Kroker
Süper Üye
- 27 Nis 2009
- 1,742
- 2,225
Çizgi romanların gerçek kahramanları
*Türkiye'de bugünlerde bir dergi satış rekorları kırıyor: Ben 10! Her sayısı
200 bin satıyor. Çizgi romanlar deyip geçmeyiniz. Sovyetler Birliği
Tenten'in ülkeye girişini yasakladı. Naziler, Tarzan'dan nefret etti. Peter
Pan ırkçılıkla suçlandı. Amerikalılar Kripton gezegeninden gelen Süperman'i
niye çok sevdi? Dünyaca ünlü çizgi romanları, masalları, kimlerin, hangi
koşullarda yazdığını hiç düşündünüz mü?..*
EKONOMİK kriz dergi sektörünü çok etkiledi. Kimi dergi kapanıyor, kimi
aylık, üç aylığa dönüşüyor. Böyle bir ortamda bir çizgi roman kahramanı *"Ben
10"* dergisi satış rekorları kırıyor.
Çizgi romanlar ve onların televizyona uyarlanmış çizgi filmleri ya da filme
çekilmiş sinemaları her daim çok ilgi gördü. Yapanlarına büyük paralar
kazandırdı.
Bunu bilen istihbaratçılar bu sektörden çok yararlandılar.
Bunların içinde en tartışılanı Tenten idi...
Dünyanın en tanınmış çizgi roman kahramanlarından Tenten'in, Kaptan Haddock,
Profesör Turnesol ve köpeği Fındık ile girdiği maceraları altmıştan fazla
dile çevrildi.
Tenten'i hem yazan hem de çizen *Georges Remi *(1907-1983), müstear adıyla *
"Herge"* eseri nedeniyle çok eleştirildi. Sosyalizm karşıtıydı ve Sovyetler
Birliği'ni sürekli kötü gösterdiği için Tenten bu ülkede resmen yasaklandı.
*Herge *faşist miydi? Belçika'nın işgali sırasında Naziler ile işbirliği
yapmakla suçlanıp tutuklandı. Tenten'e hayran Belçikalılar *Remi'*yi temize
çıkardılar.
Tenten'in siyahları aşağılaması da çok tepki gördü. *Herge *İngiltere'deki
Irk Eşitliği Komisyonu'na şikâyet edildi.
Bir diğer Belçikalı çizgi ustası ise *Maurice de Bevere *(1923-2001), *Herge
*gibi çok tartışılmadı. O, *"Red Kit"*in yaratıcısıydı.
Müstear adı *"Morris"* ile çizdiği Red Kit'in ilk dönemlerde fazla konuşma
balonu yoktu. *Morris'*in yurttaşı *Rene Goscinny *ile tanışmasıyla Red Kit
konuşmaya, espri yapmaya başladı. *Goscinny *sayesinde hikâyeye Dalton
Kardeşler de katıldı.
[image: redkitkv2.jpg image by hhinnuend0]
Red Kit'i esprili hale getiren Fransız *Rene Goscinny *(1926-1978) aynı
şekilde Asteriks'in de yaratıcılarından oldu.
*Naziler Tarzan'ı yasakladı*
Tarzan'ın yaratıcısı Amerikalıydı.
*Edgar Rice Burroughs *1875'te Chicago Illinois'de doğdu.
İç savaşın ağır ekonomik zorluklar getirdiği o günlerde *Edgar Rice *sığır
çobanlığı yaptı. Bu arada bulabildiği her kitabı okudu. *Jules Verne'*nin
deli saçması olarak değerlendirilen *"Aya Seyahat"* adlı eserini neredeyse
ezberledi.
Bu etkiyle yazdığı, Mars'a, Venüs'e seyahatleri anlatan bilimkurgu
hikâyelerini hiçbir yerde bastıramadı. Bıktı. Asker olmaya karar verdi.
Ancak sağlık sorunları yüzünden ordudan ayrıldı. Evlendi. Parasızlık
yüzünden eşi tarafından terk edildi. Tam bir kaybedendi.
1912'de *"Mars Prensesi"*ni yayıncılara zorla kabul ettirdi. 400 dolar aldı.
Rahatladı. Ve birkaç ay sonra *"Maymunların Tarzan'ı"*nı yazdı.
Ve baş döndürücü yükselişi başladı. Amerikalılar Tarzan'ı çok sevdi.
Dönem Avrupa sömürgeciliğinin doruğa çıktığı yıllardı. İngiliz Jane'in beyaz
derili Tarzan'a İngilizce öğretmesi yoksul Amerikalıları çok mutlu ediyordu.
Beyaz ırkın üstünlüğü gibi bir tema *Edgar Rice'*ın ırkçılıkla suçlanmasına
neden oldu.
