[bakunin]

DOĞAN KARDEŞ


Yapı ve Kredi Bankası'nın bir kültür hizmeti olarak ve Kâzım Taşkent'in sahipliğinde 23 Nisan 1945 tarihinden itibaren (başlangıçta on beş günde bir basılmasına rağmen uzun yıllar içinde çok değişik periyotlar izlemiştir) yayınlanmaya başlayan ve Vedat Nedim Tör tarafından yönetilen Doğan Kardeş, gerek içeriği gerekse pedagojik açıdan çocuklara yaklaşımıyla ve modern baskı tekniklerini zamanla kullanmaya başlamasıyla oldukça geniş bir kitlece ilgiyle izlenmiştir.

1972 yılına ait 3. sayı kapağı.

Dergi 1954-1957 yuları arasında Ş.Enis Regü, 1960-1965 arası yeniden Tör, 1966-1968 arası Orhan Tercan, 1969'da kısa bir süre Yavuz Hermen, 1969-1972 arası Sezai Solelli, 1972-1974 arası Kemal Erhan (Erhan, 1975'de derginin sahipliğini üstlenmiştir), 1975'de Şevket Rado tarafından yönetilmiştir. Doğan Kardeş, bununla birlikte Mıstık (Mustafa Eremektar), Selma Emiroğlu, Altan Erbulak, Güngör Kabakçıoğlu, Halit Refiğ, Öztürk Serengil, İbrahim Ersaraç ve Ferruh Doğan gibi sayısız çizer ve sanatçıya ilk kez kapılarını açıp, onların amatörlükten profesyonelliğe geçişlerine imkan sağlamıştır. 1978 yılında ülkedeki genel grevden dolayı kapanan dergi, Taşkent'in 1933 yılında, henüz dokuz yaşındayken ölen oğlu Doğan'ın anısını yaşatmak için yayınlanmaya başlamıştır.

Doğan Kardeş'in 1988 yılında yeniden yayına başlayan serisinden bir kapak çalışması.

Dergi, çocuk okurlarına bir yandan hem okuma alışkanlığı kazandırmaya çalışırken, bir taraftan da onların bilgi dünyasına yolculuk etmeleri için gerekli yazılı ve görsel malzemeyi sunmuştur. Okuyucularıyla samimi bir iletişim kuran Doğan Kardeş, bünyesinde yayınlandığı bankanın Türkiye çapındaki şube ağının yardımıyla oldukça geniş bir dağıtım ağı kurmuştur. Kısa sürede yakaladığı popülarite sayesinde pek çok Türk ve yabancı kaynaklı çizgiromana sayfalarında yer vermiştir. Derginin ilk 38 sayısının tüm resimlemelerini yalnız başına gerçekleştiren Cemal Nadir Güler'in ölümünden önceki son çizimlerinin büyük kısmı Doğan Kardeş sayfalarını süslemiştir. Yirminci yayın yılı dolayısıyla dönemin Milli Eğitim Bakanı Halis Kurtça, kaleme aldığı sunuş yazısında dergiyi, "Çocuk dünyasının yapısına uygun," şeklinde tanımlamıştır. Derginin kazandığı haklı ve üst düzeydeki ilgi hem Türkçe'yi düzgün kullanımında hem de itinalı bir yayıncılık anlayışında yatmaktadır. Okuyucularla kurduğu iletişim sayesinde bazı üstün yeteneklilerini aralarından bulup çıkarmış ve onları hem diğer okuyucularına, hem de Türkiye'ye tanıtmıştır. Ülke kültürüne katkı sağlamak amacıyla düzenlediği etkinliklerle İdil Biret, Nevbahar Aksoy, Ayla Erduran, Neveser Aksoy, Ayşegül Sarıca gibi müzik dalında çok yetenekli çocukları ortaya çıkartarak onların eğitimlerine destek olmuştur. Ayrıca yine okuyucusu olan çocukların çizim, şiir ve öykü denemelerini sayfalarına taşıyarak önemli bir üretim destekçisi olmuştur.

