)

a. Hayvan türlerinden birinin adıyla kurulanlar: kılıç balığı, deve kuşu, ağustos böceği, su yılanı; Ankara keçisi, fındık faresi, ada tavşanı... (Burada son kelimelerin hepsi bir hayvan adı, öndeki kelimeyle yine bir hayvan adı olmuş, yani anlamı değişmediği için ayrı yazılmış.)

b. Bitki türlerinden birinin adıyla kurulanlar: ayrık otu, çörek otu, ökse otu, pisipisi otu...

UYARI: Çiçek dışında anlamlar taşıyan baklaçiçeği (renk), narçiçeği (renk), suçiçeği (hastalık); ot dışında anlamlar taşıyan ağızotu (barut), sıçanotu (arsenik); ses düşmesine uğramış olan çöreotu ve yazımı gelenekleşmiş olan semizotu, dereotu bitişik yazılır. ("Çöreotu, çörek otu" yazılabilir. Ancak "semizotu, dereotu" ayrı yazılamaz kural gereği.:8:)

Bu kurallar 2c'den 2i'ye kadar gidiyor. 3'ten 6'ya kadar olan maddeler açık.


7. Kişi adlarından oluşmuş mahalle, bulvar, cadde, sokak, ilçe, köy vb. yer ve kuruluş adlarında, sondaki unvanlar hariç şahıs adları ayrı yazılır: Yunus Emre Mahallesi; Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, Ziya Gökalp Bulvarı; Nene Hatun Caddesi; Fevzi Çakmak Sokağı, Cemal Nadir Sokağı; Koca Mustafapaşa; Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi, Sütçü İmam Üniversitesi vb. (Burada "Koca Mustafapaşa" örneğinde "paşa" unvan olduğundan bu kural gereği bitişik yazılmış.:) Kısaca kişi adlarından oluşan adreslerle alakalı bir kural.)

8. Dış, iç, sıra sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır: ahlak dışı, çağ dışı, din dışı, kanun dışı, olağan dışı, yasa dışı; ceviz içi, hafta içi, yurt içi; aklı sıra, ardı sıra, peşi sıra, yanı sıra vb. (Burada dikkat "olağan dışı, yurt içi" ayrı yazılıyor. "Sıra dışı" da ayrı yazılır.)

9. Somut olarak yer belirten alt ve üst sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır: deri altı, su altı, toprak altı, yer altı (yüzey); böbrek üstü bezi, tepe üstü (en yüksek nokta) vb. (Bu kural dışında kısmında 9. maddede: Somut olarak yer bildirmeyen alt, üst ve üzeri sözlerinin sona getirilmesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır: ayakaltı, bilinçaltı, gözaltı (gözetim), şuuraltı; akşamüstü, ayaküstü, bayramüstü, gerçeküstü, ikindiüstü, olağanüstü, öğleüstü, öğleüzeri, suçüstü, yüzüstü; akşamüzeri, ayaküzeri vb. (Kısaca "alt, üst, üzeri" sözleri sonda kullanıldıysa somut anlamda değilse bitişik yazılır: akşamüstü.:))

10. Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çift sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır: alt kurul, alt yazı; üst kat, üst küme; ana bilim dalı, ana dili; ön söz, ön yargı; art damak, art niyet; arka plan, arka teker; yan cümle, yan etki; karşı görüş, karşı oy; iç sa*vaş, iç tüzük; dış borç, dış hat; orta kulak, orta oyunu; büyük dalga, büyük defter; küçük harf, küçük parmak; sağ açık, sağ bek; sol açık, sol bek; peşin fikir, peşin hüküm; bir gözeli, bir hücreli; iki anlamlı, iki eşeyli; tek eşli, tek hücreli; çok düzlemli, çok hücreli; çift ayaklılar, çift kanatlılar vb. (Altı çizili sözleri ezberlemek lazım sanırım.:))

---

Yirmi iki maddeden oluşan " " konusunda sadece 21 ve 22. madde biraz farklı. Diğerlerini es geçtim.

21. Kanunda bitişik geçen veya bitişik olarak tescil ettirilmiş olan kuruluş adları bitişik yazılır: İçişleri, Dışişleri, Genelkurmay, Yükseköğretim Kurulu, Açıköğretim Fakültesi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi vb. ("Gazi Mustafa Kemal Bulvarı"ndaki "gazi" unvanı ayrı yazılır, "Gaziosmanpaşa Üniversitesi"ndeki "gazi" unvanı bitişik yazılır. "İçişleri, Dışişleri"ndeki "iç, dış" bitişik yazılır, "İç Asya, İç Anadolu"daki "iç" ayrı yazılır. Burada kelime kuruluş adıysa tescil edildiği şekilde yazılır, kuruluş adı değilse anlam değişikliği olup olmadığına bakılarak yazılır.:))

22. Renk adlarıyla kurulan bitki, hayvan veya hastalık adları bitişik yazılır: akağaç, alacamenekşe, karadut, sarıçiçek; alabalık, beyazsinek, bozayı; aksu, akbasma, mavihastalık, maviküf vb. (Yorum yok.:))