Bu arada Naziler de Tarzan'dan nefret ettiler. Beyaz ırktan bir kahramanın
siyahlarla işbirliği yapıp onların fikirlerini almasını kabul
etmediler. *"Alman
gençliğini soysuzlaştırıyor"* diye yasakladılar.
Yine de Tarzan birçok dile çevrildi. En komiği Finlandiya'da oldu. Bu ülkede
maymun fazla tanınmadığı için, Tarzan'ı ayılar büyüttü!
Tarzan çizgi romanları, filmleri, tiyatroları, müzikalleri yapıldı. *Edgar
Rice *zengin oldu. Kaliforniya'daki malikânesinde Sunday Times'ta yayınlanan
Tarzan çizgi romanını okurken kalp krizi geçirip öldü.
Yıl 1950 idi.
*Michael Jackson'daki Peter Pan sendromu*
**
***James Matthew Barrie *1860'ta İskoçya'nın Kirriemuir kasabasında doğdu.
On üç yaşındaki ağabeyi *David'*in ölümüyle büyük bir yasa giren annesini
teselli için ağabeyinin elbiselerini giyip David oldu. Bu büyük travma
sonucu tıpta *"psikojenik cücelik"* diye adlandırılan gelişim bozukluğuna
uğradı. Boyu bir metre kırk iki santime kadar uzayabildi. Cinsiyetsizdi.
İçekapanıktı. Hep okudu, ne bulduysa okudu.
Edinburgh Üniversitesi'nde okurken muhabirlik yaptı; öyküler yazmaya
başladı.
1888'de ilk romanı *"Eski Işık İdilleri"*ni yazdı. Başarılı bulundu. Tiyatro
oyunları yazdı.
Tiyatrocu *Mary Ansell'*e âşık oldu. Evlendiler. Ancak cinsel ilişkileri
olmadı. Karısının kendisini aldatmasını hep görmezlikten geldi. Ancak
skandal Londra gazetelerinde yazılmaya başlayınca boşandılar.
O günlerde hep kuş gibi uçmak, hep bir çocuk kalmak istiyordu...
Kendisini dünyaca üne kavuşturacak *"Peter Pan"*ı o günlerde yarattı.
Peter Pan kanatları olmamasına rağmen bir kuş gibi uçuyor; düş bahçelerine
gidiyor; perilerle, kuşlarla arkadaş oluyordu. Tinkerbell adlı periyle
maceradan maceraya koşuyordu.
Peter Pan romanının merkezinde çocuklar vardı. Yazar *Barrie'*nin çocuklara
karşı yoğun bir ilgisi vardı. Cinsiyet dışılığı ve çocuklara olan aşırı
sevgisi nedeniyle pedofili ile suçlandı.
Bu arada...
Psikolojide bugün; büyüme korkusu olan çocuklar ve olgun yaşta oldukları
halde bir çocuk gibi davranmaya devam eden kişiler için *"Peter Pan
sendromu"* tabiri kullanılıyor. Bunun tipik örneği ünlü şarkıcı *Michael
Jackson'*dı.
Bu arada Peter Pan, Kızılderilileri barbar olarak gösterdiği için ırkçılıkla
suçlandı. Peri Tinkerbell'in çocukların üzerine
döktüğü ve hepsinin mutlu olmasına yol açan *"peri tozu"*nun uyuşturucuyu
çağrıştırdığı iddia edildi.
*Barrie,* 1937 yılında öldü. Peter Pan macerası hâlâ sürüyor; 2005'te *Johnny
Depp, Kate Winslet,* *Dustin Hoffman *gibi isimlerin yer aldığı *"Düşler
Ülkesi"* adıyla bir kez daha sinemaya uyarlandı.
*Örümcek Adam Süperman'e rakip oldu*
**
**Günümüzde en çok izlenen çizgi roman kahramanlarının yaratıcısı *Stan
Lieber,* Romanyalı Yahudi bir ailenin oğlu olarak 1922'de New York'ta doğdu.
Okul çağında anlaşıldı ki, o bir kitap kurduydu. *Mark Twain,* *Conan Doyle
*ve *William Shakespeare *beğendiği yazarlardı. Sinemaya tutkundu. Bunların
sebebi kendisine hayal kurdurmasıydı.
Yoksulluk içinde yaşadı. Üniversiteyi okuyamadı. Bulabildiği işlerde
çalıştı.
Dayısı sayesinde çizgi roman yayımcısı Timely Comics'te çalışmaya başladı.
İlk kahramanı *"Destroyer"*i burada yarattı. Müstear ad kullandı: *Stan Lee.
*
İkinci Dünya Savaşı'nda orduda görev aldı. Askerde eğitim filmleri için
senaryo yazmaya başladı. Zaman zaman çizgi roman denemeleri yaptı.