Vedat Nedim Tör

Doğan Kardeş dergisinin ilk sayılarından itibaren tamamı alt yazılı şekilde sunulan şu çizgiromanlar ve bantlar yayınlanmıştır: Cemal Nadir Güler'den yarattığı en popüler kahraman olan Amca Bey'in de katılımıyla iyice şenlenen ve alt yazılı formatta çizilen Tarzan Türkiye'de ile birlikte Amca Bey'le Başbaşa başlığında tam sayfa halinde resimlediği fıkralar; Selma Emiroğlu'ndan kafiyeli alt yazılarla destekli Kara Kedi Çetesinin Başına Gelenler (1945), Emiroğlu'ndan Cin ile Can ve Mercan Balığının Serüvenleri (1947) yine Emiroğlu imzalı Oya'nın Hikayesi; Tülin'den Tonton Dede Ne Diyor?, Ayla Tomris'den Üç Ahbap Çavuş; Hikmet Duruer'den Doğan Obasının Başına Gelenler (başlık aynı yıl içinde Doğan Kulübünün Dünya Gezisi şeklini almıştır) (1948), Duruer'den Eskimolar Memleketinde ve Nil'deki Türk Çocuğu; Emiroğlu'ndan Tavşan Kardeşin Sofrası, Böceklerin Oyunu, Tırtılın Hikayesi ve Zenci ile Maymun başlıklı çoğu birer sayfalık farklı hayvan öyküleri; Yalçın Emiroğlu imzalı Bir Varmış Bir Yokmuş ile ilkel çağlarda geçen konusuyla Baha'nın Serüvenleri (1949), Çölde iki Arkadaş ve Korsan Gemisinin Sırrı isimli maceralarıyla Türkiye'de ilk kez boy gösteren Tenten— ancak o dönem başlığına Tintin'in Maceraları adı verilmiş; Mıstık'dan Perili Ev; yabancı bir western çalışması olan Tehlikeli Plan (1952); Yıllardan Sonra; Güngör Kabakçıoğlu'ndan Fan Fin Fon ve Fareler Arasında; başlıksız olarak yayına sunulan Baba ve Oğlu/Vater und Sohn; Mıstık'dan Yeşil Hazine, iyi Kalpli Çoban ve Akıllı Eşek; Uğursuz Şato; Çölde iki Arkadaş (1953).

Doğan Kardeş'de Özcan Eralp'in fırçasından çıkan Akdeniz Şahini çizgiromanından iki sayfa.

Onuncu yayın yılının kutlandığı 1954'den itibaren Doğan Kardeş sayfalarında -bazılarının alt yazıları hâlâ devam etmekle beraber- konuşma balonu olan ancak birçoğunun çizeri belli olmayan çizgiromanlar da gözükmeye başlamıştır. Bunlar arasına: Reel çizgiye sahip alt yazılı ikizlerin Köpeği ve Oya ile Kaya; arka sayfada renkli olarak Pamuk Prensesle Yedi Cüce; Cingöz Tavşan; Pekhoş'un Serüvenleri adıyla Goofy; karikatürize bant KüÇük Şehzademin Maceraları; Engin'in Denizaltısı; Üç Arkadaş; bant formatlı Ayşe ile Arap; devamlı macerasıyla Korsanlar Arasında; ikizler; arka sayfada renkli olarak Vakvaka Kardeş/Donald Duck ile dönüşümlü yayınlanan Tombul başlığıyla Porky Pig; Edi ile Büdü; değişik Walt Disney karakterlerinin konuk olduğu Gak-Gak; dergideki iki sayfalık ilk devamlı çizgiroman olan Demirci Ailesi; bantlar Fatoş (ünlü olan başlık değil), Akıllı Koko ve Taymus; resimli masal adıyla sunulan Altın Saçlı Şeytan ve Çalgıcı Arkadaşlar, Yaramaz Maymunlar; ön kapaktan renkli olarak sunulan Yaman Ağabey'in Maceraları; Maceralar Peşinde (1954). Ertesi yıldan itibaren aylık yayın periyoduna dönen dergide ise, Tik-Tak Amca; Avcı Dayı'nın Maceraları; Rehber Amca; Giuseppe Verdi, Mahatma Gandi; George Washington gibi ünlü simaların hayatlarından kesitlerin uyarlandığı çizgiromanlar; Endülüs Fatihi Tarık; Tilkicik; Şirin Amca (1957), Marsık; Walt Disney'den Uçarı; Donald Duck'ın konuk olduğu Kurnaz Sincaplar (1959), Şımarık Prens (1960) yer bulmuştur. Mıstık'dan iki çocuğun mizahi ilişkilerini konu edinen Alev ile Ateş (1961), ibrahim Ersaraç'dan Minikler (1962), çizeri belirsiz yabancı çizgiromanlar Memo Dayı, Akılı Fatoş, Afacanlar (1963), Aslan Asker; Ferit Öngören'in fırçasından hayat bulan ikişer sayfalık devamlı öyküsüyle Cin Hakkının Maceraları (1964), çizeri Charles Schulz'un adı ve orijinal başlığı olan Peanuts belirtilmeden Türkçeleştirilen Fındık Kurtları (Snoopy bu seride Karakulak adını almıştır); Gözüpekler (1965).