Bitişik yazılanlara örnek: Divanıhümayun, Misakımillî, Kuvayımilliye; beştaş, dokuztaş, üçtaş (oyun adları); Büyükayı (yıldız kümesi); barışsever, basınçölçer, baştanımaz (asi), değerbilmez, etyemez (vejetaryen), hacıyatmaz, kadirbilmez, karıncaezmez (çok merhametli), külyutmaz, tanrıtanımaz, varyemez; çokbilmiş, güngörmüş; başçavuş, başeser (şaheser), başhekim, başhemşire, başkahraman, başkomutan, başköşe, başmüfettiş, başöğretmen, başparmak, başpehlivan, başyazar; aşçıbaşı, elebaşı, ustabaşı; hanımefendi; biraz, birçok, birkaç, birtakım, herhangi, hiçbir; bakımevi, doğumevi, öğretmenevi; nasıl (ne asıl), niçin (ne için), pazartesi (pazar ertesi)... (Burada "biraz, birçok, birkaç, birtakım, herhangi, hiçbir" sözleri bitişik yazılır. Bence çok önemli. "Doğumevi, öğretmenevi" bitişik yazılır ama "dağ evi, kuş evi" ayrı yazılır. "Ne asıl, ne için, pazar ertesi" ayrı yazılmaz, "nasıl, niçin, pazartesi" şeklinde bitişik yazılır.)

Yukarıda kısaltılmış haliyle yazılan kurallar çok açık değil mi?:) Kuralları okurken önceki kural akılda kalmıyor gibi.:) Neredeyse her kelime için bir kural yazılmış.:) Karışıklık yaşanması doğal.

Konu özetlenirse adreslerde kişi adlarında unvanlar bitişik yazılır kuralını ayrı bir kenara koyarsak diğer kurallarda genelde son kelimede anlam değişikliği yoksa ayrı yazılır, anlam değişikliği varsa bitişik yazılır. (Yani anladığım kadarıyla böyle.:) Bu kadar uzatmanın anlamı ne?:)) En iyisi her sene son baskı bir TDK kılavuzu almalı, elden ayırmamalı.:) Bunun dışında Word programı çoğu hatayı buluyor, düzeltilmesine katkı sağlıyor ama muadillerine pek güven olmuyor.



Hayatımda bu kadar aptalca bir şeyle uğraşmadım. Neden, şart ekinden sonra virgül konulmaması ya da İstanbullu yazarken kesme işareti kullanılmaması gerektiğini bana mantıklı bir şekilde açıklayabilecek bir arkadaş var mı?

Birleşik yazılması gereken kelimeler: Efendim, şurası şu şekilde olursa ayrı yazmak gerekir de burası şöyle bir ek aldıysa birleşik yazmak gerekir. Ayrıca şu, şu ve şu kelimelerle, şu şekilde olanlar istisnadır.

Hadon arkadaşımız burayı umarım okuyordur.:)

Virgül konmamasının nedenini tam bilemem ama metin okunurken virgül olan yerler hızlı değil, biraz duraksanarak okunur, derlerdi. Aynı şekilde şart kipleri de metni okurken biraz duraksatır, ayrıca virgüle gerek yok, diyorlar. Yani şart kipi ya da zarf-fill virgülün kısa duraksatma görevini gördüğünden ayrıca virgüle gerek yok, deniyor.


UYARI: Şart ekinden sonra virgül konmaz: Tenha köşelerde ağız ağıza konuşurken yanlarına biri gelecek olursa hemen susuyorlardı. (Reşat Nuri Güntekin) (Kaynak TDK)

Kesme işaretiyle ilgili olarak özetle basit özel isimlerden sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır, bir özel isimden türemiş özel isimlerden sonra ne gelirse gelsin (çekim eki ya da yapım eki) kesme işareti kullanılmaz, deniyor. (Anladığım kadarıyla.:)) "İstanbul" basit özel isim, "İstanbullu" türemiş özel isim. "İstanbullulardan" kesme işaretsiz yazılırken "İstanbul'dan" kesme işaretiyle yazılır, deniyor. Gerçi bu kuralın nedenini açıklayamadım ama şimdilik kural gereği böyle diyelim. Yakında buraya alıntıladığım kurallar da değişir. Kim bilir?

Benim anlamadığım nokta:
Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz: Türkiye Büyük Millet Meclisine, Türk Dil Kurumundan, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Başkanlığının... (Burada neden "Türk Dil Kurumu'ndan" denilmiyor? Bu kuralı tatbik etmek biraz zor olur gibi. Diğer yandan "Millî Eğitim Temel Kanunu’na, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği’ni, Türk Dil Kurumu Başkanı’na" örneklerinde kesme işareti kullanılıyor.:Ğ)

Sadece bitişik ve ayrı yazılan birleşik kelimeleri bile anlamak zaman alır. Umarım yorumlarım faydalı olabilmiştir. (Yanlış yorumlamış bile olabilirim.:)) Buraya kadar okuyabildiyseniz teşekkürler.

 
Üst