Savaş sonrasında eski işine döndü, İngiliz şarkıcı ve model *Joan Boocock *ile
evlendi.
Savaş sonrası çizgi roman okuyucusunda azalma vardı; şirketi *Stan Lee'*den
yeni bir kahraman yaratmasını istedi. Yanına da çizer *Jack Kirby'y*i
verdiler.
İkili, *"Fantastik Dörtlü"*nün ardından *"Hulk"*, *"X Men"*, *"Örümcek Adam"
* gibi süper kahramanlar yarattı.
Nasıl başarmışlardı? Çünkü kahramanlarının insanlara özgü zayıflıkları
vardı!
Ancak Süperman'in hakkını yememek lazım:
Timely Comics'in (daha sonraki adıyla Marvel Comics'in) rakibi Action Comics
ilk süper kahramanı, hem de ilk sayısında 1938'de ortaya çıkardı: Süperman!
Süperman'i de bir ikili, *Jerry Siegel-Joe Shuster *yarattı.
Kripton gezegeninden gelerek dünyaya uyum sağlayan Süperman'in çok
beğenilmesinin nedeni, Amerika'ya gelerek bu ülkeye uyum sağlayanların
kendisiyle özdeşlik kurmasıydı.
*Heidi aslında Hanni'ydi*
Heidi'nin yaratıcısı *Johanna Spyri *(1827-1901) eserinde aslında kendini
yazmıştı.
İsviçre Alpleri'nin eteklerindeki Hirzel kasabasında doğmuştu. Ona herkes *
"Hanni"* diyordu.
Tıpkı Heidi gibi her sabah sıcak süt ve bir parça siyah ekmekle kahvaltı
yapıyordu.
Okulda uyumsuz olunca ailesi tarafından yetiştirilmesi için bir papazın
yanına verildi; tıpkı Heidi'nin öksüz kalınca büyükbabasının yanına
gönderilmesi gibi.
Heidi'nin tekerlekli sandalyeye mahkûm zengin Clara'ya arkadaşlık etmesi
için Frankfurt'a gitmesi gibi, *Spyri *de iyi eğitim için Zürih'in Fransızca
konuşulan bölgesine gitmişti.
Benzerlikler çoktu...
*J. Spyri,* Heidi'yi 57 yaşında yazdı.
Eşi başarılı bir avukat ve gazeteciydi; zengindiler. Ancak *Spyri *mutsuzdu.
Oğlunun doğumuyla birlikte girdiği depresyondan çıkamadı. Sıkıntılarını
yazarak atmaya çalıştı. Heidi böyle doğdu.
Ama Heidi'yi dünyaca ünlü hale getiren, Japon sinemacılar *Miyazaki *ve *
Takahata'*nın animasyonlarıyla çizgi film haline getirilmesi oldu. Kitap,
çizgi filmin başarısından sonra yüzü aşkın dile çevrildi. Heidi, Walt
Disney'in sembolü Miki'yi gölgede bırakıvermişti.
Bu nedenle, ölümünün üzerinden 80 yıl geçtikten sonra, İsviçreliler
yazarları *Johanna Spyri'*nin fotoğraflarını pullara ve paraların üstüne
bastılar.
*"Bambino" Bambi*
Onun hikâyesi pek çok Avrupalı Yahudi ailesinden farklı değildi. Faşizm
kovaladı, onlar kaçtılar; Budapeşte, Viyana, Zürih...
Adı *Siegmund Salzman *idi (1869-1945).
Eserlerinde *"Felix Salten"* adını kullandı. Oyunlar, kısa hikâyeler,
seyahat yazıları kaleme aldı. 20'nci yüzyıl başında Alplere yaptığı yolculuk
çocuk edebiyatı klasiklerinden birinin doğumuna neden oldu: Bambi!
İri parlak gözleri, uzun kirpikleri, küçük siyah bir noktayı andıran burnu
ve incecik bacakları üzerinde koşup oynayan yavru bir ceylanın hikâyesiydi
bu.
En yakın arkadaşları, ele avuca sığmayan yaramaz tavşan, utangaç bir kokarca
ve çokbilmiş baykuştu.
*Felix Salten,* İtalyanca *"bebek"* anlamındaki *"bambino"* sözcüğünü
kısaltıp, *"bambi"* yapmıştı. Bambi kitabı 1923 yılında çıktı. 10 yıl sonra
öykünün film haklarını sattı. Aldığı para sadece bin dolardı! Walt Disney
filmi 1942 Ağustosu'nda vizyona soktu. Ancak film savaş yıllarında kimsenin
ilgisini çekmedi. Bambi, yıllar sonra ünlendi. Ama *Felix Salten *bunu
göremedi...