Bünyesinde yayınlandığı dergi kadar ünlenen Ateştop serisinden bir sayfa.

On ay verilen mecburi bir aradan sonra tekrar yayınlanmaya başlayan Doğan Kardeş, 1966 yılının ilk sayısından itibaren haftalık periyoda geri dönmüş, ayrıca ebatlarını da büyüterek çizgiroman sayfalarının sayısını iyice artırmıştır. Ön kapaklarda yayınlanan ve okurlarının hafızalarında kalıcı izler bırakan başarılı İngiliz çizgiromanları da bu dönemde yayına sunulmuştur: Ön ve arka kapaktan devam eden bilimkurgu maceralarıyla Ateştop; Profesör Nitro-Zum Kaufuk Yıldızında; Uçan Adam başlığında Superman; Uğursuz Elmas; Gıdı-Gıdı Mıstık; Korkunç Yenge
(1966), John Celardo 'nun (1969'dan sonraki sayılarda da Russ Manning' in) muhteşem çizgilerinden Ormanlar Hakimi Tarzan ve Tarzan'ın Oğlu Korak; R.F.Dirks'den Kaptan ve Çocukları Edi ile Büdü/The Katzenjammer Kids; ön ve arka kapakta ilerleyen sayılarda Ateştop'un yerini alan Deniz Ejderi; S.Künmat'ın senaryosunu çizgiromana uyarlayan Özcan Eralp'ın fırçasından Akdeniz Şahini; Sedat Alkan'dan Aliş ile Maviş; George Tuska'nın çizgilerinden Yıldırım Kaptan/Buck Rogers; Necdet Rüştü Efe'nin yazdığı ve Alkan'ın çizdiği Nasreddin Hoca (1967), Cici Can başlıklı ikişer sayfalık komik maceralarıyla Dennis the Menace/Yumurcak; Alâeddin'in Sihirli Lambası; Gerry Anderson'dan Zero X, Alkan'dan bir başka bant Tango ile Lingo (1968), Ateş Kaptan; Yelkenler Fora!; Şeytan Çekici Pen; Karamaça; Profesör Okuryazar; Bara'dan Turist Amca/Max L'Explorateur; Minifare ile Karakargalar; çizgiroman uyarlamasıyla Pinokyo (1969), Ponpon/Zıpır/Cubitus; ressam Mart'dan Küçük Kovboy Kit Kat; Chigui'den Süper 3; masal uyarlamaları Peter Pan, Tom Sawyer'ın Serüvenleri, Define Adası, Fındıkkıran, Cimi ile Timi; Altın Madalya; Mümtaz Arıkan'dan Tekir (1970), çizer Juan G.Quiros'dan Tarzanvari bir kahraman olan Kara Panter; masal uyarlamaları Fındık Faresi, Alis Harikalar Ülkesinde, Gülliver, Parmak Çocuk ile Giyom Tel; bilim-kurgu konulu Devler