Dünyada çizgi roman fırtınası çizgi filmler ve animasyon filmleriyle
sürüyor.
*Çocuklarına masal anlatmak için hikâyeler yazmaya başladı*
*Charles Perrault *avukattı (1628-1703).
Paris Louvre Sarayı'nda başkâtip olarak çalışıyordu.
Mutlaka aksatmadan her gün yaptığı, biri kız dört çocuğuna masal anlatmaktı.
Ancak anlattığı masalları pek sevmiyordu. Çocuklarının yüzündeki korku ve
endişeden rahatsız oluyordu. Hele hele masalların mutsuz sonlarını hiç
sevmiyordu.
Karar verdi, çocuklarını mutlu edecek, onlara umut aşılayacak ve mutlaka
iyiliğin kötülüğü yeneceği masallar yazacaktı.
Kalemi eline alıp hemen yazmaya başlamadı. Fransızca tüm masalları okudu.
Masalları inceledi; kaynaklarını araştırdı.
Sonra yazmaya başladı. Ortaya çocuk klasikleri şaheserleri çıktı: Uyuyan
Güzel, Kırmızı Şapkalı Kız, Külkedisi Sinderella, Çizmeli Kedi, Parmak Çocuk
ve Mavi Sakal.
Sanmayın ki masallarını kolay bastırdı.
İlk kitabını ancak ölümünden altı yıl önce bastırabildi. Yazar adı olarak
oğlu *Pierre'*nin adını kullandı.
Uyuyan Güzel masalı çok beğenildi. Halk beğenince ne olur; din adamları
hemen saraya koşup, *Charles Perrault'*yu Kral'a şikâyet ettiler: *"Halk
masal dinliyor, kiliseye gelmiyor!" Kral XIV. Louis *başkâtibinin yanında
yer aldı. Böylece günümüzde tüm dünya dillerine çevrilen bu masallar
yayınlanabildi...
Satış pazarlaması mı bilemem; Harry Potter'in yazarı *J. K. Rowling *de
çocuklarına masal anlatırken bu hikâyeleri yaratmıştı.
Sektör çok büyük olunca benzer imaj çalışmaları kaçınılmazdı. Ama masal
dünyası deyince *Grimm Kardeşler'*i mutlaka bilmeniz gerekir...
*Grimm Kardeşler'den Pertev Boratav'a*
**
**İki kardeştiler:
*Jacop Ludwig Grimm *1785'te doğdu.
*Wilhelm Karl Grimm *1786'da dünyaya geldi.
Almanya'nın Hessen eyaletine bağlı Hanau'da yaşadılar. Sonra Steinau'ya
taşındılar.
Babalarını küçük yaşta kaybettiler.
Kassel'e teyzelerinin yanına gönderildiler. Ancak teyzenin de maddi durumu
iyi değildi; zengin bir aileye verildiler.
Kendilerine verilen küçük odada birbirlerine hikâye anlatırlar.
Marburg Üniversitesi hukuk bölümünde öğrenciyken okulun kütüphanesinde *Goethe
*ve *Schiller *okumaya başlarlar. Çok etkilenirler.
Alman masal ve efsanelerini incelerler. Masal derlemeye karar verirler. *"Çocuk
ve Ev Yaşamı Öyküleri"*ni iki cilt olarak çıkarırlar.
1830'da Almanya'nın üniversiteler kenti Göttingen'de öğretim üyesi olarak
görev aldılar. Aynı zamanda Göttingen Üniversitesi'nin kütüphanesinin
sorumluluğu üstlendiler. Ancak üniversiteyle anlaşmazlıklar yaşadılar;
teyzelerinin yaşadığı Kassel'e döndüler. Burada Almanya tarihinin ilk
Almanca sözlük kitabını yazdılar.
Bazı sözcüklerin kaybolması gibi Alman hikâyelerinin unutuluyor olması
üzerine masallara sahip çıkmak amacıyla kolları sıvarlar.
Alman halk masalları ve efsanelerini kendi üsluplarıyla yeniden yazarlar.
Ortaya bugün hepimizin bildiği masallar çıkar:
Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler, Hansel'le Gretel, Bremen Mızıkacıları, Parmak
Çocuk, Fareli Köyün Kavalcısı...
Alman dilbiliminin önemli kaynakları olarak gösterilen bu masalları
yazan *Grimm
Kardeşler,* Alman filolojisinin kurucularından kabul edilir. Alman 1000
Mark'ının üzerinde fotoğrafları basılıydı.
Bizde benzer çalışmaları yapan *Prof. Pertev Naili Boratav'*ı komünist diye
yurtdışına sürgüne gönderdik. Değerini Fransızlar bildi!..
Soner Yalçın
Odatv.com
15 Agustos 2009
*Türkiye'de bugünlerde bir dergi satış rekorları kırıyor: Ben 10! Her sayısı
200 bin satıyor. Çizgi romanlar deyip geçmeyiniz. Sovyetler Birliği
Tenten'in ülkeye girişini yasakladı. Naziler, Tarzan'dan nefret etti. Peter
Pan ırkçılıkla suçlandı. Amerikalılar Kripton gezegeninden gelen Süperman'i
niye çok sevdi? Dünyaca ünlü çizgi romanları, masalları, kimlerin, hangi
koşullarda yazdığını hiç düşündünüz mü?..*
EKONOMİK kriz dergi sektörünü çok etkiledi. Kimi dergi kapanıyor, kimi
aylık, üç aylığa dönüşüyor. Böyle bir ortamda bir çizgi roman kahramanı *"Ben
10"* dergisi satış rekorları kırıyor.
Çizgi romanlar ve onların televizyona uyarlanmış çizgi filmleri ya da filme
çekilmiş sinemaları her daim çok ilgi gördü. Yapanlarına büyük paralar
kazandırdı.
Bunu bilen istihbaratçılar bu sektörden çok yararlandılar.
Bunların içinde en tartışılanı Tenten idi...
Dünyanın en tanınmış çizgi roman kahramanlarından Tenten'in, Kaptan Haddock,
Profesör Turnesol ve köpeği Fındık ile girdiği maceraları altmıştan fazla
dile çevrildi.
Tenten'i hem yazan hem de çizen *Georges Remi *(1907-1983), müstear adıyla *
"Herge"* eseri nedeniyle çok eleştirildi. Sosyalizm karşıtıydı ve Sovyetler
Birliği'ni sürekli kötü gösterdiği için Tenten bu ülkede resmen yasaklandı.
*Herge *faşist miydi? Belçika'nın işgali sırasında Naziler ile işbirliği
yapmakla suçlanıp tutuklandı. Tenten'e hayran Belçikalılar *Remi'*yi temize
çıkardılar.
Tenten'in siyahları aşağılaması da çok tepki gördü. *Herge *İngiltere'deki
Irk Eşitliği Komisyonu'na şikâyet edildi.
Bir diğer Belçikalı çizgi ustası ise *Maurice de Bevere *(1923-2001), *Herge
*gibi çok tartışılmadı. O, *"Red Kit"*in yaratıcısıydı.
Müstear adı *"Morris"* ile çizdiği Red Kit'in ilk dönemlerde fazla konuşma
balonu yoktu. *Morris'*in yurttaşı *Rene Goscinny *ile tanışmasıyla Red Kit
konuşmaya, espri yapmaya başladı. *Goscinny *sayesinde hikâyeye Dalton
Kardeşler de katıldı.
[image: redkitkv2.jpg image by hhinnuend0]
Red Kit'i esprili hale getiren Fransız *Rene Goscinny *(1926-1978) aynı
şekilde Asteriks'in de yaratıcılarından oldu.
*Naziler Tarzan'ı yasakladı*
Tarzan'ın yaratıcısı Amerikalıydı.
*Edgar Rice Burroughs *1875'te Chicago Illinois'de doğdu.
İç savaşın ağır ekonomik zorluklar getirdiği o günlerde *Edgar Rice *sığır
çobanlığı yaptı. Bu arada bulabildiği her kitabı okudu. *Jules Verne'*nin
deli saçması olarak değerlendirilen *"Aya Seyahat"* adlı eserini neredeyse
ezberledi.
Bu etkiyle yazdığı, Mars'a, Venüs'e seyahatleri anlatan bilimkurgu
hikâyelerini hiçbir yerde bastıramadı. Bıktı. Asker olmaya karar verdi.
Ancak sağlık sorunları yüzünden ordudan ayrıldı. Evlendi. Parasızlık
yüzünden eşi tarafından terk edildi. Tam bir kaybedendi.
1912'de *"Mars Prensesi"*ni yayıncılara zorla kabul ettirdi. 400 dolar aldı.
Rahatladı. Ve birkaç ay sonra *"Maymunların Tarzan'ı"*nı yazdı.
Ve baş döndürücü yükselişi başladı. Amerikalılar Tarzan'ı çok sevdi.
Dönem Avrupa sömürgeciliğinin doruğa çıktığı yıllardı. İngiliz Jane'in beyaz
derili Tarzan'a İngilizce öğretmesi yoksul Amerikalıları çok mutlu ediyordu.
Beyaz ırkın üstünlüğü gibi bir tema *Edgar Rice'*ın ırkçılıkla suçlanmasına
neden oldu.