Ülkesi; çizer Kabau'dan Toni ile Tedi; Öksüz Tay Alev; Bale Yıldızı; Hanna&Barbera'dan Taş Devri; Korku çizerlerinden Jose M. Bea'dan Tom Terror; Simbad; Bingo Gökyüzünde; Pembe Melek (1971), Suzi; Mohiganların Sonu; Andre Franquin'den Zıt Nuri; Camgöz Ali; Japon Asker Taka Toka/Taka Taka-Ta; Marko Polo; Genç Kızlar; Celal Kandemiroğlu'ndan Kahraman Osman; Stingray'in maceralarını konu alan dört renkli İngiliz bilimkurgu çizgiromanı Fırtına Kuşları; Kaplan Vadisi; Zamanın Ötesi; Dağların Kızı; Küçük İzciler; Erol Arısal'dan Ali ile Ayşe (1972), Roba'dan Cancan ile Afacan/Boule et Bill; Haşarı Melekler; Sipru; Peyo'nun dünyaca meşhur serisi Mantar Cüceleri/Şirinler; Altın Ayaklar Çiftliği; Kartal Göz; Coni ile Ding Dong'un Maceraları (1973), televizyon dizisinden uyarlanan maceralarıyla Görevimiz Tehlike; Tagar'ın Hazineleri; Bir Yabancı Gibi; N.Işıltan senaristliği ve Yakup Kamer'in çizerliğinde Cin Ali'nin Maceraları; bu kez kendi başlığındaki muhteşem bilimkurgu konularıyla Stingray; Gizli Ajan 21; Balık Çocuk; Maceralar Okulu (1974), Tobi ve Ben; Orhan Özdemir'den Yaman Gazeteci; Tehlikeli Yolculuk; dergide yayınlanan reel çizgili ilk western olan Korkusuz Şerif, Ölüme Kanat Açanlar; Zip Nolan; bilimkurgu öyküleriyle Valerian; Erol Arısal'dan Nasrettin Hoca; bir futbol yıldızının konu edildiği Sihirli Ayakkabı; Kafadarlar; Hızlı Yaşayanlar; Jerry Spring (1975), Hakan Çelik'den Zirzop Ali; 4 As ve Kurkuru; Uzaydan Saldırı; Güliver'in Gezileri; Suar Şeylan'dan Kartal 8479 (1976), Dick Turpin; Çekirge Kaçıyor; bir western çizgiromanı olan Maceracı; Oliver Harikalar Diyarında; Uğurlu Yıldız (1977), sonradan uzun yıllar Türkiye Çocuk için çizecek olan İsmail Akyol'dan Ömer ve Köpeği Uzayda; Vahşi Çocuk; Orhan Büyükdoğan'dan Leylek Padişah (1978). Doğan Kardeş, 1978 yılı içinde yayınına on yıllık bir ara verdikten sonra yeniden Türk çocuklarıyla buluşmuştur.

Doğan Kardeş Kitaplığı logosuyla çıkan Kahraman Ozan Hügo albümünün kapağı.