Bu arada Naziler de Tarzan'dan nefret ettiler. Beyaz ırktan bir kahramanın
siyahlarla işbirliği yapıp onların fikirlerini almasını kabul
etmediler. *"Alman
gençliğini soysuzlaştırıyor"* diye yasakladılar.
Yine de Tarzan birçok dile çevrildi. En komiği Finlandiya'da oldu. Bu ülkede
maymun fazla tanınmadığı için, Tarzan'ı ayılar büyüttü!
Tarzan çizgi romanları, filmleri, tiyatroları, müzikalleri yapıldı. *Edgar
Rice *zengin oldu. Kaliforniya'daki malikânesinde Sunday Times'ta yayınlanan
Tarzan çizgi romanını okurken kalp krizi geçirip öldü.
Yıl 1950 idi.
*Michael Jackson'daki Peter Pan sendromu*
**
***James Matthew Barrie *1860'ta İskoçya'nın Kirriemuir kasabasında doğdu.
On üç yaşındaki ağabeyi *David'*in ölümüyle büyük bir yasa giren annesini
teselli için ağabeyinin elbiselerini giyip David oldu. Bu büyük travma
sonucu tıpta *"psikojenik cücelik"* diye adlandırılan gelişim bozukluğuna
uğradı. Boyu bir metre kırk iki santime kadar uzayabildi. Cinsiyetsizdi.
İçekapanıktı. Hep okudu, ne bulduysa okudu.
Edinburgh Üniversitesi'nde okurken muhabirlik yaptı; öyküler yazmaya
başladı.
1888'de ilk romanı *"Eski Işık İdilleri"*ni yazdı. Başarılı bulundu. Tiyatro
oyunları yazdı.
Tiyatrocu *Mary Ansell'*e âşık oldu. Evlendiler. Ancak cinsel ilişkileri
olmadı. Karısının kendisini aldatmasını hep görmezlikten geldi. Ancak
skandal Londra gazetelerinde yazılmaya başlayınca boşandılar.
O günlerde hep kuş gibi uçmak, hep bir çocuk kalmak istiyordu...
Kendisini dünyaca üne kavuşturacak *"Peter Pan"*ı o günlerde yarattı.
Peter Pan kanatları olmamasına rağmen bir kuş gibi uçuyor; düş bahçelerine
gidiyor; perilerle, kuşlarla arkadaş oluyordu. Tinkerbell adlı periyle
maceradan maceraya koşuyordu.
Peter Pan romanının merkezinde çocuklar vardı. Yazar *Barrie'*nin çocuklara
karşı yoğun bir ilgisi vardı. Cinsiyet dışılığı ve çocuklara olan aşırı
sevgisi nedeniyle pedofili ile suçlandı.
Bu arada...
Psikolojide bugün; büyüme korkusu olan çocuklar ve olgun yaşta oldukları
halde bir çocuk gibi davranmaya devam eden kişiler için *"Peter Pan
sendromu"* tabiri kullanılıyor. Bunun tipik örneği ünlü şarkıcı *Michael
Jackson'*dı.
Bu arada Peter Pan, Kızılderilileri barbar olarak gösterdiği için ırkçılıkla
suçlandı. Peri Tinkerbell'in çocukların üzerine
döktüğü ve hepsinin mutlu olmasına yol açan *"peri tozu"*nun uyuşturucuyu
çağrıştırdığı iddia edildi.
*Barrie,* 1937 yılında öldü. Peter Pan macerası hâlâ sürüyor; 2005'te *Johnny
Depp, Kate Winslet,* *Dustin Hoffman *gibi isimlerin yer aldığı *"Düşler
Ülkesi"* adıyla bir kez daha sinemaya uyarlandı.
*Örümcek Adam Süperman'e rakip oldu*
**
**Günümüzde en çok izlenen çizgi roman kahramanlarının yaratıcısı *Stan
Lieber,* Romanyalı Yahudi bir ailenin oğlu olarak 1922'de New York'ta doğdu.
Okul çağında anlaşıldı ki, o bir kitap kurduydu. *Mark Twain,* *Conan Doyle
*ve *William Shakespeare *beğendiği yazarlardı. Sinemaya tutkundu. Bunların
sebebi kendisine hayal kurdurmasıydı.
Yoksulluk içinde yaşadı. Üniversiteyi okuyamadı. Bulabildiği işlerde
çalıştı.
Dayısı sayesinde çizgi roman yayımcısı Timely Comics'te çalışmaya başladı.
İlk kahramanı *"Destroyer"*i burada yarattı. Müstear ad kullandı: *Stan Lee.
*
İkinci Dünya Savaşı'nda orduda görev aldı. Askerde eğitim filmleri için
senaryo yazmaya başladı. Zaman zaman çizgi roman denemeleri yaptı.