Doğan Kardeş, Ekim 1988 tarihinde Turhan Ilgaz'ın yönetmenliğinde çıkan 1. sayısıyla yeni bir yayın dönemine başlangıç yapmıştır. Ancak bu da fazla uzun ömürlü olmamış ve dergi 1993 yılının sonunda tamamen kapanmıştır. Bu son döneminde dergide yer bulan çizgiromanlar ise şunlar olmuştur: Tarık Günersel'in yazdığı ve Kemal Aydabol'un çizdiği Gezegenlere Yolculuk; İsmail Gülgeç'den daha önce Milliyet Çocuk için de çizdiği Ormangiller; karakarga Topaç; Ahmet Güven'den Pofuduk; Kemal Gökhan Gürses'den Dedemle Ben; sonradan derginin lokomotif çizgiromanı haline gelen çizer Bedu'nun mizahi çizgiromanı Kahraman Ozan Hügo; Ercan Dinçer' den Sevgili Kardeşim serisi ile Haylaz'ın Garip Serüvenleri; Tuncay Batıbeki tarafından hazırlanan İnsanlık Tarihi köşesi de çizgiroman diliyle insanlığın önemli kilometretaşı olaylarını konul olarak işlemiştir. Ayrıca Herle ile Widenlocher'in ortak başlığı Nabukodinozor, Ersoy-İlkay Uçar kardeşlerin Vampi, akbaba Timoty, Ahmet Kaygısız'ın Akdeniz Çocukları, Profesör Tonton ve benzeri başlıklar dahi derginin eski popülaritesini yakalamasına yetmemiştir. Selma Emiroğlu, Tülin, Güngör Kabakçıoğlu, Yalçın Emiroğlu, Mıstık, Ferruh Doğan, İsmail Gülgeç, Kemal Gökhan Gürses gibi ressamlar ilk sayılardan itibaren dergi için hazırladıkları kapak illüstrasyonlarıyla da yayına ayrı bir katılım daha sağlamışlardır.

Bu arada 1991'den itibaren Doğan Kardeş dergisinde yayınlanan bazı çizgiromanları albüm halinde yeniden yayınlayan Doğan Kardeş Kitaplığı çoğunluğu çizer Ercan Dinçer'e ait çalışmalar basmıştır. Bunlar arasında, George Orwell'in yazdığı romandan uyarlanan Hayvan Çiftliği, Çılgınlar Ormanı-Sihirli İksir 1991 yılında, Sevgili Kardeşim, Kayıp Tapınak ve Bir Dağ Masalı ise 1997 yılında bu albümlerin ardından yayınlanan diğer kitaplar olmuştur. Doğan Kardeş logosuyla çıkan son eserler de bunlardır.

[scanfan]

Doğan Kardeş
Yeni Serinin Reklâmı
Hayat Mecmuası'nda Ekim 1966'da Çıktı

İlk sayısı 23 Nisan 1945 tarihinde çıkan "Doğan Kardeş" çocuk dergisi, 21 yıl boyunca çeşitli periyodlarda (aylık, 15 günlük vs) yayınlandıktan sonra 1965 yılının sonunda çıkan 562. sayısıyla yayınına ara vermişti. 10 aylık bir aradan sonra 31 Ekim 1966 tarihinde yeniden çıkmaya başladı. Bu kez haftalık ve daha büyük bir boyda çıkıyordu ve sayı numarası yeniden 1'den başlıyordu (kapakta 1. sayı, kapak içinde 563. sayı). Aşağıda "Hayat Mecmuası"nın 13 Ekim 1966 tarihli sayısında bu yeni çıkacak olan 2. serinin tanıtımı/reklamı yer alıyor.

"Hayat Mecmuası"nın 13 Ekim 1966 tarihli 42. sayısında 2. "Doğan Kardeş" serisinin
"Cumhuriyet Bayramında" çıkacağı bildirilmiş (İlk seri de Çocuk Bayramı"nda çıkmaya başlamıştı)


İkinci serinin ilk sayısının kapağı (Dergi ÇD'nda mevcut)


Bu ilk sayının kapak altı sayfasındaki tanıtım yazısı ve derginin künyesi.
Yazıdaki imza Ayşe Kazım Taşkent şeklinde atılmış.

[scanfan]

"Doğan Kardeş" dergisinin reklamlarından biri daha. Aynı grubun yayını olan "Hayat Mecmuası"nın 1960 Ocak sayısında çıkmış. Reklamda Doğan Kardeş dergisi ve kitaplarının eğitime katkısı vurgulanmış.

[scanfan]

Haftalık "2000'e Doğru" dergisinin 4 Eylül 1988 tarihli 37. sayısının Kültür-Sanat sayfalarında "Doğan Kardeş" dergisi ile ilgili 2 sayfalık bir makale çıkmış. "Çocuk Dergilerine Nostalji" başlıklı bu makalenin yazarı Asuman Bayrak.