Savaş sonrasında eski işine döndü, İngiliz şarkıcı ve model *Joan Boocock *ile
evlendi.
Savaş sonrası çizgi roman okuyucusunda azalma vardı; şirketi *Stan Lee'*den
yeni bir kahraman yaratmasını istedi. Yanına da çizer *Jack Kirby'y*i
verdiler.
İkili, *"Fantastik Dörtlü"*nün ardından *"Hulk"*, *"X Men"*, *"Örümcek Adam"
* gibi süper kahramanlar yarattı.
Nasıl başarmışlardı? Çünkü kahramanlarının insanlara özgü zayıflıkları
vardı!
Ancak Süperman'in hakkını yememek lazım:
Timely Comics'in (daha sonraki adıyla Marvel Comics'in) rakibi Action Comics
ilk süper kahramanı, hem de ilk sayısında 1938'de ortaya çıkardı: Süperman!
Süperman'i de bir ikili, *Jerry Siegel-Joe Shuster *yarattı.
Kripton gezegeninden gelerek dünyaya uyum sağlayan Süperman'in çok
beğenilmesinin nedeni, Amerika'ya gelerek bu ülkeye uyum sağlayanların
kendisiyle özdeşlik kurmasıydı.
*Heidi aslında Hanni'ydi*
Heidi'nin yaratıcısı *Johanna Spyri *(1827-1901) eserinde aslında kendini
yazmıştı.
İsviçre Alpleri'nin eteklerindeki Hirzel kasabasında doğmuştu. Ona herkes *
"Hanni"* diyordu.
Tıpkı Heidi gibi her sabah sıcak süt ve bir parça siyah ekmekle kahvaltı
yapıyordu.
Okulda uyumsuz olunca ailesi tarafından yetiştirilmesi için bir papazın
yanına verildi; tıpkı Heidi'nin öksüz kalınca büyükbabasının yanına
gönderilmesi gibi.
Heidi'nin tekerlekli sandalyeye mahkûm zengin Clara'ya arkadaşlık etmesi
için Frankfurt'a gitmesi gibi, *Spyri *de iyi eğitim için Zürih'in Fransızca
konuşulan bölgesine gitmişti.
Benzerlikler çoktu...
*J. Spyri,* Heidi'yi 57 yaşında yazdı.
Eşi başarılı bir avukat ve gazeteciydi; zengindiler. Ancak *Spyri *mutsuzdu.
Oğlunun doğumuyla birlikte girdiği depresyondan çıkamadı. Sıkıntılarını
yazarak atmaya çalıştı. Heidi böyle doğdu.
Ama Heidi'yi dünyaca ünlü hale getiren, Japon sinemacılar *Miyazaki *ve *
Takahata'*nın animasyonlarıyla çizgi film haline getirilmesi oldu. Kitap,
çizgi filmin başarısından sonra yüzü aşkın dile çevrildi. Heidi, Walt
Disney'in sembolü Miki'yi gölgede bırakıvermişti.
Bu nedenle, ölümünün üzerinden 80 yıl geçtikten sonra, İsviçreliler
yazarları *Johanna Spyri'*nin fotoğraflarını pullara ve paraların üstüne
bastılar.
*"Bambino" Bambi*
Onun hikâyesi pek çok Avrupalı Yahudi ailesinden farklı değildi. Faşizm
kovaladı, onlar kaçtılar; Budapeşte, Viyana, Zürih...
Adı *Siegmund Salzman *idi (1869-1945).
Eserlerinde *"Felix Salten"* adını kullandı. Oyunlar, kısa hikâyeler,
seyahat yazıları kaleme aldı. 20'nci yüzyıl başında Alplere yaptığı yolculuk
çocuk edebiyatı klasiklerinden birinin doğumuna neden oldu: Bambi!
İri parlak gözleri, uzun kirpikleri, küçük siyah bir noktayı andıran burnu
ve incecik bacakları üzerinde koşup oynayan yavru bir ceylanın hikâyesiydi
bu.
En yakın arkadaşları, ele avuca sığmayan yaramaz tavşan, utangaç bir kokarca
ve çokbilmiş baykuştu.
*Felix Salten,* İtalyanca *"bebek"* anlamındaki *"bambino"* sözcüğünü
kısaltıp, *"bambi"* yapmıştı. Bambi kitabı 1923 yılında çıktı. 10 yıl sonra
öykünün film haklarını sattı. Aldığı para sadece bin dolardı! Walt Disney
filmi 1942 Ağustosu'nda vizyona soktu. Ancak film savaş yıllarında kimsenin
ilgisini çekmedi. Bambi, yıllar sonra ünlendi. Ama *Felix Salten *bunu
göremedi...
Dünyada çizgi roman fırtınası çizgi filmler ve animasyon filmleriyle
sürüyor.
*Çocuklarına masal anlatmak için hikâyeler yazmaya başladı*
*Charles Perrault *avukattı (1628-1703).
Paris Louvre Sarayı'nda başkâtip olarak çalışıyordu.
Mutlaka aksatmadan her gün yaptığı, biri kız dört çocuğuna masal anlatmaktı.
Ancak anlattığı masalları pek sevmiyordu. Çocuklarının yüzündeki korku ve
endişeden rahatsız oluyordu. Hele hele masalların mutsuz sonlarını hiç
sevmiyordu.
Karar verdi, çocuklarını mutlu edecek, onlara umut aşılayacak ve mutlaka
iyiliğin kötülüğü yeneceği masallar yazacaktı.
Kalemi eline alıp hemen yazmaya başlamadı. Fransızca tüm masalları okudu.
Masalları inceledi; kaynaklarını araştırdı.
Sonra yazmaya başladı. Ortaya çocuk klasikleri şaheserleri çıktı: Uyuyan
Güzel, Kırmızı Şapkalı Kız, Külkedisi Sinderella, Çizmeli Kedi, Parmak Çocuk
ve Mavi Sakal.
Sanmayın ki masallarını kolay bastırdı.
İlk kitabını ancak ölümünden altı yıl önce bastırabildi. Yazar adı olarak
oğlu *Pierre'*nin adını kullandı.
Uyuyan Güzel masalı çok beğenildi. Halk beğenince ne olur; din adamları
hemen saraya koşup, *Charles Perrault'*yu Kral'a şikâyet ettiler: *"Halk
masal dinliyor, kiliseye gelmiyor!" Kral XIV. Louis *başkâtibinin yanında
yer aldı. Böylece günümüzde tüm dünya dillerine çevrilen bu masallar
yayınlanabildi...
Satış pazarlaması mı bilemem; Harry Potter'in yazarı *J. K. Rowling *de
çocuklarına masal anlatırken bu hikâyeleri yaratmıştı.
Sektör çok büyük olunca benzer imaj çalışmaları kaçınılmazdı. Ama masal
dünyası deyince *Grimm Kardeşler'*i mutlaka bilmeniz gerekir...
*Grimm Kardeşler'den Pertev Boratav'a*
**
**İki kardeştiler:
*Jacop Ludwig Grimm *1785'te doğdu.
*Wilhelm Karl Grimm *1786'da dünyaya geldi.
Almanya'nın Hessen eyaletine bağlı Hanau'da yaşadılar. Sonra Steinau'ya
taşındılar.
Babalarını küçük yaşta kaybettiler.
Kassel'e teyzelerinin yanına gönderildiler. Ancak teyzenin de maddi durumu
iyi değildi; zengin bir aileye verildiler.
Kendilerine verilen küçük odada birbirlerine hikâye anlatırlar.
Marburg Üniversitesi hukuk bölümünde öğrenciyken okulun kütüphanesinde *Goethe
*ve *Schiller *okumaya başlarlar. Çok etkilenirler.
Alman masal ve efsanelerini incelerler. Masal derlemeye karar verirler. *"Çocuk
ve Ev Yaşamı Öyküleri"*ni iki cilt olarak çıkarırlar.
1830'da Almanya'nın üniversiteler kenti Göttingen'de öğretim üyesi olarak
görev aldılar. Aynı zamanda Göttingen Üniversitesi'nin kütüphanesinin
sorumluluğu üstlendiler. Ancak üniversiteyle anlaşmazlıklar yaşadılar;
teyzelerinin yaşadığı Kassel'e döndüler. Burada Almanya tarihinin ilk
Almanca sözlük kitabını yazdılar.
Bazı sözcüklerin kaybolması gibi Alman hikâyelerinin unutuluyor olması
üzerine masallara sahip çıkmak amacıyla kolları sıvarlar.
Alman halk masalları ve efsanelerini kendi üsluplarıyla yeniden yazarlar.
Ortaya bugün hepimizin bildiği masallar çıkar:
Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler, Hansel'le Gretel, Bremen Mızıkacıları, Parmak
Çocuk, Fareli Köyün Kavalcısı...
Alman dilbiliminin önemli kaynakları olarak gösterilen bu masalları
yazan *Grimm
Kardeşler,* Alman filolojisinin kurucularından kabul edilir. Alman 1000
Mark'ının üzerinde fotoğrafları basılıydı.
Bizde benzer çalışmaları yapan *Prof. Pertev Naili Boratav'*ı komünist diye
yurtdışına sürgüne gönderdik. Değerini Fransızlar bildi!..
Soner Yalçın
Odatv.com
15 Agustos 2009
